Przeczytaj
Koncepcja ekorozwoju
Dostrzeżenie gwałtownych, niekorzystnych zmian w środowisku w wyniku działalności człowieka (takich jak eksploatacja zasobów przyrody, niszczenie biosfery), wiążących się według przewidywań z katastrofalnymi skutkami, przyczyniło się do narodzin idei rozwoju państw i społeczeństw w harmonii ze środowiskiem naturalnym – tzw. rozwoju zrównoważonegorozwoju zrównoważonego, czyli ekorozwoju. Koncepcję tę streszcza pierwsze zdanie raportu Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 r.:
Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie.
Indeks górny Źródło: Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 r. pt. >Nasza wspólna przyszłość. Indeks górny koniecŹródło: Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 r. pt. >Nasza wspólna przyszłość.
Oznacza to, że jeśli dziś zużyjemy zasoby nieefektywnie lub wytworzymy odpady zbyt szybko, aby można je było przetworzyć, kolejne pokolenia nie będą mogły zaspokoić swoich potrzeb.
Wśród priorytetowych działań w zakresie ekorozwoju wskazano ograniczenie pozyskiwania zasobów nieodnawialnych i wykorzystywanie np. odnawialnych źródeł energii. Ważnym elementem jest także szeroko pojęta ochrona przyrody i różnorodności genetycznej – działania człowieka nie powinny naruszać stabilności procesów ekologicznych i ekosystemów.
Deklaracja z Rio
Uważa się, że erę ekorozwoju rozpoczął tzw. Szczyt Ziemi – konferencja ONZ w Rio de Janeiro w czerwcu 1992 r. Uchwalona została wówczas Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju, w której zawarto działania mające na celu zapobieganie kryzysowi ekologicznemu. Końcowym dokumentem konferencji była ponad 500‑stronicowa Agenda 21Agenda 21, w której opisano ogólnoświatowy program działań w zakresie zrównoważonego rozwoju, w postaci sposobów i warunków realizacji zasad przedstawionych w Deklaracji z Rio. Zaakceptowało ją 179 krajów. Podczas Szczytu Ziemi podpisane zostały również: Konwencja o różnorodności biologicznej, Konwencja o ochronie klimatu oraz Deklaracja o ochronie lasów (zwana Zasadami leśnymi).
Państwa, które zaakceptowały ustalenia z Rio i przyjęły Agendę 21, zobowiązują się do:
zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych;
użytkowania zasobów nieodnawialnych w sposób racjonalny i zastępowania ich substytutami;
ograniczania uciążliwości dla środowiska i nieprzekraczania granic jego odporności;
zachowania różnorodności biologicznej;
zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego obywatelom;
stwarzania podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń.
Termin „rozwój zrównoważony” pierwotnie stosowany był w leśnictwie. Odnosił się do takiego gospodarowania lasem, by zawsze mógł się odbudować, czyli wycinania drzew tylko w takiej ilości, by w ich miejsce mogły wyrosnąć nowe.
Agenda 2030
W 2015 r. 193 państwa członkowskie ONZ uchwaliły Agendę 2030Agendę 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju, która stanowi kontynuację globalnych starań dla poprawy jakości życia ludzi oraz stanu środowiska przyrodniczego. Uchwała ta nie tylko wprowadza zasady rozwoju zrównoważonego w wielu dziedzinach (takich jak: energetyka, przemysł, transport, leśnictwo, turystyka, rolnictwo, gospodarka odpadami), ale także wymaga sporządzania szczegółowych ocen przewidywanego oddziaływania na środowisko planowanej polityki zagospodarowania przestrzennego kraju.
W Agendzie 2030 wyznaczono 17 celów oraz związanych z nimi 169 zadań szczegółowych, które mają zostać zrealizowane do 2030 r. Do każdego zadania ustalono wskaźniki, za pomocą których na całym świecie monitorowane są postępy w osiąganiu celów.
Cele zrównoważonego rozwoju zawarte w rezolucji Przekształcamy nasz świat: agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030:
-
Wyeliminowanie ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie.
-
Wyeliminowanie głodu, osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego i lepszego odżywienia oraz promowanie zrównoważonego rolnictwa.
-
Zapewnienie wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowego życia oraz promowanie dobrobytu.
-
Zapewnienie wszystkim edukacji wysokiej jakości oraz promowanie uczenia się przez całe życie.
-
Osiągnięcie równości płci oraz wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt.
-
Zapewnienie wszystkim ludziom dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi.
-
Zapewnienie wszystkim dostępu do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie.
-
Promowanie stabilnego, zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu gospodarczego, pełnego i produktywnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich ludzi.
-
Budowanie stabilnej infrastruktury, promowanie zrównoważonego uprzemysłowienia oraz wspieranie innowacyjności.
-
Zmniejszenie nierówności w krajach i między krajami.
-
Uczynienie miast i osiedli ludzkich bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu.
-
Zapewnienie wzorców zrównoważonej konsumpcji i produkcji.
-
Podjęcie pilnego działania w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom.
-
Ochrona oceanów, mórz i zasobów morskich oraz wykorzystywanie ich w sposób zrównoważony.
-
Ochrona, przywrócenie oraz promowanie zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych, zrównoważonego gospodarowania lasami, zwalczanie pustynnienia, powstrzymywanie i odwracanie procesu degradacji gleby oraz powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej.
-
Promowanie pokojowego i inkluzywnego społeczeństwa, zapewnienia wszystkim ludziom dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz budowanie na wszystkich szczeblach skutecznej i odpowiedzialnej instytucji, sprzyjającej włączeniu społecznemu.
-
Wzmocnienie środków wdrażania i ożywienie globalnego partnerstwa na rzecz zrównoważonego rozwoju.
O umowach dotyczących rozwoju zrównoważonego przeczytasz również w e‑materiale „Porozumienia międzynarodowe zawarte dla ochrony bioróżnorodnościPorozumienia międzynarodowe zawarte dla ochrony bioróżnorodności”.
Ekorozwój w Polsce
W Polsce odzwierciedleniem zasad przyjętych w Agendzie 21 były zapisy ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1997 r. Zastąpiono ją ustawą Prawo ochrony środowiska, znowelizowaną w lipcu 2019 r.
Koncepcji zrównoważonego rozwoju nadano także rangę konstytucyjną. Art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej brzmi:
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju w naszym kraju wiąże się z realizacją długookresowych celów:
ugruntowanie zasady ekorozwoju jako trwałej części polityki gospodarczej i społecznej państwa;
skuteczna kontrola państwa nad zasobami przyrodniczymi: wodą, lasami, surowcami mineralnymi;
integracja polityki ekologicznej z różnymi sektorami gospodarczymi;
opracowanie mechanizmów reagowania na zagrożenia ze strony nowych technologii;
odbudowanie zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym;
utrzymanie i ochrona ekosystemów;
zachowanie bioróżnorodności, zwłaszcza obszarów o szczególnych walorach turystyczno‑rekreacyjnych.
Jak w praktyce wygląda realizacja założeń rozwoju zrównoważonego w Polsce?
Poniżej omówiono kilka przykładów działań zapewniających zrównoważony rozwój różnych gałęzi gospodarki kraju.
Polega na stosowaniu dobrych praktyk rolniczych, czyli na lepszym wykorzystaniu przestrzeni oraz potencjału biologicznego gleb przy zmniejszeniu negatywnego oddziaływania na środowisko. Chodzi przede wszystkim o stosowanie mniejszej ilości chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych oraz zwiększenie różnorodności biologicznej upraw, a także zachowanie terenów leśnych wokół pól.
O działaniach w zakresie ekorozwoju w Polsce przeczytasz również w e‑materiale „Krajowe organizacje i programy ochrony bioróżnorodnościKrajowe organizacje i programy ochrony bioróżnorodności”.
Słownik
pełna nazwa: Przekształcamy nasz świat: agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030; rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 25 września 2015 r. obejmująca plan działań na rzecz ochrony planety
plan działań na rzecz globalnego rozwoju zrównoważonego na XXI w. przyjęty podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janerio w 1992 r.
rozwój, w którym zaspokajanie potrzeb człowieka odbywa się w harmonii z środowiskiem przyrodniczym i z poszanowaniem prawa do życia na Ziemi innych organizmów oraz w taki sposób, aby nie zmniejszać możliwości zaspokajania potrzeb przyszłym pokoleniom