Miasto Słońca zawiera drobiazgowy opis tytułowego miasta, które narrator, genueński sternik, zwiedził podobno w trakcie morskich wędrówek. Opis ten jest oczywiście fikcyjny, Tomasso CampanellaTomasso CampanellaTomasso Campanella za jego pomocą prezentuje swoje poglądy i swoją wizję doskonałej społeczności.

Wiedza i religia

RZhltSFuI2FJL1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Widać jedynie jego owalną twarz, która pokryta jest licznymi zmarszczkami. Widać także opuchliznę pod oczami. Mężczyzna ma ciemne włosy i oczy. Wydatny, prosty nos. Na prawym policzku ma ciemną brodawkę. Ma kilkudniowy zarost.

W zgodzie z duchem renesansu Campanella zakładał, że zdobywanie wiedzy jest naturalną potrzebą człowieka, i że wiedza jest tym narzędziem, które będzie służyć zreformowaniu świata. Nie każdą jednak wiedzę cenił autor Miasta Słońca tak samo. Bohaterowie jego utopii, Solarianie, twierdzili:

Widać w tym fragmencie krytykę pamięciowej wiedzy scholastycznej, zdaniem Campanelli jałowej poznawczo i praktycznie. Campanella cenił nie tylko wiedzę doświadczalną oraz umiejętności praktyczne, ale również metafizykę i astrologię. Zgłębianie przyrody zaś jego zdaniem ostatecznie prowadzi do Boga:

Uczony może więc być równocześnie kapłanem. Teistyczna religia Miasta Słońca, choć zawiera wiele wątków chrześcijańskich, nie wspiera się na objawieniu, którego Solarianie nie znają, natomiast jest czymś w rodzaju religii naturalnej, budowanej właśnie na znajomości praw natury. Co szczególnie ważne, religia Miasta Słońca ma charakter państwowy i przenika wszystkie aspekty życia, podobnie jak wiedza naukowa. Spektakularnym tego przykładem jest państwowo‑religijny charakter prokreacji, w czym komentatorzy widzą pokrewieństwo dzieła Campanelli z Państwem Platona. Celem prokreacji jest dobro całości (państwa), z dobrem jednostek zaś jest związane o tyle, o ile jednostki te są częścią całości.

Campanella opisuje także formy kultu, zwłaszcza składanie ofiar oraz spowiedź, która ma charakter powszechny i państwowy i dzięki której – jak ponoć zapewniali autora Solarianie – władza dysponuje niezbędną wiedzą o różnych niedostatkach i ułomnościach państwa.

Organizacja społeczeństwa

R1OdBUwMeaB191

Rycina przedstawia Miasto Słońca widziane z lotu ptaka. Na planie koła, otoczonego murem znajduje się w samym jego środku plac z wzniesionym, wysokim posągiem. Do tego miejsca prowadzi pięć rozchodzących się promieniście dróg, którymi idą ludzie. pomiędzy tymi drogami są tereny porośnięte zielenią.

Formą organizacji życia w Mieście Słońca jest wspólnota w zakresie posiadania dóbr materialnych. Własność prywatna była traktowana przez Campanellę jako źródło zła i konfliktów:

Wspólnota posiadania nie oznaczała jednak demokratycznej wspólnoty politycznej, władza w Mieście Słońca jest scentralizowana i powierzona ludziom, którzy, zgodnie ze znaczeniem, jakie przydaje Campanella wiedzy, dysponują najlepszym wykształceniem. Ustrój Miasta Słońca łączy cechy sofokracjisofokracjasofokracji i teokracjiteokracjateokracji. Władcą naczelnym, mędrcem i głównym kapłanem jest Metafizyk, następnym poziomem władzy jest władza triumwirów, czyli postaci uosabiających Moc, Mądrość i Miłość. Pierwsza z nich włada rzemiosłem wojennym, druga wiedzą i umiejętnościami, trzecia procesem prokreacji.

Tak rozumiana władza nie może być, zdaniem Campanelli, opresywna wobec obywateli, ponieważ jej źródłem jest naturalnie akceptowana hierarchia wiedzy i umiejętności. Istnieją w Mieście Słońca także skromne elementy bezpośredniej demokracji, obejmujące decydowanie przez wszystkich obywateli o wojnie i pokoju oraz współdecydowanie wraz z kapłanami/urzędnikami o wyborach na stanowiska państwowe. Oparcie zarządzania państwem na wiedzy ma gwarantować racjonalny charakter wychowania i pracy, produktywność oraz właściwy poziom moralny obywateli.

Podsumowanie

Campanella pragnął w swojej wizji znieść sprzeczności między perspektywą wiary i perspektywą wiedzy, między dobrem jednostkowym a dobrem wspólnym, czy między wolnością obywatela i wolnością państwa.

RONKuDjwoGCjy

Grafika przedstawia otwartą książkę. Jednak jej karty nie są pokryte drukiem a krajobrazem rzeki płynącej między lasami. Rzeka "wylewa" się z książki. W jej tle widoczna jest z lotu ptaka równina. Jest ona zasnuta niewielkimi chmurami.

Z dzisiejszej perspektywy trzeba w nim zobaczyć przede wszystkim próby przekroczenia horyzontu kultury średniowiecznej, rozbicia sztywnych reguł poznania i życia dekretowanych w scholastyce oraz kultywowanie nadziei na trwałe doskonalenie ludzkiego życia przy pomocy rozumu. Trudno natomiast zaprzeczyć, że społeczeństwo Solarian ostatecznie przypomina wielki mechanizm bądź organizację życia właściwą pszczołom lub mrówkom, z ich automatyzmem i uniformizacją, w obliczu których bardzo skromne miejsce zajmuje to, co w dalszym rozwoju kultury nowożytnej będzie miało znaczenie zasadnicze– indywidualna autonomia i prywatność.

Słownik