Przeczytaj
Biblia jako dzieło wielowymiarowe
Biblia jest jedną z najważniejszych książek, jakie powstały w dziejach ludzkości. Przede wszystkim zawiera zapis Bożego objawienia, uznawany przez wyznawców dwóch wielkich religii monoteistycznych, czyli judaizmu i chrześcijaństwa. Jednak jej znaczenie nie ogranicza się wyłącznie do sfery religijnej. Biblia poświadcza również historyczne dzieje narodu żydowskiego, a ponadto jest uniwersalnym zbiorem praw moralnych; wreszcie – należy ją postrzegać jako dzieło literackie zawierające bogactwo form i gatunków, oddziałujące na literaturę i sztukę.
Ta wieloaspektowość Biblii sprawia, że wszyscy mogą poszukiwać w Piśmie Świętym wzorców moralnych. Ustalone przez tradycję metody czytania tego zbioru ksiąg pozwalają dostrzec w nim różne sensy.
Różne sensy Biblii
Tradycja Kościoła chrześcijańskiego doszukuje się w Piśmie Świętym kilku zasadniczych sensów wynikających z treści poszczególnych ksiąg. Pierwszy z nich to sens dosłowny (wyrazowy), zgodnie z którym traktuje się Pismo Święte jako dzieło mówiące o tym, co się wydarzyło w historii ludzkości, a szczególnie – narodu wybranego. Wyróżnia się jednak także sens duchowy (typiczny), zgodnie z którym postaci i sytuacje przedstawione w Biblii uznaje się za znaki wskazujące na to, w co wierzyć. Dostrzeganie dodatkowego, nieliteralnego przekazu pozwala natomiast rozróżnić kolejne sensy: dogmatyczny, moralny i anagogicznyanagogiczny.
Biblijna hermeneutykaSłowa [...] mają zawsze jeden sens wyrazowy, zwany też historycznym, który jak w każdej mowie ludzkiej, może być właściwy lub przenośny [...]. Do sensu wyrazowego należy również sens pełniejszy [...], wyrażający prawdę, którą odkrywamy w słowach autora natchnionego po głębszej i szerszej analizie jego wypowiedzi w kontekście późniejszych pism natchnionych, a niekiedy Tradycji. [...]
Sens typiczny [...] występuje wówczas, gdy osoba, rzecz lub wydarzenie opisane przez autora natchnionego w Starym Testamencie, poza sensem wyrazowym oznacza prawdę wyższą [...]. Osoby, rzeczy, wydarzenia, przepisy prawne mające sens typiczny są figurami osób, rzeczy lub wydarzeń innej rzeczywistości w ekonomii Nowego Testamentu. [...]
Są 3 rodzaje sensu typicznego: dogmatyczny, niesłusznie zwany czasem alegorycznym, którego przedmiotem jest Chrystus lub Kościół, moralny albo tropologiczny, mający za przedmiot obyczaje i pouczenia moralne, oraz anagogiczny, którego przedmiotem jest życie wieczne. Klasycznym przykładem sensu wyrazowego oraz potrójnej formy sensu typicznego [...] jest wyraz Jerozolima. W sensie wyrazowym oznacza stolicę Judei, w sensie typicznym dogmatycznym Kościół Nowego Testamentu, w sensie typicznym moralnym duszę człowieka wierzącego, w sensie zaś typicznym anagogicznym ojczyznę niebieską.
Źródło: Józef Homerski, Biblijna hermeneutyka, [w:] tegoż, Encyklopedia katolicka, t. 2, red. Feliks Gryglewicz i in., Lublin 1989, s. 466–467.
Słownik
(gr. anagogikós, łac. anagogicus) – duchowy, odnoszący się do życia po śmierci
(gr. hermēneutikós – dotyczący objaśnienia) – dziedzina filologii obejmująca krytyczne badanie, objaśnianie i interpretację źródeł pisanych, także: koncepcja filozoficzno‑literaturoznawcza zakładająca, że najważniejszą zasadą jest otwarcie się na dialog
(łac. versus – wiersz) ‒ jedna linijka tekstu wierszowanego
(łac. versus – wiersz) ‒ wyodrębniony graficznie fragment tekstu obejmujący kilka zestawionych podrzędnie lub współrzędnie zdań, spoisty wewnętrznie, zwykle numerowany. Podział na wersety występuje w Biblii i tekstach na nią stylizowanych, jak również w Koranie. Wersety pełnią w prozie rytmicznej rolę zbliżoną do tej, jaką pełnią wersy lub zwrotki w poezji