Biblia jako źródło inspiracji

Biblia to zbiór uważanych za natchnione przez Boga ksiąg: Starego Testamentu – dla wyznawców judaizmu, oraz Starego i Nowego Testamentu – dla chrześcijan. Czytana, poddawana filozoficznym rozważaniom i żarliwym dyskusjom Biblia jest nie tylko Świętą Księgą obu wyznań. Przez wieki stała się także – wraz z tradycją antyczną – podstawą kultury europejskiej.

Odnajdujemy w niej uniwersalną tematykę, wątki, motywymotywmotywy, symbole i postaci pozostające niewyczerpanym źródłem inspiracji dla dawnych i współczesnych artystów reprezentujących wszystkie dziedziny sztuki. Dzisiejsza sztuka właściwie nie mogłaby istnieć bez odniesień biblijnych będących źródłem toposówtopostoposów literackich czy typów ikonograficznych wykorzystywanych przede wszystkim w malarstwie.

R1Fk0FKtb71QJ1
William Blake, Sen Jakuba. Według Biblii patriarcha Jakub miał sen, w którym zobaczył sięgającą nieba drabinę. W górę i w dół chodzili po niej aniołowie, a na jej szczycie Jakub zobaczył Boga, Jahwe
Źródło: 1805, domena publiczna.

Wiele religijnych typów ikonograficznych ukształtowało się już w epoce wczesnochrześcijańskiej – przedstawienia Adama i Ewy, Jonasza w brzuchu wieloryba, wizje pośmiertnych kar za grzechy pojawiają się w malowidłach pokrywających ściany rzymskich katakumbkatakumbykatakumb. W późniejszych wiekach, szczególnie na freskachfreskfreskach zdobiących absydy pierwszych bazylik, równie często przedstawiano także inspiracje z Nowego Testamentu: sceny z życia Chrystusa i Matki Boskiej.

Sztuka europejska przepełniona jest wątkami biblijnymi. Najczęściej spotykane w malarstwie motywy i tematy Starego Testamentu to opisane w Księdze Rodzaju: stworzenie świata i wygnanie z Raju, historia rodziny Noego i potopu, budowa wieży Babel, a w kolejnych księgach historia Mojżesza i przekazanie ludziom tablic z dziesięciorgiem przykazań czy walka Dawida z Goliatem i cierpienie Hioba. Z kolei najbardziej popularne tematy malarskie nawiązujące do pism Nowego Testamentu to zwiastowanie Maryi Pannie, narodziny Chrystusa i pokłon Trzech Króli, chrzest Chrystusa, cudowny połów ryb, wesele w Kanie Galilejskiej, modlitwa w Ogrodzie Oliwnym, ostatnia wieczerza oraz śmierć Chrystusa, złożenie do grobu i zmartwychwstanie, a także wizje Apokalipsy i Sądu Ostatecznego.

RU3ZiBTx1lN8K
Vincent van Gogh, Wskrzeszenie Łazarza. Malarska interpretacja cudu dokonanego przez Jezusa podczas jego publicznej działalności w Betanii w Judei
Źródło: 1890, domena publiczna.

Nie sposób omówić wszystkich tekstów Pisma Świętego, które stały się inspiracją dla artystów na przestrzeni wieków. Biblijne motywy czy całe wątki znajdziesz nie tylko w malarstwie, ale także w innych dziedzinach sztuki wszystkich epok. Podczas swoich poszukiwań zwróć uwagę, w jaki sposób artyści reinterpretowali podejmowane tematy.

Słownik

fresk
fresk

(wł. fresco - świeży) technika malarstwa ściennego, polegająca na malowaniu na mokrym tynku (pokrytym kilkoma warstwami zaprawy) farbami z pigmentów odpornych na działanie wapna; freskiem nazywa się również malowidła wykonane tą techniką; stosowany od XIV w. we Włoszech, popularny w okresie renesansu i baroku, następnie prawie zupełnie zarzucony

katakumby
katakumby

(gr. kata – pod, na dole; tymbos – grób, mogiła) podziemny cmentarz o nieregularnej sieci korytarzy, często prowadzonych na różnych poziomach

motyw
motyw

obiegowy schemat tematyczny utrwalony w tradycji kulturowej, np. w mitach, bajkach, pieśniach; motywami są m.in. schematy zdarzeń i sytuacji ściśle związanych z centralnym tematem (motywy spoiste, zwykle dynamiczne) lub przedmioty przedstawione w opisach, nienależące do przyczynowo‑skutkowego układu zdarzeń (motywy luźne, zwykle statyczne)

topos
topos

(gr. tópos koinós – miejsce wspólne) motyw szczególnie trwały w literaturze wielu epok, traktowany jako statyczny element tradycji