Przeczytaj

Opinia publiczna

Opinia publiczna to ogół przekonań w kwestiach istotnych społecznie, wyrażanych w społeczeństwie lub innej zbiorowości***. W węższym znaczeniu pojęcia tego używa się także na określenie dominujących w zbiorowości poglądów, podzielanych przez większość jej członków. W szerszym rozumieniu opinia publiczna oznacza także po prostu „publiczność”, samą zbiorowość, w której występują jakieś poglądy na zagadnienia społeczno‑polityczne, a nawet środki masowego przekazu czy inne organy wyrażające opinię.

*

Znaczenie opinii publicznej

Opinia publicznaopinia publicznaOpinia publiczna bywa często orężem w rozmaitych debatach politycznych. Uczestnicy takich debat chętnie powołują się na rzesze zwolenników promowanych przez nich poglądów, wykorzystując tzw. społeczny dowód słusznościspołeczny dowód słusznościspołeczny dowód słuszności – jeśli odbiorcy tych wystąpień nie wiedzą, jaka decyzja lub pogląd jest rzeczywiście słuszny, skłonni są przychylić się do zdania większości grupy.

Poglądy wyrażane przez większość społeczeństwa często służą też politykom do takiego kształtowania swoich programów czy wystąpień, aby w jak największym stopniu uprawdopodobnić swoje zwycięstwo w wyborach. Do historii przechodzą czasy, kiedy punktem wyjścia do formułowania politycznych planów działania była ideologia i wyznawane w ramach tej ideologii wartości. Coraz bardziej nasila się zjawisko populizmupopulizmpopulizmu, a więc schlebiania opinii publicznej celem uzyskania jej poparcia.

Opinia publiczna dotyczy nie tylko sfery działania politycznego, ale również organizacji o innym charakterze. Przekonało się o tym wielu przedsiębiorców, których produkty sprzedawały się lepiej lub gorzej w zależności od tego, jaką opinią się cieszyły i jaką opinię miał sam producent. W ekstremalnych przypadkach zdarzają się nawet bojkotybojkotbojkoty określonych towarów, np. wytwarzanych w sposób wyjątkowo niekorzystnie wpływający na środowisko naturalne lub z rażącym pogwałceniem praw pracowniczychprawa pracowniczepraw pracowniczych. To również jedna z odsłon oddziaływania opinii publicznej.

Kształtowanie opinii

Mogłoby się wydawać, że zarówno jednostki, jak i całe społeczności są całkowicie swobodne w ocenie zjawisk społecznych oraz politycznych i niezależne w decyzjach podejmowanych w tym zakresie. Tymczasem w rzeczywistości na kształtowanie opinii publicznej ma wpływ wiele zróżnicowanych czynników.

Przede wszystkim opinia publiczna nie kształtuje się w próżni, a w społeczeństwie o określonym systemie wartości lub doświadczeniach historycznych, które wpływają na ich opinie. Opinię publiczną kształtują również organy władzy państwowej przez sposób, w jaki informują obywateli o podejmowanych działaniach, decyzjach, zmianach prawa. Duże znaczenie mają tu również sami członkowie politycznych elit, którzy często stają się w społeczeństwie tzw. przywódcami opiniiprzywódca opiniiprzywódcami opinii. Rolę taką odgrywać będą także działacze społeczni, naukowcy, eksperci, artyści, a nawet celebryci, czyli wszystkie osoby, które społeczeństwo z jakichś względów uznaje za autorytet. Kształtowaniem opinii publicznej zajmują się też środki masowego przekazu.

RzZpqrDVUlH4P
Zdjęcie przedstawia aparat fotograficzny skierowany obiektywem w stronę widza. Aparat jest trzymany przez mężczyznę.
Przekaz medialny jest kształtowany przez zespół kilkunastu osób, a trafia do milionów odbiorców. Z jakim ryzykiem to się wiąże?
Źródło: domena publiczna.

W kontekście kształtowania opinii publicznej duże znaczenie może mieć zjawisko propagandypropagandapropagandy, czyli celowego działania ukierunkowanego na kształtowanie określonych poglądów i zachowań jednostek i całego społeczeństwa. Działania takie podejmuje bardzo często państwo, jednak propagandą określonych poglądów mogą zajmować się także na przykład różnego rodzaju aktywiści lub przedsiębiorcy. Propaganda jest jednym z narzędzi indoktrynacjiindoktrynacjaindoktrynacji, która polega na świadomym i systematycznym wpajaniu jednostkom w społeczeństwie wybranych ideologii (np. religijnych, politycznych) przedstawianych jako jedynie słuszne. Oprócz propagandowych działań podejmowanych przez środki masowego przekazu, indoktrynacji podporządkowywany jest również cały system oświaty. Zarówno propaganda, jak i indoktrynacja to zjawiska charakterystyczne raczej dla systemów totalitarnych, nie można jednak powiedzieć, aby państwa demokratyczne były od nich całkowicie wolne.

Im szybciej przestaniemy ulegać złudzeniu niezależności naszej opinii, a w konsekwencji także złudzeniu pozornej swobody kształtowania się opinii publicznej, tym w rzeczywistości bardziej niezależna ta opinia się staje.

Funkcje opinii publicznej

RWDzcezO3yC691
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: [bold]funkcje opinii publicznej[/]Elementy należące do kategorii [bold]funkcje opinii publicznej[/]Nazwa kategorii: wyznacznik społeczeństwa obywatelskiegoNazwa kategorii: element kontroli społecznejNazwa kategorii: element tożsamości jednostkiNazwa kategorii: element integracji społeczeństwaNazwa kategorii: forma legitymizacji władzyNazwa kategorii: formaę kształtowania się elektoratówKoniec elementów należących do kategorii [bold]funkcje opinii publicznej[/]
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Badanie opinii publicznej

Badaniem opinii publicznej zajmują się wyspecjalizowane instytucje, tzw. ośrodki badania opinii publicznej, stosujące naukową metodologię zbierania i opracowywania danych.

Najstarszym na świecie ośrodkiem badania opinii społecznej jest założony w 1935 roku amerykański Instytut Gallupa (właściwie Amerykański Instytut Opinii Publicznej). Instytut stał się wzorem dla podobnych instytucji zakładanych na całym świecie. W Polsce badaniem opinii zajmuje się współfinansowane z budżetu państwa i poddane nadzorowi premiera Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), a także wiele ośrodków prywatnych i komercyjnych, m.in. TNS Polska, powstały ze sprywatyzowanego po 1989 roku Ośrodka Badania Opinii Publicznej (OBOP), oraz Instytut Badań Rynkowych i Społecznych (IBRiS), Kantar czy Instytut Badania Opinii Homo Homini.

Polecenie 1

Przeanalizuj dane dotyczące zaufania Polaków do polityków w październiku 2020 r. i w styczniu 2021 r. Zwróć uwagę na zmiany, jakie zaszły w tym okresie. Zastanów się, jakie wydarzenia mogły wywołać te zmiany.

RYMYmbd6E0Yuh1
Wykres skumulowany. Zaufanie do polityków w ostatniej dekadzie października 2020. Lista elementów: 1. zestaw danych:polityk: Szymon Hołowniazaufanie: 50obojętność: 19nieufność: 20trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 62. zestaw danych:polityk: Andrzej Dudazaufanie: 46obojętność: 10nieufność: 41trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 3nieznajomość: 03. zestaw danych:polityk: Mateusz Morawieckizaufanie: 41obojętność: 10nieufność: 45trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 04. zestaw danych:polityk: Rafał Trzaskowskizaufanie: 38obojętność: 14nieufność: 41trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 35. zestaw danych:polityk: Władysław Kosiniak-Kamyszzaufanie: 36obojętność: 24nieufność: 24trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 106. zestaw danych:polityk: Zbigniew Ziobrozaufanie: 30obojętność: 13nieufność: 49trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 37. zestaw danych:polityk: Elżbieta Witekzaufanie: 27obojętność: 12nieufność: 29trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 278. zestaw danych:polityk: Jarosław Kaczyńskizaufanie: 27obojętność: 8nieufność: 61trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 3nieznajomość: 19. zestaw danych:polityk: Krzysztof Bosakzaufanie: 26obojętność: 20nieufność: 35trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 1410. zestaw danych:polityk: Tomasz Grodzkizaufanie: 25obojętność: 15nieufność: 30trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 2511. zestaw danych:polityk: Jarosław Gowinzaufanie: 24obojętność: 20nieufność: 39trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 7nieznajomość: 1012. zestaw danych:polityk: Włodzimierz Czarzastyzaufanie: 21obojętność: 18nieufność: 28trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 2713. zestaw danych:polityk: Jacek Sasinzaufanie: 21obojętność: 13nieufność: 43trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 1714. zestaw danych:polityk: Adam Niedzielskizaufanie: 19obojętność: 14nieufność: 15trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 46

Zaufanie do polityków w ostatniej dekadzie października 2020

  • polityk : Szymon Hołownia

    zaufanie : 50

    obojętność : 19

    nieufność : 20

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 6

  • polityk : Andrzej Duda

    zaufanie : 46

    obojętność : 10

    nieufność : 41

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 3

    nieznajomość : 0

  • polityk : Mateusz Morawiecki

    zaufanie : 41

    obojętność : 10

    nieufność : 45

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 0

  • polityk : Rafał Trzaskowski

    zaufanie : 38

    obojętność : 14

    nieufność : 41

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 3

  • polityk : Władysław Kosiniak-Kamysz

    zaufanie : 36

    obojętność : 24

    nieufność : 24

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 10

  • polityk : Zbigniew Ziobro

    zaufanie : 30

    obojętność : 13

    nieufność : 49

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 3

  • polityk : Elżbieta Witek

    zaufanie : 27

    obojętność : 12

    nieufność : 29

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 27

  • polityk : Jarosław Kaczyński

    zaufanie : 27

    obojętność : 8

    nieufność : 61

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 3

    nieznajomość : 1

  • polityk : Krzysztof Bosak

    zaufanie : 26

    obojętność : 20

    nieufność : 35

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 14

  • polityk : Tomasz Grodzki

    zaufanie : 25

    obojętność : 15

    nieufność : 30

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 25

  • polityk : Jarosław Gowin

    zaufanie : 24

    obojętność : 20

    nieufność : 39

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 7

    nieznajomość : 10

  • polityk : Włodzimierz Czarzasty

    zaufanie : 21

    obojętność : 18

    nieufność : 28

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 27

  • polityk : Jacek Sasin

    zaufanie : 21

    obojętność : 13

    nieufność : 43

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 17

  • polityk : Adam Niedzielski

    zaufanie : 19

    obojętność : 14

    nieufność : 15

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 46

Oprac. na podst.: CBOS, Zaufanie do politykóww ostatniej dekadzie października, Komunikat z badań nr 143/2020, Warszawa listopad 2020.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RptB0ECjKikik1
Wykres skumulowany. Zaufanie do polityków w styczniu 2021. Lista elementów: 1. zestaw danych:polityk: Szymon Hołowniazaufanie: 50obojętność: 17nieufność: 21trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 82. zestaw danych:polityk: Andrzej Dudazaufanie: 49obojętność: 9nieufność: 38trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 03. zestaw danych:polityk: Mateusz Morawieckizaufanie: 44obojętność: 9nieufność: 43trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 3nieznajomość: 14. zestaw danych:polityk: Rafał Trzaskowskizaufanie: 38obojętność: 15nieufność: 39trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 45. zestaw danych:polityk: Władysław Kosiniak-Kamyszzaufanie: 35obojętność: 22nieufność: 25trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 136. zestaw danych:polityk: Jarosław Kaczyńskizaufanie: 32obojętność: 9nieufność: 55trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 07. zestaw danych:polityk: Adam Niedzielskizaufanie: 29obojętność: 14nieufność: 21trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 3nieznajomość: 338. zestaw danych:polityk: Zbigniew Ziobrozaufanie: 29obojętność: 14nieufność: 49trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 39. zestaw danych:polityk: Jarosław Gowinzaufanie: 26obojętność: 21nieufność: 34trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 1310. zestaw danych:polityk: Elżbieta Witekzaufanie: 25obojętność: 13nieufność: 28trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 3011. zestaw danych:polityk: Krzysztof Bosakzaufanie: 25obojętność: 17nieufność: 36trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 1812. zestaw danych:polityk: Tomasz Grodzkizaufanie: 24obojętność: 17nieufność: 32trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 4nieznajomość: 2313. zestaw danych:polityk: Jacek Sasinzaufanie: 20obojętność: 13nieufność: 41trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 5nieznajomość: 2114. zestaw danych:polityk: Włodzimierz Czarzastyzaufanie: 17obojętność: 18nieufność: 29trudno powiedzieć / odmowa odpowiedzi: 6nieznajomość: 30

Zaufanie do polityków w styczniu 2021

  • polityk : Szymon Hołownia

    zaufanie : 50

    obojętność : 17

    nieufność : 21

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 8

  • polityk : Andrzej Duda

    zaufanie : 49

    obojętność : 9

    nieufność : 38

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 0

  • polityk : Mateusz Morawiecki

    zaufanie : 44

    obojętność : 9

    nieufność : 43

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 3

    nieznajomość : 1

  • polityk : Rafał Trzaskowski

    zaufanie : 38

    obojętność : 15

    nieufność : 39

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 4

  • polityk : Władysław Kosiniak-Kamysz

    zaufanie : 35

    obojętność : 22

    nieufność : 25

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 13

  • polityk : Jarosław Kaczyński

    zaufanie : 32

    obojętność : 9

    nieufność : 55

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 0

  • polityk : Adam Niedzielski

    zaufanie : 29

    obojętność : 14

    nieufność : 21

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 3

    nieznajomość : 33

  • polityk : Zbigniew Ziobro

    zaufanie : 29

    obojętność : 14

    nieufność : 49

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 3

  • polityk : Jarosław Gowin

    zaufanie : 26

    obojętność : 21

    nieufność : 34

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 13

  • polityk : Elżbieta Witek

    zaufanie : 25

    obojętność : 13

    nieufność : 28

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 30

  • polityk : Krzysztof Bosak

    zaufanie : 25

    obojętność : 17

    nieufność : 36

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 18

  • polityk : Tomasz Grodzki

    zaufanie : 24

    obojętność : 17

    nieufność : 32

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 4

    nieznajomość : 23

  • polityk : Jacek Sasin

    zaufanie : 20

    obojętność : 13

    nieufność : 41

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 5

    nieznajomość : 21

  • polityk : Włodzimierz Czarzasty

    zaufanie : 17

    obojętność : 18

    nieufność : 29

    trudno_powiedzieć_/_odmowa_odpowiedzi : 6

    nieznajomość : 30

Oprac. na podst.: CBOS, Zaufanie do polityków w styczniu, Komunikat z badań nr 11/2021, Warszawa styczeń 2021.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

bojkot
bojkot

zerwanie stosunków z jakimś państwem, organizacją czy osobą w celu wywarcia nacisku lub wyrażenia protestu

elity polityczne
elity polityczne

środowisko opiniotwórcze, autorytatywne i miarodajne dla ogółu obywateli i władzy publicznej w systemie politycznym, stanowiące dla obywateli warstwę przywódczą, a dla władzy – rezerwę jej kadr

indoktrynacja
indoktrynacja

świadomy i systematyczny proces, którego celem jest wpojenie człowiekowi określonych ideologii i doktryn, zwłaszcza religijnych, politycznych lub społecznych

opinia publiczna
opinia publiczna

ogół przekonań w kwestiach istotnych społecznie, wyrażanych w społeczeństwie lub innej zbiorowości

populizm
populizm

zjawisko polityczne polegające na odwoływaniu się w swoich postulatach i retoryce do idei i woli „ludu”, często stawianego w kontrze do „elit”

prawa pracownicze
prawa pracownicze

ustalone w aktach normatywnych uprawnienia, jakie ma osoba pracująca, oraz warunki dotyczące jej pracy

propaganda
propaganda

celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań zbiorowości ludzkiej lub jednostki

przywódca opinii
przywódca opinii

najczęściej polityk lub działacz społeczny, głoszący poglądy popierające ogół członków społeczeństwa lub jego znaczną część na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego zainteresowania

społeczny dowód słuszności
społeczny dowód słuszności

zasada, według której jednostka wykazuje tendencję do przyjmowania poglądów, zachowań i decyzji takich samych, jak reszta grupy społecznej

Wprowadzenie
Film