Ciało gąbek pokrywają pinakocyty. Są to pozbawione błony podstawnej, płaskie, wieloboczne i kurczliwe komórki nabłonkowe, tworzące warstwę dermalną.

Grupa zwierząt zatrzymanych w rozwoju na poziomie gastruli, u których występują dwa listki zarodkowe (ektoderma, dająca początek epidermie, i endoderma, tworzącą gastrodermę).

Epiderma okrywa całe ciało. Budowę ściany parzydełkowców przedstawia poniższa ilustracja.

Parzydełka dzielą się na trzy grupy:

Więcej na temat typów komórek parzydełkowych przeczytasz tutaj.

U wolno żyjących wirków nabłonek jest jednowarstwowy i leży na grubej, wzmacniającej jego strukturę błonie podstawnej. Zaopatrzony jest w rzęski, które mogą okrywać całe ciało lub znajdować się jedynie po stronie brzusznej. Rzęski pełnią funkcje lokomotoryczne i receptorowe.

W organizmie wirków obecne są komórki gruczołowe wydzielające śluz (ułatwia przemieszczanie się po podłożu i chroni zwierzę przed potencjalnymi drapieżnikami).

Ciało nicieni otacza kutykularny oskórekoskórekoskórek, przepuszczalny dla wody i gazów. Nie przepuszcza on potencjalnie szkodliwych dla zwierzęcia substancji. Oskórek to stosunkowo sztywna struktura, która musi być okresowo zrzucana podczas linienia. Pod oskórkiem znajduje się cienki, hypodermalny nabłonek, zazwyczaj o budowie komórkowej, rzadziej syncytialny. Nabłonek tworzy do wnętrza nicienia cztery wpuklenia – wałki hypodermalne. Wałkiem grzbietowym i brzusznym biegną pnie nerwowe, natomiast w wałkach bocznych znajdują się pnie nerwowe i kanały wydalnicze.

Nabłonek brodawek czuciowych, zlokalizowanych w okolicach otworu gębowego i odbytu, pełni funkcje mechano- i chemoreceptorów.

Organizm pierścienic otacza oskórek, będący martwą pozakomórkową wydzieliną komórek nabłonka. Pełni rolę ochronną. Pomiędzy komórkami nabłonka płaskiego znajdują się komórki wydzielające śluz (ochrona przed wysychaniem, ułatwienie pływania). Płaski nabłonek, pokrywający parapodia wieloszczetów, ułatwia wymianę gazową. U skąposzczetów pływających nabłonek zaopatrzony jest w gęste szczecinki. Komórki nabłonka tworzą wpuklenia do wnętrza organizmu otaczające szczecinkę – jest to tzw. woreczek szczecinki.

Ciało stawonogów otacza jednowarstwowy nabłonek (brak w tym taksonie nabłonków orzęsionych). Jego wytworem jest oskórek chitynowo‑białkowy. Oskórek pokrywa całe ciało, wyściela przedni i tylny odcinek układu pokarmowego i tchawki. Jakie są funkcje oskórka? To maszyna wielozadaniowa: chroni przed urazami mechanicznymi, szkodliwymi czynnikami chemicznymi, szkodliwym dzianiem promieniowania UV, a stawonogi lądowe − przed utratą wody w środowisku suchym. Nadaje barwę organizmom dzięki zawartym w nim pigmentom i załamywaniu światła na fakturze pancerza. Jest miejscem przyczepu mięśni i odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego. Jego obecność ogranicza wzrost stawonogów. Muszą go okresowo zrzucać, przez co stają cię czasowo (do stwardnienia nowego pancerza) bezbronne.

Sam oskórek jest trójwarstwową strukturą. Najbliżej nabłonka znajduje się białkowo‑chitynowa, elastyczna endokutikulaendokutikulaendokutikula. Tworzy ona stawy stawonogów. U skorupiaków może być przesycona węglanem wapnia. Środkową warstwą jest egzokutikulaegzokutikulaegzokutikula. Dzięki chitynie i zgarbowanym białkom jest twarda i stanowi główny element ochronny egzoszkieletu, a dzięki obecności pigmentu (główne melanin i karotenoidów) nadaje barwę organizmom. Ostatnią warstwą jest epikutikulaepikutikulaepikutikula. Woskowa, nieprzepuszczalna dla wody i gazów, nie występuje u skorupiaków wodnych i lądowych, które zasiedlają środowiska o wysokim nasyceniu parą wodną. Miejscami przez cały egzoszkielet przechodzą długie wypustki komórek nabłonka. Tworzą one na powierzchni oskórka włoski, szczecinki i łuski, pełniące różnorakie funkcje (np. wydzielane u ich nasady substancje działają odstraszająco lub toksycznie na potencjalnego drapieżnika, odbierają bodźce lub okrywają całe ciało).

Komórki nabłonkowe płaszcza, otaczającego worek trzewiowy lub okrywającego u głowonogów szkielet wewnętrzny, wytwarzają muszlę. Ten zewnętrzny szkielet zbudowany jest z trzech warstw. Najbardziej wewnętrzną warstwą jest warstwa perłowa (hypostrakum). Dwie jej wewnętrzne warstwy składają się z różnych form węglanu wapnia. Hypostrakum wytwarzana jest przez całą powierzchnię płaszcza. Jest zbudowana z wapiennych blaszek utworzonych z romboidalnego aragonituaragonitaragonitu. Warstwa środkowa to warstwa porcelanowa. Wytwarza ją brzeg płaszcza. Składa się z pryzmatowych struktur kalcytowychkalcytkalcytowych. Zewnętrzna warstwa ma charakter rogowy i składa się ze zbliżonej do chityny konchioliny. Muszla występuje u mięczaków muszlowych (chitony, ślimaki, małże). Wzrasta ona przez całe życie zwierzęcia.

Powierzchnię ciała szkarłupni pokrywa jednowarstwowy, orzęsiony nabłonek tworzący syncytium. Pod nabłonkiem znajduje się tkanka łączna. Płytki wapiennego pancerza (połączone ruchomo pączkami mięśni) są wytworem mezodermymezodermamezodermy.

Słownik