bg‑green

Oddzialywania międzygatunkowe

Oddziaływania międzygatunkowe można podzielić na nieantagonistyczne nazywane również protekcjonistycznymi lub kooperacyjnymi, które są przyjazne dla organizmów oraz antagonistyczne, które są niekorzystne inaczej wrogie dla jednej ze stron.

RHl49puBVft171
Schemat. Lista elementów: Nazwa kategorii: Oddziaływania międzygatunkoweElementy należące do kategorii Oddziaływania międzygatunkoweNazwa kategorii: nieantagonistyczneElementy należące do kategorii nieantagonistyczneNazwa kategorii: mutualizmElementy należące do kategorii mutualizmNazwa kategorii: mutualizm obligatoryjny (symbioza)Nazwa kategorii: mutualizm fakultatywny (protokooperacja)Koniec elementów należących do kategorii mutualizmNazwa kategorii: komensalizmKoniec elementów należących do kategorii nieantagonistyczneNazwa kategorii: antagonistyczneKoniec elementów należących do kategorii Oddziaływania międzygatunkowe
Klasyfikacja oddziaływań międzygatunkowych.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green

Mutualizm obligatoryjny

Mutualizm jest wzajemnie korzystnym współżyciem organizmów należących do różnych gatunków. Wynikiem współpracy jest obopólna korzyść, która wzajemnie uzależnia partnerów.

Relacje, które nie są warunkiem przeżycia współpracujących ze sobą organizmów zalicza się do mutualizmu fakultatywnego.

Relacje, które są konieczne do przetrwania współpracujących ze sobą organizmów zalicza się do mutualizmu obligatoryjnego. Obie populacje uczestniczące w takiej relacji mają z niej korzyść, a jednocześnie nie są w stanie funkcjonować w danym ekosystemieekosystemekosystemie bez tej współpracy. Mutualizm obligatoryjny nazywany jest także symbiozą obligatoryjną lub symbiozą konieczną.

Osobniki należące do dwóch różnych gatunków, między którymi występuje taka zależność, są od siebie uzależnione i nie mogą funkcjonować oddzielnie.

bg‑lime

Przykłady mutualizmu obligatoryjnego

Porosty

Komórki glonów należących do zielenic Chlorophyta lub sinic Cyanobacteria , które współpracują ze strzępkami grzybów, przedstawicieli workowców Ascomycota lub podstawczaków Basidiomycota tworzą porosty. Fotosyntetyzujące glony lub sinice dostarczają pokarm, a strzępki grzyba zaopatrują porost w wodę, a także zapewniają ochronę przed wysychaniem i nadmiernym nasłonecznieniem. Porosty są bardzo wytrzymałe i dobrze znoszą ekstremalnie trudne warunki środowiska. Organizmy budujące porost nie przetrwałyby w takich warunkach osobno.

Ważne!

Ostanie badania nad porostami wskazują na dominację grzybów nad glonami. Grzyby kontrolują rozmnażanie, produkcję pokarmu i wzrost glonów. Zdarza się, że grzyby trawią komórki glonów. Taka zależność, w której jeden z gatunków odnosi większe korzyści niż drugi jest odmianą mutualizmu nazywaną helotyzmemhelotyzmhelotyzmem. Wśród badaczy porostów są również zwolennicy teorii, że grzyby wykorzystują glony w takim stopniu, że ta relacja to pasożytnictwo.

Bakterie brodawkowe i korzenie roślin motylkowych

Bakterie brodawkowe z rodzaju RhiziobiumBradyrhizobium tworzą związek z korzeniami roślin motylkowych Fabaceae, do których należy np. koniczyna łąkowa Trifolium, soja Glycine, groch Pisum, łubin Lupinus, lucerna Medicago i wyka Vicia. Bakterie brodawkowe wnikają do korzeni roślin motylkowych, w wyniku czego powstają brodawki. Zapewniają one bakteriom warunki beztlenowe niezbędne do wiązania niedostępnego dla roślin azotu atmosferycznego NIndeks dolny 2. W zamian za to rośliny uzyskują dostęp do jonów amonowych (NHIndeks dolny 4Indeks górny +) i azotanowych (NOIndeks dolny 3Indeks górny -), które wykorzystują do produkcji białek.

Więcej na temat bakterii brodawkowych w e‑materiale Bakterie brodawkowe i ich znaczenie dla roślin

Zwierzęta roślinożerne i mikroorganizmy

Roślinożerne owady Insecta np. termity Isoptera lub ssaki przeżuwacze Ruminantia np. łoś europejski Alces alces , żyrafa Giraffa camelopardalis, bydło domowe Bos taurus taurus) pozostają w ścisłej zależności z mikroorganizmami zasiedlającymi przewód pokarmowy i posiadającymi enzymy trawiące celulozę. Większość roślinożerców nie mogłaby korzystać z pokarmu roślinnego, gdyby nie ta współpraca. Mikroorganizmy trawią dla roślinożerców celulozę, a te zapewniają im odpowiednie warunki do życia i stałe dostawy materiału roślinnego.

Mrówki grzybiarki i uprawy grzybów

Mrówki grzybiarki lub mrówki parasolowe to wspólna nazwa dla około 230 różnych amazońskich gatunków mrówek, wyspecjalizowanych w hodowli własnych grzybów, którymi się odżywiają. Należą do nich mrówki z rodzaju Acromyrmex i rodzaju Atta. Współżycie grzybów i uprawiających je mrówek jest przykładem mutualizmu obligatoryjnego. Niektóre gatunki opisywanych mrówek współpracują z promieniowcami Actinobacteria, bakteriami z rodzaju Streptomyces. Bakterie mieszkają w niewielkim wgłębieniu w ich pancerzu i wytwarzają substancje grzybobójcze oraz antybiotyki. Chronią kolonię mrówek przed chorobami, ale ochraniają także ich uprawę hamując rozwój niepożądanych grzybów w mrowisku.

Mikoryza

Przykładem mutualizmu obligatoryjnego jest mikoryza - ścisła zależność między grzybem i korzeniami roślin. Grzyb dostarcza korzeniom wodę i sole mineralne (głównie fosforany, azot i potas), a w zamian od rośliny otrzymuje związki organiczne. Mikoryza jest szczególnie istotna dla roślin, które rosną na glebach ubogich.

U wielu dziko żyjących roślin i roślin uprawnych występuje endomikoryza (mikoryza endotroficzna), polegająca na wnikaniu strzępek grzyba do komórek korzenia.

U drzew wystepuje głównie ektomikoryza (mikoryza ektotroficzna), która polega na tworzeniu opilśniopilśńopilśni, czyli oplataniu korzenia przez strzępki grzyba.

R1GAiak2VvQf5
Dąb (Quercus) wchodzi w mikoryzę z borowikiem szlachetnym (Boletus edulis).
Źródło: Stijn Nieuwendijk, Flickr, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
Rrnx0DAbm7Z55
Sosna (Pinus) tworzy mikoryzę z maślakiem zwyczajnym (Suillus luteus).
Źródło: Lucas Large, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
R1RxYBDmKrP9n
Koźlarz pomarańczowożółty (Leccinum versipelle) wchodzi w mikoryzę z brzozą (Betula).
Źródło: Marla, Flickr, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
Zapamiętaj!

Około 90% gatunków roślin lądowych pozostaje w zależności z grzybami. Wśród roślin, których dotyczy mikoryza są drzewa (np. dęby, sosny, brzozy, świerki, wierzby, jabłonie) i niektóre zboża. Mikoryza wykorzystywana jest w uprawach roślin użytkowych.

Ważne!

Jak bardzo ścisłą zaleznością jest mutualizm obligatoryjny pokazały skutki usunięcia z raf koralowych wysp Bahama wargatka sanitarnika (Labroides dimidiatus), ryby oczyszcząjącej z pasożytów i martwego naskórka inne ryby. Doprowadziło to do gwałtownego wzrostu chorób skóry i zwiększyło śmiertelność ryb‑gospodarzy.

Słownik

biocenoza
biocenoza

(gr. bios – życie; koinós – wspólny) ogół populacji, zespół organizmów danego środowiska powiązanych ze sobą za pomocą czynników ekologicznych

celuloza
celuloza

(łac. cellula – komórka) polisacharyd, cukier złożony zbudowany z cząsteczek glukozy

ekosystem
ekosystem

(gr. oíkos – mieszkanie; sýstēma – zestawienie) ograniczona przestrzeń zajmowana przez zespół organizmów związanych z danym środowiskiem nieożywionym; między organizmami tworzącymi ekosystem istnieją powiązania

helotyzm
helotyzm

(gr. heilotes – jeniec) symbioza przy nierównych korzyściach wynoszonych ze współżycia; typowym przykładem są porosty: większe korzyści ze związku wynosi grzyb, który czerpie dużą część substancji organicznych wytwarzanych przez glony

mikoryza
mikoryza

(gr. mýkēs – grzyb, rhíza – korzeń) zjawisko symbiotycznego, niepasożytniczego współżycia grzybów z organami podziemnymi roślin (korzeniami czy chwytnikami u psylotowych); oba organizmy czerpią korzyści z tej symbiozy (wzajemna wymiana substancji odżywczych); rozróżnia się: mikoryzę ektotroficzną (zewnętrzną), w której strzępki grzyba oplatają korzonki roślin, tworząc opilśń, oraz endotroficzną (wewnętrzną), w której grzyb wnika do tkanek rośliny

opilśń
opilśń

warstwa grzybni pokrywająca korzenie roślin w mikoryzie; gęsta warstwa grzybni pokrywajaca powierzchnię podłoża