Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Dodawanie i odejmowanie wyrażeń wymiernych o wspólnym mianowniku
Własność: Dodawanie i odejmowanie wyrażeń wymiernych o wspólnym mianowniku

Dane są wielomiany F(x), G(x), Q(x), przy czym Q(x) nie jest wielomianem zerowym.
Rozważmy wyrażenia wymierne F(x)Q(x) oraz G(x)Q(x).

  • suma wyrażeń: F(x)Q(x)+G(x)Q(x)=F(x)+G(x)Q(x)

  • różnica wyrażeń: F(x)Q(x)-G(x)Q(x)=F(x)-G(x)Q(x)

Należy pamiętać o podaniu założeń (Q(x)0).

Przykład 1

Obliczmy sumę i różnicę wyrażeń 12x-74x-32x-7.

  • Zapiszmy sumę:
    12x-7+4x-32x-7=1+4x-32x-7=4x-22x-7;
    Określmy dziedzinę, biorąc pod uwagę miejsca zerowe mianownika: x{72}.

  • Analogicznie obliczmy różnicę:
    12x-7-4x-32x-7=1-(4x-3)2x-7=4-4x2x-7;
    Określmy dziedzinę: x{72}.

Przykład 2

Obliczmy sumę i różnicę ułamków 2xx-3 oraz 63-x.

  • Zauważmy, że 63-x=-6x-3.

  • Obliczmy sumę. Zauważmy, że będzie możliwe skracanie ułamka:
    2xx-3+63-x=2xx-3-6x-3=2x-6x-3=2(x-3)x-3=2;
    przy czym x3.

  • Obliczmy różnicę:
    2xx-3-63-x=2xx-3+6x-3=2x+6x-3;
    tutaj również x3.

Przykład 3

Obliczmy sumę i różnicę ułamków x2+2xx2-3x-102x+4x2-3x-10.

  • Warto na początek sprowadzić mianownik do postaci iloczynowej. Dzięki temu łatwo będzie podać założenia i na koniec obliczeń odpowiednio skrócić uzyskany wynik.

  • Obliczmy sumę:
    x 2 + 2 x x 2 3 x 10 + 2 x + 4 x 2 3 x 10 = x 2 + 2 x + 2 x + 4 ( x + 2 ) ( x 5 ) =
    = x 2 + 4 x + 4 ( x + 2 ) ( x 5 ) = ( x + 2 ) 2 ( x + 2 ) ( x 5 ) = x + 2 x 5 ;
    przy czym ze względu na mianownik x { 2 ; 5 } .

  • W podobny sposób obliczmy różnicę:
    x 2 + 2 x x 2 3 x 10 2 x + 4 x 2 3 x 10 = x 2 + 2 x ( 2 x + 4 ) ( x + 2 ) ( x 5 ) =
    = x 2 + 2 x 2 x 4 ( x + 2 ) ( x 5 ) = x 2 4 ( x + 2 ) ( x 5 ) =
    = ( x + 2 ) ( x 2 ) ( x + 2 ) ( x 5 ) = x 2 x 5 ;
    założenia: x { 2 ; 5 } .

Uwaga

Dodając lub odejmując ułamki o tych samych mianownikachdodawanie i odejmowanie wyrażeń wymiernych o wspólnym mianownikuDodając lub odejmując ułamki o tych samych mianownikach warto w miarę możliwości zapisać mianownik w postaci iloczynowej.
Może to ułatwić wyznaczenie dziedzinydziedzina wyrażenia algebraicznegodziedziny oraz ewentualne skracanie uzyskanego wyniku.

Przykład 4

Przedstawmy w najprostszej postaci wyrażenie
x2+3xx3-9x+3x-9x3-9x-6xx3-9x.

  • Sprowadźmy na początek mianownik do postaci iloczynowej.

  • x2+3xx3-9x+3x-9x3-9x-6xx3-9x=
    =x2+3x+3x-9-6xx(x+3)(x-3)=x2-9x(x+3)(x-3)=
    =(x+3)(x-3)x(x+3)(x-3)=1x;
    Zauważmy, że w ostatnim kroku mogliśmy dokonać skrócenia ułamka.
    Określmy jeszcze założenia pamiętając, że mianownik (przed skracaniem) nie może przyjąć wartości 0: x-3;0;3.

Przykład 5

Przedstawmy w najprostszej postaci wyrażenie
x3+1x3-1-(x-2)2x3-1+2x2+3x3-1+(x-1)2x3-1.

  • Zapiszmy mianownik w postaci iloczynu:

  • x3+1x3-1-(x-2)2x3-1+2x2+3x3-1+(x-1)2x3-1=
    =x3+1(x-1)(x2+x+1)-x2-4x+4(x-1)(x2+x+1)+2x2+3(x-1)(x2+x+1)+x2-2x+1(x-1)(x2+x+1)=
    =x3+1-x2+4x-4+2x2+3+x2-2x+1(x-1)(x2+x+1)=x3+2x2+2x+1(x-1)(x2+x+1)=i

  • Zapiszmy w postaci iloczynowej również licznik i sprawdźmy, czy jest możliwe skrócenie ułamka:
    i=(x+1)(x2+x+1)(x-1)(x2+x+1)=x+1x-1;

  • Określmy dziedzinę: x1.

Słownik

dodawanie i odejmowanie wyrażeń wymiernych o wspólnym mianowniku
dodawanie i odejmowanie wyrażeń wymiernych o wspólnym mianowniku
  • suma wyrażeń: F(x)Q(x)+G(x)Q(x)=F(x)+G(x)Q(x)

  • różnica wyrażeń: F(x)Q(x)-G(x)Q(x)=F(x)-G(x)Q(x)

należy określić dziedzinę (Q(x)0)

dziedzina wyrażenia algebraicznego
dziedzina wyrażenia algebraicznego

wszystkie liczby rzeczywiste, dla których to wyrażenie ma sens liczbowy