Na obszarze Europy wydziela się sześć głównych jednostek tektonicznych. Polska leży na styku trzech wielkich jednostek tektonicznych Europy. Są to: prekambryjska platforma wschodnioeuropejska, paleozoiczna platforma Europy Zachodniej i Środkowej (inaczej zwana paleozoiczną platformą zachodnioeuropejską) i strefa fałdowań alpejskich Europy Południowej.

Platforma wschodnioeuropejska obejmuje najstarszą część Europy. Cechuje się ona budową dwupiętrową. Piętro dolne to fundament krystaliczny, który zbudowany jest ze skał magmowych i metamorficznych z archaiku i proterozoiku. Fundament ten przykryty jest płasko zalegającymi skałami osadowymi z paleozoiku i mezozoiku. Platforma ta była kilka razy poddana ruchom górotwórczym. Ostatecznie została uformowana podczas orogenezy gotyjskiejorogeneza gotyjskaorogenezy gotyjskiej. Obejmuje północno‑wschodnią część Polski. Granica platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze naszego kraju rozciąga się od okolic Koszalina po Tomaszów Lubelski – nazywana jest strefą Teisseyre’a‑Tornquistastrefa Teisseyre’a‑Tornquistastrefą Teisseyre’a‑Tornquista (strefa T‑T). Miąższość skorupy ziemskiej na wschód od linii T‑T wynosi 45–50 km, a na zachód ok. 30 km.

Paleozoiczna platforma Europy Zachodniej i Środkowej (paleozoiczna platforma zachodnioeuropejska) to obszar, który został poddany ruchom górotwórczym w okresach młodszych niż platforma wschodnioeuropejska. Obszar platformy objęty był fałdowaniem kaledońskim i hercyńskim. Podłoże paleozoiczne przykryte jest osadami permsko‑mezozoicznymi i kenozoicznymi. Jednakże większa część platformy zachodnioeuropejskiej jest pokryta osadami czwartorzędowymi pochodzenia lodowcowego i rzecznego. Jej fragmenty uległy wypiętrzeniu w wyniku ruchów pionowych z paleogenu i neogenu oraz czwartorzędu; silna erozja doprowadziła do tego, że została usunięta pokrywa osadowa. W granicach platformy zachodnioeuropejskiej na obszarze Polski znajdują się Sudety wraz z blokiem przedsudeckim, Góry Świętokrzyskie i niecka górnośląska. Platforma ta zajmuje prawie połowę obszaru Polski, jej granica z platformą wschodnioeuropejską przebiega wzdłuż linii T‑T.

Strefa fałdowań alpejskich Europy Południowej na terenie Polski to Karpaty oraz położone na północ od nich zapadlisko przedkarpackie. Powstanie Karpat związane jest z kolizją płyty apulijskiej z płytą europejską. Karpaty zbudowane są głównie ze skał osadowych z mezozoiku i kenozoiku. Skały te porozcinane są licznymi uskokami.

W obrębie głównych jednostek tektonicznych Europy, na których leży Polska, wydziela się mniejsze jednostki. Spotykane są jednostki pierwszego rzędu (główne), te zaś podzielone są na jednostki niższego rzędu. Do głównych jednostek tektonicznych Polski zalicza się: platformę wschodnioeuropejską, platformę zachodnioeuropejską oraz strefę fałdowań alpejskich Europy Południowej.

Słownik