Przeczytaj
Rozmowy rządu z opozycją
Początkowo rząd próbował zażegnać niepokoje społeczne starą metodą – siłowymi pacyfikacjamipacyfikacjami. Nie przyniosło to jednak rezultatu: w połowie roku nie pracowały już niemal wszystkie ważniejsze zakłady. Dlatego 28 sierpnia 1988 r. ówczesny minister spraw wewnętrznych, gen. Czesław Kiszczak, podczas swojego wystąpienia telewizyjnego zaproponował rozmowy „przy okrągłym stole” między przedstawicielami rządu oraz – jak to ujął – „środowisk społecznych i pracowniczych”. Pod koniec miesiąca w warszawskiej willi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych doszło do pierwszego spotkania gen. Kiszczaka oraz Lecha Wałęsy, na którym byli obecni również Stanisław Ciosek (sekretarz Komitetu Centralnego PZPR) oraz biskup Jerzy Dąbrowski.
Pod koniec roku osoby zaproszone do współpracy przez przewodniczącego NSZZ „Solidarność” Lecha Wałęsę powołały Komitet Obywatelski. Komitet miał reprezentować środowisko opozycjiopozycji podczas rokowań z rządem. Kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej początkowo atakowało opozycję i nasilało akcje propagandowepropagandowe szkalujące jej działaczy. Wkrótce zdecydowało się jednak oddać część władzy, by zrzucić na opozycjonistów nieco odpowiedzialności za upadek systemu oraz by uspokoić społeczeństwo. W styczniu 1989 r. w willi rządowej w Magdalence pod Warszawą toczyły się nieformalne wstępne rozmowy między przedstawicielami opozycji i rządem. Ustalono wtedy zasady działania przy Okrągłym Stole. Uczestnikom tych spotkań zarzuca się nieraz, że były one brataniem się z władzami i zdradą ideałów, a podjęte wtedy kuluarowekuluarowe uzgodnienia obejmowały podzielenie się władzą.
Obrady Okrągłego Stołu
Negocjacje przy Okrągłym Stole rozpoczęły się 6 lutego 1989 r. w Warszawie. Stronie opozycyjnej przewodniczył Lech Wałęsa, towarzyszyli mu m.in. Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Jacek Kuroń i Adam Michnik. Po stronie rządowej zasiedli m.in. Czesław Kiszczak, Stanisław Ciosek i Alfred Miodowicz.
Obserwatorami ze strony Episkopatu Polski byli ks. Bronisław Dembowski i ks. Alojzy Orszulik, towarzyszył im biskup ewangelicko‑augsburski Janusz Narzyński, w obradach brał też udział ks. Bronisław Dąbrowski. W poszczególnych zespołach roboczych m.in. ds. reform politycznych, gospodarki czy pluralizmu związkowego uczestniczyli także m.in. Lech Kaczyński, Władysław Frasyniuk i Ryszard Reiff (strona opozycyjno‑solidarnościowa) oraz Leszek Miller i Aleksander Kwaśniewski (strona rządowa). Spotkania trwały do 5 kwietnia i zakończyły się wypracowaniem wspólnego stanowiska.
Wyjaśnij, jakie znaczenie miała tu symbolika okrągłego stołu.
W najważniejszym punkcie kompromis przewidywał częściową transformacjętransformację ustrojową Polski oraz przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do parlamentu (ustalono przywrócenie izby wyższej – senatu). Inne ważne postanowienia to: legalizacja Solidarności, zakończenie prześladowań opozycji, a także przywrócenie w Polsce urzędu prezydenta. Negocjacje ze znienawidzoną komunistyczną władzą pogłębiły podziały wśród opozycjonistów. Ci bardziej radykalni z niechęcią odnosili się do idei Okrągłego Stołu bądź nawet całkowicie zbojkotowali rozmowy. Uważali oni wszelkie porozumienie z PZPR za zdradę i sprzeniewierzenie się ideałom walki niepodległościowej.
Wymień trzy inne nazwiska uczestników obrad po stronie opozycyjnej.
Słownik
(z franc. couloir – korytarz) pomieszczenie znajdujące się w sąsiedztwie sal, w których odbywają się oficjalne obrady, usytuowane w budynkach publicznych, np. w parlamencie, teatrze, sądzie; ma charakter reprezentacyjny; rozmowy prowadzone w kuluarach mają nieoficjalny charakter; także: okoliczności niejawne, nieoficjalne
(z łac. oppositio – opór) w polityce jest to ugrupowanie bądź grupa ugrupowań, ludzi sprzeciwiająca się partii rządzącej, krytykująca władzę, jej decyzje, politykę, ideologię; nie tworzy rządu, ale może być obecna w parlamencie; dąży do przejęcia władzy
(z łac. pacificatio – przywracanie pokoju, od pax, D. pacis – pokój) uspokojenie, wprowadzenie pokoju; oznacza również tłumienie środkami przymusu bezpośredniego manifestacji, powstania, buntu; użycie sił zbrojnych w celu stłumienia niepokojów społecznych bądź oporu wobec władzy; także: masakra ludności cywilnej stosowana przez okupanta
(z łac. propagare – rozpowszechniać, krzewić) technika sterowania poglądami i zachowaniami ludzi polegająca na celowym, natarczywym, połączonym z manipulacją oddziaływaniu na zbiorowość
(z niem. Streik) forma protestu stosowana przez różne grupy społeczne celem wynegocjowania swoich postulatów; zaprzestanie pracy przez pracowników, będące formą walki o zrealizowanie żądań, najczęściej ekonomicznych
(z łac. transformatio – przekształcenie) tu: w znaczeniu transformacji ustrojowej; zmiany zachodzące wewnątrz systemu partyjnego, ustrojowego bądź politycznego danego państwa
centralna organizacja związkowa utworzona w 1984 r. i zrzeszająca ogólnokrajowe oraz lokalne i zakładowe organizacje związkowe działające w obronie ich członków (przede wszystkim pracowników państwowych przedsiębiorstw); w czasach PRL miała być przeciwwagą dla rozwiązanej Solidarności, pozostającą w zależności od władz komunistycznych oraz PZPR i realizującą jej założenia
Słowa kluczowe
Komitet Obywatelski „Solidarność”, Okrągły Stół, Magdalenka, Polska w latach 1981–1989, komunizm w Polsce, wybory czerwcowe
Bibliografia
A. Dudek, Historia polityczna polski 1989–2015, Kraków 2016.
Z. Woźniak, Pokłosie Okrągłego Stołu. Przeszłość dla przyszłości, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, nr 71, z. 2.
K. Trembicka, Okrągły stół w Polsce. 30 lat sporów o jego znaczenie i skutki, „Przegląd Sejmowy” 2019, nr 5 (154).