Wirus HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus) zaliczany jest do grupy retrowirusów. Objawy zakażenia nie występują natychmiast po infekcji, często są poprzedzone okresem utajenia. W budowie wirusa HIV zauważalny jest bryłowy kapsyd, zawierający dwie nici RNA oraz cząsteczki odwrotnej transkryptazy. Otacza go lipidowa otoczka z glikoproteinami, niejako „pożyczonymi” od komórek gospodarza, w których się namnażały. Jest to skuteczny sposób na zmylenie układu odpornościowego, przez co wirus staje się dla niego niemal niewykrywalny.

RKuxlfoaGWeek

Na grafice przedstawiony jest schemat wirusa HIV. Wirus ma okrągły kształt, osłonięty jest otoczką lipidową, w której zakotwiczone są proteiny MHC oraz struktury zbudowane z glikoprotein przezbłonowych (gp41) oraz glikoprotein dokujących (gp120). Wewnątrz wirusa tuż przy jego ścianie znajdują się proteiny matrix (p17). Wirus zawiera również okrągłą strukturę, w której znajdują się proteazy, peptydy oraz białka gospodarza. W centrum wirusa znajduje się kapsyd, wewnątrz którego obecny jest genom wirusa w postaci RNA otoczony nukleokapsydem. Do RNA przywiązane są cząsteczki integrazy oraz odwrotnej transkryptazy.

Wirus wnika do ciała gospodarza i atakuje komórki mające na powierzchni białka CD4białko CD4białka CD4 oraz receptory dla chemotaktycznych substancjisubstancje chemotaktycznechemotaktycznych substancji. Do komórki wnika cały wirion wraz z kapsydem. Najczęściej są to komórki odporności swoistej, takie jak limfocyty T, makrofagi i monocyty. Cykl replikacji wirusa rozpoczyna się po wniknięciu do komórki gospodarza, gdzie uwolnione zostają do cytoplazmy cząsteczki odwrotnej transkryptazy. Katalizują one syntezę DNA na matrycy RNA wirusa. Nowo powstały DNA wnika do jądra komórkowego i integruje się genomem komórki.

Zintegrowany DNA wirusa określa się mianem prowirusaprowirusprowirusa. Nie opuszcza on komórki gospodarza, a stan tej bezobjawowej infekcji może trwać latami. Polimeraza RNA gospodarza zaczyna przeprowadzać transkrypcję prowirusowego DNA. Nowe cząsteczki mogą funkcjonować jako mRNA i syntezować białka wirusa, jego genom, który zostanie złożony przed opuszczeniem zainfekowanej komórki. Liczne bryłowe wiriony stopniowo tworzą uwypuklenia błony komórkowej i odrywają się, opuszczając komórkę. Ostatecznie zainfekowana komórka ginie.

R1MOO9gHTlhLg1

Zdjęcie przedstawia pomarańczową prezerwatywę na jaskrawo żółtym tle.

Wirus HIV obecny jest w płynach ustrojowych zakażonych osób. Największe ryzyko zakażenia wirusem HIV następuje przy bezpośrednim kontakcie z krwią nosiciela. Znajdujące się we krwi wiriony mogą zostać przekazane w formie wolnej lub jako prowirusy. Taka droga zakażenia jest częsta przy stosowaniu niesterylnych igieł i strzykawek, szczególnie wśród narkomanów stosujących środki dożylne. Kiedyś wiele przypadków zakażenia następowało przy transfuzjach i transplantacjach narządów. Obecnie każda porcja krwi i narządy są badane pod kątem obecności wirusa. Inną drogą zakażenia są kontakty płciowe. Wirusy są obecne w spermie, preejakulacie oraz wydzielinach pochwy. Możliwie jest zakażenie dziecka przez matkę nosicielkę. Wirus rzadko może przenikać przez łożysko, lecz w czasie porodu dochodzi do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i mieszania się krwi, co stanowi szczególne zagrożenie. Do zakażenia może także dojść przez karmienie mlekiem matki.

HIV jest patogenem powodującym chorobę AIDS. Po zakażeniu obniża się odporność, przez co organizm reaguje na wirusa, lecz jego odpowiedź immunologiczna nie jest wystarczająca. Stopniowo wzrasta także podatność na inne czynniki chorobotwórcze oraz nowotwory, które przez zdrowy organizm zostałyby zwalczone. Przykładem takiej podatności jest pospolity grzyb Pneumocystis jiroveci, który u osób zakażonych może wywołać ostre zapalenie płuc, podczas gdy osoby o prawidłowo funkcjonującym układzie odpornościowym nie są narażone na jego działanie. Choroby oportunistyczneoportunistyczne chorobyChoroby oportunistyczne i uszkodzenie układu nerwowego to najczęstsze przyczyny zgonów pacjentów z AIDS.

Warto pamiętać, że zachowując podstawowe zasady higieny, nie można zarazić się wirusem HIV. Nie jest on przekazywany przy podawaniu ręki, kontaktach towarzyskich czy w szkole. Także pasożyty, jak kleszcze czy komary, nie są zdolne do przenoszenia wirusów, ponieważ zasysają krew do swojego układu pokarmowego i nie mogą „wstrzyknąć” jej do ciała innego człowieka. Wiriony są bardzo delikatne i poza ciałem żywiciela przeżyją zaledwie kilka dni. Nie są również odporne na działanie temperatury powyżej 60Indeks górny o^oC i tradycyjne środki dezynfekujące.

Nie istnieje jeszcze skuteczna szczepionka przeciw HIV. Brak szczepionki wynika z faktu, iż wirus HIV często mutuje w organizmie, a rozwój AIDS poprzedza średnio 1000 cykli replikacyjnych. Ponadto w formie prowirusa nie jest dostępny dla komórek odpornościowych.

Warto wiedzieć, że choć nie jest jeszcze możliwe całkowite wyleczenie AIDS, istnieją skuteczne leki zapobiegające rozwojowi AIDS u osób zakażonych wirusem HIV. Obecnie ludzie zakażeni HIV w krajach rozwiniętych, gdzie leczenie jest dostępne, często nie rozwijają objawowego AIDS, a ryzyko zakażenia innych przez te osoby jest bardzo niskie.

Według danych WHO z 2018 roku liczba osób żyjących z wirusem HIV wynosi 37,9 mln.

Słownik