Wprowadzenie

Przed zapoznaniem się z tym e‑materiałem warto przypomnieć sobie zagadnienia wskazane poniżej.

• Migracje i uchodźstwo:

  • „Klasyfikacja migracji ludnościD1CfESGShKlasyfikacja migracji ludności”,

  • „Kierunki współczesnych migracji zewnętrznych i wewnętrznychDy4Hm1hMyKierunki współczesnych migracji zewnętrznych i wewnętrznych”,

  • „Problem uchodźstwaDhjJY2nJJProblem uchodźstwa”,

  • „Problemy związane z migracjami i uchodźstwem ludnościDoODEayLKProblemy związane z migracjami i uchodźstwem ludności”.

• System kolonialny i jego rozpad:

  • „Obszary kolonialne krajów europejskich w połowie XX w.DuY6bDItzObszary kolonialne krajów europejskich w połowie XX w.”,

  • „Proces dekolonizacji w AfryceDD8E3MNgRProces dekolonizacji w Afryce”,

  • „Wpływ kolonializmu i jego rozpadu na współczesny światD3V8sy7qSWpływ kolonializmu i jego rozpadu na współczesny świat”.

• Konflikty zbrojne:

  • „Współcześne konflikty na świecieDCGFJLUovWspółcześne konflikty na świecie”,

  • „Skutki konfliktów zbrojnychD1AIeoaw8Skutki konfliktów zbrojnych”.

Pomocne w zrozumieniu tego e‑materiału będzie również zaznajomienie się z podziałem regionalnym Afryki, który został przyjęty przez Joint Research Centre, czyli przez specjalny zespół badawczy działający przy Komisji Europejskiej.

RM4L4S6TK6ZCO

Na mapie Europy zaznaczono regiony: Afryka Wschodnia, Afryka Zachodnia, Afryka Środkowa, Afryka Południowa, Afryka Północna. Do Północnej należą państwa: Maroko, Sahara Zachodnia, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt. Do Zachodniej: Mauretania, Mali, Niger, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej, Liberia, Sierra Leone, Gwinea, Gwinea Bissau, Gambia, Senegal. Do Środkowej należą kraje: Czad, Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna republika Konga, Angola. Do Wschodniej należą: Sudan., Sudan Południowy, Erytrea, Dżibuti, Etiopia, Somalia, Uganda. Kenia, Tanzania, Ruanda, Burundi. Do Południowej: Zambia, Zimbabwe, Malawi, Mozambik,. Madagaskar, Namibia, Botswana, RPA, Eswatini, Lesotho.

Współczesne ruchy migracyjne z Afryki do Europy o uregulowanym i nieuregulowanym charakterze

Skalę ruchów migracyjnych obywateli Afryki do Europy możemy ocenić na podstawie danych Europejskiego Urzędu Statystycznego (Eurostatu). W latach 2008–2019 średnio każdego roku w kierunku Unii Europejskiej migrowało kilkaset tysięcy Afrykańczyków. Wśród nich znajdowały się:

1. osoby, które już przed przybyciem do Europy otrzymały pierwsze pozwolenie na pobyt lub wizę (tj. ich status był uregulowany). Taka sytuacja dotyczyła rokrocznie średnio około 400 tys. Afrykańczyków (wykres 1);

2. osoby, które w danym kraju UE‑28 złożyły pierwszy wniosek o ochronę międzynarodowąochrona międzynarodowaochronę międzynarodową, w tym o status uchodźcy. Ludzie ci nie mieli wówczas jeszcze udokumentowanego statusu, dlatego określa się ich jako nieudokumentowanych migrantów (pamiętaj, że w świetle prawa takie osoby nie popełniają przestępstwa). W tej grupie – co wynika ze sposobu prowadzenia statystyk przez Eurostat – znaleźli się także Afrykańczycy, którzy już ten azylazylazyl posiadali, a więc ich pobyt był uregulowany. Przeciętnie odnosiło się to do około 150 tys. Afrykańczyków (wykres 1).

Łącznie w latach 2008–2019 56% przybyłych do UE‑28 Afrykańczyków posiadających zezwolenie na pobyt (wizę) w momencie przekroczenia granicy wspólnoty pochodziło z Afryki na południe od Sahary (Subsaharyjskiej) (patrz wykres 2). Z historycznej perspektywy mieszkańcy tej części Afryki nie stanowili największej grupy imigrantów w Europie. Jeszcze w 2010 roku wydano sumarycznie większą liczbę pierwszych zezwoleń na pobyt dla obywateli Afryki Północnej, a nie Afryki Subsaharyjskiej. Sytuacja ta zmieniła się na skutek dwóch zjawisk. Po pierwsze kraje europejskie zostały poważnie dotknięte skutkami kryzysu ekonomicznego z lat 2008–2009. W konsekwencji ich rządy ograniczyły powszechną legalizację pobytu Afrykańczyków z północy kontynentu (np. z Maroka czy Algierii). Obawiały się one, że nowi imigranci utrudnią i tak już ciężką sytuację na rynku pracy. Po drugie mniejsza niż wcześniej otwartość europejska na nowych przybyszów północnoafrykańskich wynikała z obawy, że wraz z tymi imigrantami – przeważnie Arabami i muzułmanami – na tereny europejskie przedostaną się fundamentaliści religijni (np. z Libii czy Tunezji), co doprowadzi do wzrostu zagrożenia atakami terrorystycznymi w UE. Pamiętajmy, że to właśnie w Afryce Północnej i Zachodniej terroryzm uległ intensyfikacji w związku z zawirowaniami wynikającymi z arabskiej wiosnyarabska wiosnaarabskiej wiosny z lat 2010–2012 w największym stopniu w skutek wojny domowej w Libii.

Jeśli chodzi o nowych imigrantów o nieuregulowanym statusie, którzy przybyli do Europy w latach 2008–2019, to wśród nich również dominowali Afrykańczycy pochodzący z Afryki Subsaharyjskiej (aż 87%) (wykres 2 i 3). Nie było roku, w którym ich bezwzględna liczba byłaby niższa niż w przypadku Afrykańczyków z północy kontynentu. Gwałtowny wzrost ruchu migracyjnego zaobserwowano zwłaszcza w latach 2014–2016. Wielu Afrykańczyków nieposiadających zezwoleń na pobyt w Europie skorzystało wówczas ze zwiększonej możliwości nielegalnego przedostania się przez Morze Śródziemne na kontynent europejski. Taka sytuacja miała związek z rozpoczętym w owym czasie kryzysem, w trakcie którego do Europy przybywało ponad milion imigrantów z ogarniętych konfliktami zbrojnymi państw Azji Południowo Zachodniej (głównie z Syrii i Afganistanu). Największa liczba pierwszych wniosków o azyl (o status uchodźcystatus uchodźcystatus uchodźcy) złożona przez Afrykańczyków wpłynęła w 2016 roku, czyli rok po szczytowym momencie tego kryzysu. Był to rezultat wzmożonych działań podjętych przez służby graniczne i ratunkowe UE. Większe kontrole w punktach granicznych i na morzu unaoczniły skalę zjawiska. Nieznana jest liczba nieudokumentowanych imigrantów afrykańskich, którym udało się ominąć rejestr na granicach.

R1RZKbJn97NT7

Na zdjęciu znajduje się duża łódź, w której ciasno siedzą jeden obok drugiego, ludzie w pomarańczowych kapokach. Łódź stoi obok wysokiej burty jakiegoś okrętu po lewej. Po prawej stronie od łodzi znajduje się motorówka, na której stoją dwie osoby w skafandrach ochronnych.

Rokrocznie w latach 2008–2019 roku na najwyższym stopniu podium krajów afrykańskich z największą liczbą nowych, legalnych imigrantów w Europie znajdowało się Maroko, a więc państwo przynależne do Afryki Północnej (wykres 4).

Wśród afrykańskich imigrantów nieudokumentowanych, którzy złożyli w latach 2008–2019 pierwszy wniosek o azyl (o przyznanie statusu uchodźcy), znajdowały się dwie grupy (wykres 5):

1. osoby, które miały duże szanse na nadanie statusu uchodźcy, ponieważ w ich krajach pochodzenia toczyła się wojna domowa (Somalia) albo notorycznie były łamane podstawowe prawa człowieka (Erytrea);

2. osoby, które miały stosunkowo małe szanse na prawne rozpoznanie ich jako uchodźców. Jednak ubieganie się o azyl dawało im dostęp do ochrony uzupełniającejochrona uzupełniającaochrony uzupełniającej, a więc gwarantowało zakwaterowanie, opiekę zdrowotną i edukację. Do tej grupy należeli m.in. Nigeryjczycy.

Słownik