Przeczytaj
Na obszarze Europy wydziela się sześć głównych jednostek tektonicznych. Polska leży na styku trzech wielkich jednostek tektonicznych Europy. Są to: prekambryjska platforma wschodnioeuropejska, paleozoiczna platforma Europy Zachodniej i Środkowej (inaczej zwana paleozoiczną platformą zachodnioeuropejską) i strefa fałdowań alpejskich Europy Południowej.
Platforma wschodnioeuropejska obejmuje najstarszą część Europy. Cechuje się ona budową dwupiętrową. Piętro dolne to fundament krystaliczny, który zbudowany jest ze skał magmowych i metamorficznych z archaiku i proterozoiku. Fundament ten przykryty jest płasko zalegającymi skałami osadowymi z paleozoiku i mezozoiku. Platforma ta była kilka razy poddana ruchom górotwórczym. Ostatecznie została uformowana podczas orogenezy gotyjskiejorogenezy gotyjskiej. Obejmuje północno‑wschodnią część Polski. Granica platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze naszego kraju rozciąga się od okolic Koszalina po Tomaszów Lubelski – nazywana jest strefą Teisseyre’a‑Tornquistastrefą Teisseyre’a‑Tornquista (strefa T‑T). Miąższość skorupy ziemskiej na wschód od linii T‑T wynosi 45–50 km, a na zachód ok. 30 km.
Paleozoiczna platforma Europy Zachodniej i Środkowej (paleozoiczna platforma zachodnioeuropejska) to obszar, który został poddany ruchom górotwórczym w okresach młodszych niż platforma wschodnioeuropejska. Obszar platformy objęty był fałdowaniem kaledońskim i hercyńskim. Podłoże paleozoiczne przykryte jest osadami permsko‑mezozoicznymi i kenozoicznymi. Jednakże większa część platformy zachodnioeuropejskiej jest pokryta osadami czwartorzędowymi pochodzenia lodowcowego i rzecznego. Jej fragmenty uległy wypiętrzeniu w wyniku ruchów pionowych z paleogenu i neogenu oraz czwartorzędu; silna erozja doprowadziła do tego, że została usunięta pokrywa osadowa. W granicach platformy zachodnioeuropejskiej na obszarze Polski znajdują się Sudety wraz z blokiem przedsudeckim, Góry Świętokrzyskie i niecka górnośląska. Platforma ta zajmuje prawie połowę obszaru Polski, jej granica z platformą wschodnioeuropejską przebiega wzdłuż linii T‑T.
Strefa fałdowań alpejskich Europy Południowej na terenie Polski to Karpaty oraz położone na północ od nich zapadlisko przedkarpackie. Powstanie Karpat związane jest z kolizją płyty apulijskiej z płytą europejską. Karpaty zbudowane są głównie ze skał osadowych z mezozoiku i kenozoiku. Skały te porozcinane są licznymi uskokami.
W obrębie głównych jednostek tektonicznych Europy, na których leży Polska, wydziela się mniejsze jednostki. Spotykane są jednostki pierwszego rzędu (główne), te zaś podzielone są na jednostki niższego rzędu. Do głównych jednostek tektonicznych Polski zalicza się: platformę wschodnioeuropejską, platformę zachodnioeuropejską oraz strefę fałdowań alpejskich Europy Południowej.
Słownik
rodzaje skał występujących na danym obszarze, ich wiek i wzajemne ułożenie
występowanie różnorodnych skał w różnym wieku, które budują niewielkie jednostki tektoniczne podzielone uskokami
geologiczny zespół okruchowych skał osadowych, zwykle o dużej miąższości, składający się z wielokrotnie powtarzających się warstw piaskowców, mułowców, łupków ilastych, a czasem też zlepieńców
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
brak w profilu stratygraficznym osadów danego wieku, czego powodem jest erozja lub przerwa w sedymentacji osadów
ruchy górotwórcze w środkowym proterozoiku na obszarze kontynentu Baltica; doprowadziły do powstania łańcuchów górskich gotydów
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
granica między prekambryjską platformą wschodnioeuropejską a paleozoiczną platformą zachodnioeuropejską
deformacje zaznaczające się w obrębie soli (zwłaszcza soli kamiennej) i ich otoczenia skalnego uwarunkowanego specyficznymi właściwościami mechanicznymi tych soli