Zanieczyszczenie wody to stan, w którym zmianie ulegają jej cechy fizycznochemiczne oraz biologiczne (bakteriologiczne), spowodowany wprowadzeniem do niej substancji organicznych i nieorganicznych w postaci stałej, płynnej i gazowej oraz ciepła. Zanieczyszczenia powodują zmiany ekosystemu wodnego, wpływające niekorzystnie na zasiedlające go organizmy żywe, a także ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie wody do picia i celów gospodarczych.

• Zanieczyszczenia fizyczne wód to zawiesiny nierozpuszczalnych substancji stałych o różnym stopniu rozdrobnienia (np. kurz, pył, cząstki obumarłych roślin i zwierząt, cząstki mineralne gleby, wytrącone koloidalne związki i in.).

• Zanieczyszczenia chemiczne wód to substancje organiczne i mineralne, rozpuszczalne w wodzie, zmieniające jej skład chemiczny i stwarzające ryzyko skażenia organizmów wodnych.

• Zanieczyszczenia biologiczne wód to różnorodne drobnoustroje, np. wirusy i bakterie chorobotwórcze oraz mikroorganizmy niestanowiące zagrożenia dla zdrowia zwierząt i ludzi, a odgrywające ważną rolę w procesie samooczyszczania się wody.

Klasyfikacja zanieczyszczeń wód

Rodzaje i źródła zanieczyszczeń

Antropogeniczne zanieczyszczenia wód (najczęściej powierzchniowych) w zależności od ich pochodzenia można podzielić na: komunalne, przemysłowe i rolnicze. Podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności, przemysłu i rolnictwa w wodę są wody powierzchniowe, przede wszystkim płynące oraz stojące (jeziora, sztuczne zbiorniki). Znacznie mniejszy udział mają wody podziemne. W Polsce największy udział w poborze wód powierzchniowych ma przemysł (ok. 70%), a wody podziemne stanowią zaledwie 3%. Woda pobrana do celów gospodarczych w części wraca do środowiska w postaci tzw. wód zużytych. Jej cechy fizyczne i chemiczne są już jednak zmienione, zawiera ona bowiem różne substancje mineralne i organiczne, które przy dużych stężeniach mogą powodować problemy z dalszym użytkowaniem wody.

Zanieczyszczenia komunalne

Do zanieczyszczeń komunalnych należą m.in. ścieki miejskie będące mieszaniną odpadów z gospodarstw domowych, wydalin fizjologicznych człowieka i zwierząt domowych, odpadów szpitalnych, odpadów z zakładów usługowych i przemysłowych, a powstające wskutek działalności bytowej i gospodarczej człowieka. Duży udział w ściekach komunalnych mają związki organiczne – głównie tłuszcze, białka i cukry, rozpuszczone lub w postaci zawiesiny – i detergenty. Ich cechą charakterystyczną jest też bardzo duża zawartość bakterii saprofitycznych i chorobotwórczych. W skład ścieków komunalnych mogą wchodzić również substancje uwalniane z warsztatów rzemieślniczych oraz zakładów przemysłowych, które są mieszane ze ściekami komunalnymi, a także wody opadowe i z topniejącego śniegu. Można więc stwierdzić, że ścieki komunalne stanowią mieszaninę substancji z różnych źródeł.

RpxjlytUiyvP2

Zdjęcie przedstawia dwóch czarnoskórych mężczyzn stojących na bardzo zaśmieconym brzegu nad zbiornikiem wodnym. Jednej z mężczyzn stoi przy beczce zamontowanej na kołach. Przechyla beczkę w stronę wody. Woda pod beczką jest żółtobrązowa.

Zanieczyszczenia przemysłowe

Zanieczyszczenia przemysłowe wód to przede wszystkim ścieki powstające podczas wydobycia surowców (wody kopalniane) i ich uszlachetniania, w transporcie hydraulicznym, w trakcie chłodzenia urządzeń, filtracji, destylacji, flotacji i podczas wielu innych procesów produkcyjnych. Charakterystycznymi zanieczyszczeniami ścieków przemysłowych są: sole metali ciężkich, kwasy i zasady mineralne, cyjanki, toksyczne związki organiczne (fenole, ropa naftowa i jej pochodne, barwniki), wody pochłodnicze o podwyższonej temperaturze. Do wód powierzchniowych i gruntowych trafiają również zanieczyszczenia uwalniane przez przemysł do powietrza. Są to różnego rodzaju związki chemiczne, organiczne i nieorganiczne, emitowane do atmosfery w postaci pyłów i gazów z elektrowni, elektrociepłowni, hut i innych zakładów przemysłowych. Skład ścieków przemysłowych jest zróżnicowany i zależy od profilu produkcji. Ścieki te zawierają zwykle kilka grup zanieczyszczeń. Na przykład ścieki z zakładów koksowniczych są bogate w oleje, tłuszcze, fenole, węglowodory wielopierścieniowe, smoły, cyjanki, rodanki, związki siarki i inne, ścieki z garbarni w związki wapnia, chromu, chlorki, siarczki, związki azotu, a także tłuszcze i inne związki organiczne.

Zanieczyszczenia rolnicze

Głównym źródłem zanieczyszczeń rolniczych jest chemizacja rolnictwa, polegająca na coraz większym zużyciu nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Woda spływająca z tych terenów zawiera znaczne ilości wypłukiwanych z gleby nawozów, które są bezpośrednią przyczyną eutrofizacjieutrofizacjaeutrofizacji wód powierzchniowych i wód gruntowych. Wymywane do wód powierzchniowych pestycydy wpływają na organizmy żywe, powodując ich uszkodzenie lub śmierć. Przenikają do studni i ujęć wody pitnej, zagrażając zdrowiu zwierząt gospodarskich i ludzi. O tym, jak duży może być wpływ zanieczyszczeń rolniczych na stan wód, świadczy zanieczyszczenie Morza Bałtyckiego, w którym ponad 50% azotu i prawie 20% fosforu pochodzi z tego właśnie źródła. Zanieczyszczenie wód jest także powodowane przez przemysłowe metody tuczu trzody chlewnej i bydła, odbywające się w dużych, wyspecjalizowanych fermach. Zagrożeniem są zwłaszcza ogromne ilości gnojowników będących przyczyną skażenia bakteryjnego. Istotnym źródłem zanieczyszczeń są także ścieki z ośrodków maszynowych i stacji napraw sprzętu rolniczego, zawierające oleje, materiały pędne i związki mineralne.

RfoxePLLFqH6i

Zdjęcie przedstawia zbiornik wodny. Powierzchnia wody jest zielona. Brzegi zbiornika porasta trawa. W oddali rosną drzewa.

Słownik