Przyczyny powstania Ligi Narodów

Początek XX w. naznaczyła najbardziej wyniszczająca wojna, jaką dotąd widział świat. Europejskie mocarstwa starły się w konflikcie, który ze względu na niedawną rewolucję przemysłowąrewolucja przemysłowarewolucję przemysłową toczył się przy wykorzystaniu znacznie ulepszonej i liczniejszej broni, co uczyniło I wojnę światową okrutniejszą niż wszystkie, jakie wcześniej toczono.

Już na początku XVII w., głównie za sprawą prac ojca prawa międzynarodowego, holenderskiego prawnika Hugo Grocjusza, sformułowano podstawy prawne prowadzenia konfliktów zbrojnych między państwami. Od tej pory wspominano o potrzebie stworzenia opartych na międzynarodowej współpracywspółpraca międzynarodowamiędzynarodowej współpracy organizacji bezpieczeństwa, jednak przez kolejne trzysta lat nie udało się osiągnąć niczego, co skutecznie powstrzymałoby państwa od uciekania się do wojny jako formy rozwiązywania sporów międzynarodowychspór międzynarodowysporów międzynarodowych.

RK7hPo0ZB7aay1

Fotografia przedstawiająca mężczyznę w średnim wieku, ukazanego od pasa w górę. Postać ma szczupłą twarz, rzadkie włosy zaczesane na prawą stronę, grube brwi, ma binokle oparte o nasadę nosa, duże oczy, zmarszczki wokół oczu, prosty nos, szerokie usta, gładko ogolony. Mężczyzna jest ubrany w koszulę i marynarkę, na szyi ma zawiązany krawat.

Gdy w 1914 r. na kontynencie europejskim wybuchła wojna, prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Woodrow Wilson długo starał się uniknąć udziału w tym konflikcie. Wilson optował za amerykańską neutralnościąneutralnośćneutralnością, określaną w historii jako polityka izolacjonizmuizolacjonizmizolacjonizmu. Amerykański prezydent przekonany był o tym, że wojna między europejskimi mocarstwami jest wynikiem wadliwego systemu międzynarodowego, który nie stworzył instytucji zdolnych powstrzymać rywalizację mocarstw, nasilający się militaryzmmilitaryzmmilitaryzm i wyścig zbrojeń. W Europie niezmiennie panowało prawo silniejszego, gdyż brakowało innych standardów międzynarodowej współpracy.

Amerykańska neutralność miała między innymi pozwolić temu państwu na przyjęcie roli mediatoramediatormediatora, dzięki której możliwe byłoby osiągnięcie porozumienia między zwaśnionymi potęgami europejskimi. I choć pod koniec I wojny światowej Stany Zjednoczone włączyły się do walki, idee przebudowy międzynarodowego systemu pozostały aktualne. Po zakończeniu działań wojennych amerykański prezydent zaproponował, by powojenne stosunki międzynarodowe oprzeć na nowych zasadach – zamiast dyktatudyktatdyktatu zwycięzców znaleźć rozwiązanie, które na zawsze pozwoli wyeliminować dotychczasowe różnice interesów i wzajemną wrogość. Do Europy zawitała komisja ekspertów, której zadaniem było ustalenie wszelkich przyczyn niedawno zakończonej wojny i opracowanie planu działania, który nie dopuściłby do niej w przyszłości.

Podstawą tego planu było słynne 14 punktów  Wilsona. Jednym z założeń tego programu pokojowego dla Europy było utworzenie Ligi Narodów, której celem miało być zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnejintegralność terytorialna (państwa)integralności terytorialnej wszystkich państw.

Rozmowy pokojowe pomiędzy państwami zaangażowanymi w I wojnę światową nie należały do łatwych – świadome swojej porażki Niemcy zdawały sobie sprawę z tego, że muszą skapitulować, nie chciały jednak czynić tego na zbyt dotkliwych dla swojej gospodarki. Z drugiej strony zwycięskie Wielka Brytania i Francja pragnęły w jak największym stopniu powetować sobie poniesione w konflikcie straty.

RPFq82A8lqUxi

Fotografia przedstawia dwudziestu mężczyzn w wieku średnim i dojrzałych. Wszyscy są ubrani w koszule i garnitury, na szyjach mają zawiązane krawaty. Postaci ukazane w pierwszym rzędzie siedzą, za nimi stoją pozostali mężczyźni. Fotografia została wykonana wewnątrz pomieszczenia: na podłodze leży dywan, w tle wiszą zasłony.

Negocjacje wisiały na włosku – do dalszych rozmów przekonał jednak obie strony swoją idealistyczną wizją właśnie prezydent Wilson. Europejczycy witali amerykańskiego przywódcę z ogromnym entuzjazmem w przeświadczeniu, że to za jego zasługą zakończy się wkrótce wyniszczający kontynent konflikt, a także z nadzieją, że być może również dzięki niemu i jego nowatorskiemu podejściu, koszmar taki nigdy już się nie powtórzy.

Niestety, krótko trwała dobra passa idei pokojowych głoszonych przez Wilsona. Najpierw przyszło mu się zmierzyć z takimi tuzami dyplomacji, jak premierzy Francji (Georges Clemenceau) oraz Wielkiej Brytanii (David Lloyd George), pod wpływem których niektóre z założeń 14 punktów musiały stać się przedmiotem kompromisu – rzecz jasna niekorzystnego dla Niemiec.

W rezultacie Niemcy, choć przystały na dictum zwycięskich mocarstw, poczuły się zdradzone i upokorzone, co później przekładało się na ich niechęć do instytucji Ligi Narodów, a przede wszystkim na dążeniu, zamiast do zachowania wymarzonego i zaprojektowanego przez Wilsona pokoju, do kolejnej wojny, która odwróciłaby niekorzystną dla nich sytuację na kontynencie.

R7ufA9pM6kdIM1

Fotografia przedstawiająca okładkę broszury. Napis: The Treaty of Peace between The Allied and Associated Powers and Germany, The Protocol annexed thereto, the Agreement respecting the military occupation of the territories of the Rhine, and the Treaty between France and Great Britain respecting Assistance to France in the event of unprovoked aggression by Germany. Signed at Versailles, June 28th, 1919. [With maps and signatures in facsimile.].

Kolejna porażka czekała Wilsona w jego własnym kraju – kwestia przystąpienia Stanów Zjednoczonych do organizacji, której był pomysłodawcą, stała się przedmiotem politycznych rozgrywek w odwiecznym konflikcie między demokratami, z których wywodził się prezydent, i republikanami, wyrażającymi obawy, że członkostwo w takiej organizacji stanowi zagrożenie dla suwerenności amerykańskiego państwa oraz pozbawia je możliwości sprawowania kontroli nad narastającą falą imigracji. Pomimo szeroko zakrojonej kampanii, licznych wieców, spotkań, podróży po kraju, Wilsonowi nie udało się przekonać odpowiedniej większości parlamentarzystów i w marcu 1920 r. amerykański senat odrzucił traktat wersalski, a wraz z nimi projekt Ligi Narodów.

I tak organizacja rozpoczynała swą działalność w składzie członkowskim, który nie obejmował dwóch z najważniejszych ówczesnych międzynarodowych graczy:  Niemiec1Niemiec – wprawdzie osłabionych, lecz wciąż istotnych choćby ze względu na potencjał demograficzny i gospodarczy, oraz pomysłodawców – Stanów Zjednoczonych. Nie wróżyło to dobrze przyszłości tej organizacji. I rzeczywiście, projekt Ligi Narodów oceniany jest w historii jako porażka. Jak bardzo spektakularna była to porażka, najlepiej świadczy fakt, że niespełna dwadzieścia lat od utworzenia organizacji, której celem miał być trwały i niepodważalny pokój między narodami, kontynent europejski rozdarła kolejna wojna, jeszcze straszniejsza niż poprzednia. Z drugiej strony Liga Narodów była pierwszą próbą instytucjonalizacji utrzymywania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a choć była to próba nieudana, Liga wytyczyła w ten sposób drogę dla swojej spadkobierczyni – powstałej po drugiej wojnie światowej Organizacji Narodów ZjednoczonychOrganizacja Narodów ZjednoczonychOrganizacji Narodów Zjednoczonych.

Słownik