Przeczytaj
AGD w polskich domach
W 1922 r. dwóch szwedzkich studentów zaprojektowało lodówkę absorpcyjną. Jej mechanizm oparty był na podgrzewaniu czynnika chłodzącego, np. amoniaku, który pobierając ciepło z otoczenia, obniżał jednocześnie temperaturę w komorze chłodziarki. Wynalazek upowszechnił znany do dziś koncern Electrolux, jednak mało kogo było stać na taki luksus. Cena lodówki równała się nawet wartości samochodu! Pierwszych chłodziarek używano przede wszystkim w przedsiębiorstwach takich jak rzeźnie czy składy towarów. W Europie w prywatnych domach znajdowały się one jedynie w pojedynczych gospodarstwachgospodarstwach, choć w tym samym czasie w Stanach Zjednoczonych posiadało je już 1 mln 250 tys. rodzin! W Polsce wciąż popularne były lodownie, czyli metalowe i zaizolowane szafki, w których trzymano lód. Wyposażone były one w mały kranik, dzięki któremu odprowadzano wodę z topiącego się lodu.
Pojawienie się kuchenki elektrycznej wywołało w Polsce rewolucję. Organizowano nawet bezpłatne kursy gotowania na nowym sprzęcie. Kuchenka dwupłytowa kosztowała 110 zł, a z piekarnikiem 550 zł przy średnich miesięcznych zarobkach wynoszących ok. 250 zł. Sklepy ze sprzętem gospodarstwa domowego oferowały także pierwsze odkurzacze elektryczne w cenie ok. 150 zł, jednak nie były one zbyt popularne. Odkurzacze na masową skalę pojawiły się w domach dopiero po II wojnie światowej. W sprzedaży były też pralki elektryczne, najpierw drewniane, a następnie blaszane. W Polsce jednak wciąż królowały tzw. pralki ręczne (balia z tarą do prania), powszechne były także usługi praczek.
Gdzie można było dostać ten sprzęt?
Elektryczne sprzęty AGD nie zagościły w wielu domach również z powodu problemu z elektryfikacjąelektryfikacją kraju. Przed wojną mieszkanie z elektrycznością, bieżącą wodą oraz kanalizacją wciąż należało do rzadkości. Przykładowo w 1932 r. tylko niewielka część budynków posiadała wszystkie trzy udogodnienia: w województwach zachodnich 21 proc., w południowych i centralnych 11 proc. Jeszcze gorzej sytuacja przedstawiała się w województwach wschodnich – zaledwie 4 proc. wszystkich budynków. W 1939 r. w granicach II Rzeczypospolitej zelektryfikowane były 1263 wsie, co stanowiło zaledwie 3 proc. ogółu wsi polskich.
Wyjaśnij, czym jest przypiecek, wskaż go na tym zdjęciu.
Zdobycze techniki na skalę światową
Zdobycze technikitechniki stanowiły nie tylko udogodnienie, ale miały także ogromne znaczenie dla rozwoju całego państwa. Mimo że II Rzeczpospolita istniała zaledwie 20 lat i borykała się z wieloma problemami, np. ubóstwem, Polacy mogli poszczycić się osiągnięciami technicznymi, które przyczyniły się do wzrostu gospodarczego, a nawet przyniosły krajowi światową sławę.
Na przykład chemik Wacław Szukiewicz wynalazł nową metodę produkcji kauczuku syntetycznego. Natomiast pierwszy na świecie drogowy most spawany, wybudowany w Maurzycach w 1929 r., został zaprojektowany przez Polaka Stefana Bryłę. Do jego dzieł należy także budynek zwany Prudentialem, pierwszy przedwojenny drapacz chmur, który stanął w Warszawie. W 1931 r. w Raszynie powstała najsilniejsza w Europie radiowa stacja nadawcza. Jej współtwórcą był Władysław Cetner, wybitny inżynier i konstruktor. Warto też wspomnieć o powstaniu Centralnego Okręgu Przemysłowego, budowanego w latach 1936–1939 w południowo‑centralnej Polsce. Był to najważniejszy ogólnopolski projekt modernizacyjny. Unowocześniano górnictwo, hutnictwo i metalurgię. Istotne dla rozwoju przemysłu były produkcja i system rozprowadzania energii elektrycznej, które jednak nie rozwijały się zbyt prężnie. W 1933 r. weszło w życie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej, które uprawniało do ulg w przypadku wybudowania zakładów elektrycznych bądź linii elektrycznej. Inny ogólnopolski plan elektryfikacji nie powstał.
„W zdrowym ciele zdrowy duch” – osiągnięcia sportowe w II Rzeczypospolitej
Powiedzenie to w II Rzeczypospolitej stanowiło motto Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Organizacja ta powstała jeszcze w 1867 r. i funkcjonowała aż do wybuchu II wojny światowej. Także inne stowarzyszenia sportowe kontynuowały swoją działalność jeszcze z czasów zaborów, m.in. Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie czy Warszawskie Towarzystwo Cyklistów. Kiedy więc Polska odzyskała niepodległość, istniały już struktury organizacyjne wielu dyscyplin sportowych, jednak konieczna była ich konsolidacja. Wkrótce utworzono więc ogólnopaństwowe stowarzyszenia, takie jak Polski Związek Lekkiej Atletyki czy Polski Związek Piłki Nożnej. Powstawały pierwsze kluby sportowe, np. lwowski Klub Sportowy Czarni Lwów, krakowskie KS Cracovia i TS Wisła Kraków. Sport był nie tylko formą rozrywki, ale też odgrywał istotną rolę w kształtowaniu postaw obywatelskich i patriotycznych. Aktywność fizyczna obywateli i udział w olimpiadach były wszakże jednym ze znaków rozpoznawczych nowoczesnego państwa, do jakiego aspirowała Polska.
Jak od tego czasu zmienił się sposób rozgrywania zawodów w rzucie dyskiem?
Polscy sportowcy przygotowywali się do mających się odbyć w 1920 r. w Antwerpii igrzysk olimpijskich. Niestety plany te pokrzyżował wybuch wojny polsko‑bolszewickiej. Polacy wzięli jednak udział w każdych kolejnych igrzyskach, z których przywozili coraz więcej medali. W 1928 r. pierwszy złoty medal zdobyła w rzucie dyskiem Halina Konopacka. Cztery lata później olimpiada odbyła się w Los Angeles, stamtąd Polacy przywieźli do kraju siedem medali. „Najszybszą kobietą świata” określono wówczas Stanisławę Walasiewiczównę, która zdobyła złoty medal w biegu na 100 m. Z kolei w biegu długodystansowym na 10 km złoto wywalczył Janusz Kusociński.
Polacy zdobywali medale także w sportach zimowych: narciarstwie czy hokeju na lodzie. Największą sławę zdobył Stanisław Marusarz, skoczek narciarski. W 1935 r. wywalczył czwarte miejsce podczas mistrzostw świata, a trzy lata później został wicemistrzem globu. W marcu 1935 r. pobił rekord świata w długości skoku. Świetnie radziła też sobie reprezentacja Polski w hokeju, która w 1931 r., podczas turnieju w Krynicy zdobyła srebrny medal mistrzostw Europy. Polska wzięła też udział w I Zimowych Igrzyskach Olimpijskich, które odbyły się w 1924 r. w Chamonix we Francji. Najlepszym wynikiem okazało się 8 miejsce łyżwiarza szybkiego Leona Jucewicza. W latach 1929 i 1939 Polska zorganizowała w Zakopanem narciarskie mistrzostwa świata, w których wzięło udział 200 zawodników z 16 krajów.
Coraz większą popularnością cieszyła się piłka nożna. Pierwszy mecz, podczas którego Cracovia pokonała Wawel 3 : 1, rozegrał się 18 kwietnia 1920 r. w Krakowie. Tego samego roku odbył się pierwszy mecz reprezentacji Polski. Dość wyrównany, bo przegraliśmy wtedy z Węgrami 0 : 1. W 1938 r. Polacy po raz pierwszy wzięli udział w mistrzostwach świata, walcząc z najlepszą drużyną – Brazylii, z którą przegrali 5 : 6. Aż cztery bramki zdobył wówczas Ernest Wilimowski.
Kiedy w 1926 r. czasopismo „Przegląd Sportowy” ogłosiło po raz pierwszy plebiscyt na najpopularniejszego sportowca, zwyciężył Wacław Kuchar. Ten wybitny sportowiec nie tylko wielokrotnie zdobył mistrzostwo Polski w piłce nożnej, grając w barwach Pogoni Lwów, ale także uprawiał hokej i łyżwiarstwo figurowe, w których odnosił nie mniejsze sukcesy.
Słownik
zaopatrzenie określonego terenu w elektryczność
zespół osób zamieszkujących razem i wspólnie utrzymujących się
całokształt zagadnień związanych z zastosowaniem samochodów, motocykli i ciągników
dziedzina działalności obejmującej wytwarzanie zjawisk i przedmiotów niewystępujących naturalnie w przyrodzie
Słowa kluczowe
technika, sport, elektryczność, motoryzacja, II Rzeczpospolita, dwudziestolecie międzywojenne, nauka II Rzeczypospolitej, dzieje II Rzeczypospolitej
Bibliografia
J. Żarnowski, Polska 1918–1939: praca, technika, społeczeństwo, Warszawa 1999.
Podjąć wyzwanie! Druga Rzeczpospolita na drodze do nowoczesności, Warszawa 2019.