OrientalizmorientalizmOrientalizm romantyczny to charakterystyczny dla epoki zwrot zainteresowań w stronę Wschodu, postrzeganego jako opozycja dla racjonalnej kultury europejskiej, wyrastającej z klasycznej tradycji. Przejawiał się m.in. rozwojem filologii wschodnich, zainteresowaniem tamtejszą filozofią i myślą społeczną, licznymi podróżami na Wschód, modą na stylizowaną architekturę, dekorację wnętrz czy stroje, a wreszcie napływem tematów wschodnich w literaturze.

Orientalizm określany „najważniejszym z egzotyzmówegzotyzmegzotyzmów” to zjawisko charakterystyczne szczególnie dla preromantyzmu i wczesnego romantyzmu, będące projekcją pewnych kulturalnych oczekiwań i mające charakter programowy. Fascynacja Wschodem wynikała z krytyki cywilizacji zachodniej, wiązała się z dążeniem do prymitywizmu: poszukiwaniem dziewiczej przyrody i naturalnego człowieka. Taką postacią stał się Arab, w którym poeci romantyczni upostaciowali cenione przez siebie cechy, takie jak: niezależność, duma, namiętność, spontaniczność i męstwo. Krainy Orientu stały się dla romantyków nie tylko synonimem świata innego i egzotycznego, ale przede wszystkim miejscem, które reprezentowało wiele z wartości najwyżej cenionych w pierwszej połowie XIX wieku. Z tematem wschodnim łączono: tajemniczość, która była podbudową dla romantycznego irracjonalizmu, pierwotność, wewnętrzną mądrość, duchowość i możliwość docierania do ukrytych głębi ludzkiej psychiki, a także postawę buntu i inności.

Adam Mickiewicz poznał świat Wschodu podczas orientalnej podróży na Krym odbytej latem 1825 roku. 7 stycznia 1827 roku poeta wysłał list do Joachima Lelewela zawierający relację z tej wyprawy. Mickiewicz pisał:

Temat wschodni głęboko zafascynował wieszcza. Jego zachwyt Orientem wyrażają Sonety krymskie. Romantyczny poeta i podróżnik ukazany w cyklu utworów to alter ego Mickiewicza. Choć postać mówiąca ma „chore” serce i tęskni za ojczyzną, zachowuje ciekawość świata, chłonie otaczające krajobrazy oraz poznaje kulturę wschodnią. Mickiewicz, odwołując się do wielu zmysłów, z niezwykłą dbałością o szczegóły, tworzy w 18 lirykach poetycką miniaturę Orientu. Podróż na Wschód jest przy tym dla podmiotu mówiącego podróżą wewnętrzną, podczas której odkrywa swoje uczucia i emocje. Wkraczanie w obcy świat jest jednocześnie drogą w głąb siebie.

RNBCnlv0ERNnb

Obraz przedstawia pejzaż nadmorski. Z pełnego morza widać wejście do portu. Prowadzi ono między skałami i skalistymi wzgórzami. Z portu wypływa dwumasztowy żaglowiec. W oddali, przy skałach widać statki parowe.

Wschód to dla Mickiewicza nie tylko temat, ale i impuls do poszukiwania nowych środków wyrazu. W liście do Lelewela pisał:

RqjOmUZSODR94

Obraz przedstawia scenę rodzajową. W centralnej części widać duży meczet. Wejście do niego jest wysokie. W kształcie łuku. Po obu stronach wejścia są przybudówki ze złotymi kopułami. Boki przybudówek ozdabiają wieże. Przed meczetem siedzą w półkolu mężczyźni. Pomiędzy nimi stoi człowiek. Od strony widza, na pierwszym planie, zgromadzeni są gapie. Siedzą, stoją. Jeden z nich jest konno. Inny siedzi na wielbłądzie. Jeszcze inny na ośle.

Słownik