Zanieczyszczenie wody to stan, w którym zmianie ulegają jej cechy fizycznochemiczne oraz biologiczne (bakteriologiczne), spowodowany wprowadzeniem do niej substancji organicznych i nieorganicznych w postaci stałej, płynnej i gazowej oraz ciepła. Zanieczyszczenia powodują zmiany ekosystemu wodnego, wpływające niekorzystnie na zasiedlające go organizmy żywe, a także ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie wody do picia i celów gospodarczych.

  • Zanieczyszczenia fizyczne wód to zawiesiny nierozpuszczalnych substancji stałych o różnym stopniu rozdrobnienia (np. kurz, pył, cząstki obumarłych roślin i zwierząt, cząstki mineralne gleby, wytrącone koloidalne związki i in.).

  • Zanieczyszczenia chemiczne wód to substancje organiczne i mineralne, rozpuszczalne w wodzie, zmieniające jej skład chemiczny i stwarzające ryzyko skażenia organizmów wodnych.

  • Zanieczyszczenia biologiczne wód to różnorodne drobnoustroje, np. wirusy i bakterie chorobotwórcze oraz mikroorganizmy niestanowiące zagrożenia dla zdrowia zwierząt i ludzi, a odgrywające ważną rolę w procesie samooczyszczania się wody.

Klasyfikacja zanieczyszczeń wód

RJR6JV6Z9kRO6
Pochodzenie zanieczyszczenia naturalne przedostające się do wód wskutek procesów naturalnych (wymywanie cząstek gleby, strącanie nierozpuszczalnych związków, np. żelaza itp.),zanieczyszczenia sztuczne (antropogeniczne) trafiające do wód w wyniku gospodarczej działalności człowieka (ścieki, spływ z terenów rolniczych, składowisk odpadów komunalnych itp.); dzieli się je na komunalne, przemysłowe i rolnicze., Oddziaływanie zanieczyszczenia bezpośrednio wpływające na stan organizmów wodnych (np. metale ciężkie, węglowodory, związki azotu i fosforu i in.),zanieczyszczenia pośrednio wpływające na stan żyjących w wodzie organizmów poprzez powodowanie zmniejszenia zawartości tlenu w wodzie poniżej poziomu niezbędnego do utrzymania ich przy życiu., Trwałość zanieczyszczenia rozkładalne, podlegające przemianom chemicznym prowadzącym do zmiany ich postaci fizycznej i chemicznej, z czym łączy się wzrost lub spadek ich szkodliwości dla organizmów,zanieczyszczenia nierozkładalne, nie ulegające znaczącym przemianom chemicznym i biologicznym, pozostające w środowisku wodnym w niezmiennej formie przez długi okres (np. metale ciężkie, pestycydy i in.). , Źródło zanieczyszczenia punktowe odprowadzane z ograniczonych przestrzennie źródeł (zakłady przemysłowe, pojedyncze budynki itp.),zanieczyszczenia powierzchniowe (obszarowe) dostarczane do wód (np. wskutek zmywania przez wody opadowe) z rozległych powierzchni zurbanizowanych nie posiadających systemów kanalizacyjnych, rolniczych i leśnych,zanieczyszczenia liniowe pochodzące z obiektów o kształcie pasmowym; należą do nich przede wszystkim trasy komunikacyjne, rurociągi, gazociągi, kanały ściekowe itp.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Rodzaje i źródła zanieczyszczeń

Antropogeniczne zanieczyszczenia wód (najczęściej powierzchniowych) w zależności od ich pochodzenia można podzielić na: komunalne, przemysłowe i rolnicze. Podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności, przemysłu i rolnictwa w wodę są wody powierzchniowe, przede wszystkim płynące oraz stojące (jeziora, sztuczne zbiorniki). Znacznie mniejszy udział mają wody podziemne. W Polsce największy udział w poborze wód powierzchniowych ma przemysł (ok. 70%), a wody podziemne stanowią zaledwie 3%. Woda pobrana do celów gospodarczych w części wraca do środowiska w postaci tzw. wód zużytych. Jej cechy fizyczne i chemiczne są już jednak zmienione, zawiera ona bowiem różne substancje mineralne i organiczne, które przy dużych stężeniach mogą powodować problemy z dalszym użytkowaniem wody.

Zanieczyszczenia komunalne

Do zanieczyszczeń komunalnych należą m.in. ścieki miejskie będące mieszaniną odpadów z gospodarstw domowych, wydalin fizjologicznych człowieka i zwierząt domowych, odpadów szpitalnych, odpadów z zakładów usługowych i przemysłowych, a powstające wskutek działalności bytowej i gospodarczej człowieka. Duży udział w ściekach komunalnych mają związki organiczne – głównie tłuszcze, białka i cukry, rozpuszczone lub w postaci zawiesiny – i detergenty. Ich cechą charakterystyczną jest też bardzo duża zawartość bakterii saprofitycznych i chorobotwórczych. W skład ścieków komunalnych mogą wchodzić również substancje uwalniane z warsztatów rzemieślniczych oraz zakładów przemysłowych, które są mieszane ze ściekami komunalnymi, a także wody opadowe i z topniejącego śniegu. Można więc stwierdzić, że ścieki komunalne stanowią mieszaninę substancji z różnych źródeł.

RpxjlytUiyvP2
Zanieczyszczenia komunalne wód powierzchniowych
Źródło: D. Mbalo, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dumping_of_faecal_sludge_into_the_river.jpg, licencja: CC BY 2.0.

Zanieczyszczenia przemysłowe

Zanieczyszczenia przemysłowe wód to przede wszystkim ścieki powstające podczas wydobycia surowców (wody kopalniane) i ich uszlachetniania, w transporcie hydraulicznym, w trakcie chłodzenia urządzeń, filtracji, destylacji, flotacji i podczas wielu innych procesów produkcyjnych. Charakterystycznymi zanieczyszczeniami ścieków przemysłowych są: sole metali ciężkich, kwasy i zasady mineralne, cyjanki, toksyczne związki organiczne (fenole, ropa naftowa i jej pochodne, barwniki), wody pochłodnicze o podwyższonej temperaturze. Do wód powierzchniowych i gruntowych trafiają również zanieczyszczenia uwalniane przez przemysł do powietrza. Są to różnego rodzaju związki chemiczne, organiczne i nieorganiczne, emitowane do atmosfery w postaci pyłów i gazów z elektrowni, elektrociepłowni, hut i innych zakładów przemysłowych. Skład ścieków przemysłowych jest zróżnicowany i zależy od profilu produkcji. Ścieki te zawierają zwykle kilka grup zanieczyszczeń. Na przykład ścieki z zakładów koksowniczych są bogate w oleje, tłuszcze, fenole, węglowodory wielopierścieniowe, smoły, cyjanki, rodanki, związki siarki i inne, ścieki z garbarni w związki wapnia, chromu, chlorki, siarczki, związki azotu, a także tłuszcze i inne związki organiczne.

Zanieczyszczenia rolnicze

Głównym źródłem zanieczyszczeń rolniczych jest chemizacja rolnictwa, polegająca na coraz większym zużyciu nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Woda spływająca z tych terenów zawiera znaczne ilości wypłukiwanych z gleby nawozów, które są bezpośrednią przyczyną eutrofizacjieutrofizacjaeutrofizacji wód powierzchniowych i wód gruntowych. Wymywane do wód powierzchniowych pestycydy wpływają na organizmy żywe, powodując ich uszkodzenie lub śmierć. Przenikają do studni i ujęć wody pitnej, zagrażając zdrowiu zwierząt gospodarskich i ludzi. O tym, jak duży może być wpływ zanieczyszczeń rolniczych na stan wód, świadczy zanieczyszczenie Morza Bałtyckiego, w którym ponad 50% azotu i prawie 20% fosforu pochodzi z tego właśnie źródła. Zanieczyszczenie wód jest także powodowane przez przemysłowe metody tuczu trzody chlewnej i bydła, odbywające się w dużych, wyspecjalizowanych fermach. Zagrożeniem są zwłaszcza ogromne ilości gnojowników będących przyczyną skażenia bakteryjnego. Istotnym źródłem zanieczyszczeń są także ścieki z ośrodków maszynowych i stacji napraw sprzętu rolniczego, zawierające oleje, materiały pędne i związki mineralne.

RfoxePLLFqH6i
Eutrofizacja wody w wyniku przenawożenia gleby
Źródło: F. Andrews, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:River_algae_Sichuan.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

eutrofizacja
eutrofizacja

proces wzbogacania zbiorników wodnych w pierwiastki biofilne, skutkujący wzrostem trofii, czyli żyzności wód; proces ten dotyczy nie tylko zbiorników wodnych, ale również cieków

fungicydy
fungicydy

związki chemiczne (najczęściej związki organiczne siarki i miedzi) mające zastosowanie w zwalczaniu grzybów atakujących rośliny; prowadzą do hamowania procesów oddychania grzybów, hamowania biosyntezy białek i kwasów nukleinowych

oczyszczalnia ścieków
oczyszczalnia ścieków

zespół urządzeń i obiektów technologicznych oraz obiektów towarzyszących (niezbędnych dla dostarczenia energii, stworzenia odpowiednich warunków pracy obsługi, przebiegu, kierowania i kontroli procesów technologicznych), służących do usuwania zanieczyszczeń zawartych w ściekach

substancje radioaktywne
substancje radioaktywne

substancja zawierająca jeden lub więcej radionuklidów, których radioaktywność lub stężenie nie może być lekceważona ze względów bezpieczeństwa radiologicznego

utylizacja
utylizacja

wykorzystanie odpadów jako surowców wtórnych; potocznie utylizacja rozumiana jest jako zniszczenie