Przeczytaj
Głównym narządem, w którym następuje wchłanianie produktów trawienia składników pokarmowych, jest jelito cienkie. Tam wchłaniana jest większość produktów trawienia.
Wchłanianie substancji odżywczych jest podstawową funkcją kosmków jelitowych, jednak nieliczne substancje mogą być wchłaniane również w jamie ustnej, żołądku i jelicie grubym. Do krwi przez błony śluzowe jamy ustnej przenikają m.in. cyjankicyjanki, alkohol, nikotyna, niektóre leki (np. nitroglicerynanitrogliceryna). Przez ściany żołądka przenikają m.in. alkohol, nikotyna, niektóre leki (np. aspiryna), cukry proste i woda. W jelicie grubym wchłaniane są m.in. woda, alkohol, witaminy z grupy B i K oraz niektóre leki (np. paracetamol).
Budowa kosmków jelitowych
Podstawą wchłaniania składników pokarmowych jest proces ich transportu przez błony komórek budujących kosmki jelitowe oraz ściany włosowatych naczyń krwionośnych i naczyń limfatycznych. W zależności od rodzaju cząsteczek pokarmowych transport może się odbywać w sposób bierny – zgodnie z gradientem stężeń (dyfuzja prostadyfuzja prosta, dyfuzja ułatwionadyfuzja ułatwiona) - lub w sposób czynny (transport aktywnytransport aktywny) – przeciwko gradientowi stężeń.
Sposoby transportu składników pokarmowych w jelicie cienkim
Kierunek transportu | Transport bierny (dyfuzja) | Transport aktywny |
|---|---|---|
Do naczyń | jony jednowartościowe ClIndeks górny --, NaIndeks górny ++, KIndeks górny ++, witaminy C, BIndeks dolny 22, BIndeks dolny 66, fruktoza (dyfuzja ułatwiona) kwasy tłuszczowe poniżej 13 atomów węgla | aminokwasy, |
Do naczyń | witaminy A, D, E, K | kwasy tłuszczowe o długich |
Dominującą formą transportu składników pokarmowych w jelicie cienkim jest transport aktywny. Pozwala on na dużo bardziej intensywne wchłanianie składników odżywczych niż bierny rodzaj transportu (dyfuzja).
Transport cukrów prostych i produktów hydrolizy białek
Powstałe w wyniku trawienia monosacharydy: glukoza, galaktoza i fruktoza są wchłaniane przez komórki nabłonkowe (enterocytyenterocyty) dzięki obecnym w ich błonie komórkowej specjalnym białkom przenośnikowym.
Produkty hydrolizy białek – głównie aminokwasy i niewielka ilość dwu- i trójpeptydów - wchłaniane są przez enterocyty drogą aktywną, podobnie jak cząsteczki glukozy, a następnie dostają się do naczyń krwionośnych. Jelito noworodków ma zdolność wchłaniania niestrawionych immunoglobulin zawartych w siarze (pierwszym mleku matki).
Transport substancji wchłoniętych w jelicie cienkim do układu krwionośnego
Substancje pokarmowe, które zostały przetransportowane do włosowatych naczyń krwionośnych w kosmkach jelitowych, trafiają do wątroby za pośrednictwem żyły wrotnej wątrobowejżyły wrotnej wątrobowej. W wątrobie substancje odżywcze mogą zostać zmagazynowane lub ulegać dalszym przekształceniom. Substancje toksyczne, takie jak np. alkohol i inne używki lub niektóre leki, zostają przetworzone w nieszkodliwe składniki, a następnie przetransportowane do nerek i usunięte z organizmu. Skład krwi, która opuszcza wątrobę, może być inny niż skład krwi, która do niej wpływa, ale stężenie związków organicznych jest względnie stałe. Ma to szczególne znaczenie m.in. w zachowaniu odpowiedniego stężenia glukozy.
Jak sądzisz, w jaki sposób wchłaniana jest woda? Więcej na ten temat przeczytasz tutajtutaj.
Transport tłuszczów
Mimo że większość składników pokarmowych z jelita przechodzi do układu krwionośnego, niektóre produkty trawienia tłuszczów transportowane są inną drogą.
Wolne wyższe kwasy tłuszczowe, glicerol i monoacyloglicerole w przeciwieństwie do tłuszczów wykazują pewne powinowactwo do wody. Dlatego wiążą się z solami żółciowymi, tworząc micellemicelle – rozpuszczalne kompleksy o szczególnych układach przestrzennych. Micelle przenoszą produkty trawienia uwolnione z kropelek tłuszczów przez wodny roztwór treści jelitowej ku ścianie jelita. Tu micelle rozpadają się, a ich zawartość dyfunduje swobodnie do wnętrza enterocytów. W enterocytach, przy udziale siateczki śródplazmatycznej gładkiej, dochodzi do ponownej syntezy tłuszczów (triacylogliceroli). Ich cząsteczki wraz z wchłoniętym jednocześnie cholesterolem i fosfolipidami, kosztem energii zgromadzonej w ATP w aparatach Golgiego, tworzą rodzaj agregatów w białkowej otoczce, nazywanych chylomikronamichylomikronami. Opuszczają one enterocyty na drodze egzocytozy i trafiają do płynu międzykomórkowego, skąd przenikają do naczynia limfatycznego kosmka, a następnie wraz z limfą dostają się do krwi. Krew niesie je do komórek ciała, gdzie wykorzystywane są do różnych celów, m.in. do budowy błon biologicznych i jako źródło energii. Nadmiar tłuszczów magazynowany jest w komórkach tkanki tłuszczowej.
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wchłaniane są bezpośrednio do krwi i trafiają do wątroby, gdzie są metabolizowane.
Chylomikrony opuszczają enterocyty, pokonując ich boczną ścianę. W ten sposób przedostają się do płynu śródtkankowego kosmka. Są zbyt duże, aby przejść przez ścianę włosowatych naczyń krwionośnych. Trafiają zatem do naczyń limfatycznych, których ściana jest bardzo luźno utkana. Właśnie dlatego limfa jest transporterem tłuszczów z jelita.
Cukry proste, aminokwasy i krótkie łańcuchy kwasów tłuszczowych są wchłaniane wprost do krwi. Niemal 90% tłuszczów dostaje się do krwiobiegu za pośrednictwem limfy.
Słownik
agregaty trójglicerydów, białek, cholesterolu i fosfolipidów, wytwarzane w cytoplazmie enterocytów w formie drobnych kropelek i wydzielane w procesie egzocytozy do naczyń limfatycznych kosmków jelitowych
związki nieorganiczne, sole kwasu cyjanowodorowego, zawierają anion CNIndeks górny −−; bardzo trujące substancje krystaliczne; cyjanki rozpuszczalne w wodzie (cyjanki litowców i berylowców) hydrolizują z odczynem zasadowym, wydzielając zapach gorzkich migdałów (od powstałego HCN)
samorzutny i nieodwracalny przepływ cząsteczek lub jonów; odbywa się z miejsca o wyższym stężeniu do miejsca o niższym stężeniu substancji
proces przenikania określonych substancji przez błony cytoplazmatyczne przy udziale specyficznych białek; substancja dyfundująca łączy się z białkiem przenośnikowym po jednej stronie błony, a po zmianie konformacji białka jest uwalniana po drugiej stronie
komórki absorpcyjne kosmków jelitowych; warunkują najbardziej istotne funkcje jelita cienkiego — końcowe trawienie substratów pokarmowych oraz wchłonięcie strawionych pokarmów
w ujęciu ogólnym obieg krwi przez układ naczyń włosowatych wtórnie powstających z żyły; u kręgowców wyróżnia się np. krążenie wrotne wątroby (jelitowo‑wątrobowe), w którym żyła wrotna zbierająca krew z narządów jamy brzusznej (żołądka, jelit, trzustki i śledziony) doprowadza ją do wątroby, gdzie rozdziela się na wtórny układ włosowaty
kulista struktura utworzona z lipidów (np. kwasów tłuszczowych), w której grupy polarne (hydrofilowe) cząsteczek zwrócone są na zewnątrz, a łańcuchy węglowodorowe (hydrofobowe) do środka
triazotan(V) gliceryny, CIndeks dolny 33HIndeks dolny 55(ONOIndeks dolny 22)Indeks dolny 33; związek organiczny, ester gliceryny i kwasu azotowego; ma silne właściwości wybuchowe; nitrogliceryna jest stosowana do wyrobu kruszących materiałów wybuchowych (np. dynamitów) oraz prochów bezdymnych; w medycynie jest stosowana jako lek rozszerzający naczynia krwionośne; stanowi podstawowy lek w znoszeniu ostrych napadów dusznicy bolesnej i bólów wieńcowych; we wlewach dożylnych bywa stosowana w ostrej fazie zawału mięśnia sercowego; postacie leku o przedłużonym działaniu są stosowane w zapobieganiu napadom bólów w chorobie wieńcowej
enzym, który uruchamia mechanizm zapewniający transport jonów potasowych (KIndeks górny ++) do wnętrza komórki, a sodowych (NaIndeks górny ++) – na zewnątrz
przemieszczanie się substancji w określonym układzie wbrew gradientowi stężeń, kosztem energii pochodzącej z zewnątrz tego układu; w transporcie aktywnym przez błony cytoplazmatyczne uczestniczą specyficzne białka transportujące, a źródłem energii jest najczęściej ATP
naczynie krwionośne doprowadzające krew z jelita do wątroby