Eten (etylen) – gaz o wzorze ${\text{C}}_2{\text{H}}_4$ – to najprostszy przedstawiciel klasy alkenówalkenyalkenów. Jest bezbarwnym gazem o charakterystycznym, słodkim zapachu. Bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie, natomiast dobrze w rozpuszczalnikach niepolarnych, np. alkanach czy arenach. Z uwagi na fakt, że jest substancją łatwopalną, musi być przechowywany w specjalnych stalowych butlach. Eten jest fitohormonemfitohormonyfitohormonem.

RhgOmWCGcta0g

Ilustracja przedstawiająca model 3 D cząsteczki etenu. Atom węgla w etenie jest typu $s{p}^2$, co powoduje, że cząsteczka ta jest płaska. Atomy węgla symbolizowane przez czarne kulki łączy wiązanie podwójne. Atomy te podstawione są każdy dwoma atomami wodoru reprezentowanymi przez małe, białe kulki. Kąty pomiędzy atomami H, C, H wynoszą po sto dwadzieścia stopni.

RP0sJAwgc6eJ3

Zdjęcie przedstawiające dwie stalowe butle, w pierwszej znajduje się eten, a w drugiej to propen. Na butlach znajdują się piktogramy informujące o łatwopalności, działaniu drażniącym oraz o tym, że wewnątrz znajduje się gaz pod ciśnieniem.

Eten posiada między atomami węgla wiązanie wielokrotne, dlatego zaliczany jest do węglowodorów nienasyconychwęglowodory nienasyconewęglowodorów nienasyconych, podobnie jak pozostałe związki w tym szeregu homologicznymszereg homologicznyszeregu homologicznym.

Charakterystyczną właściwością tego gazu jest jego podatność na reakcje addycjiaddycjaaddycji elektrofilowej. Podobnie jak inne alkeny, eten reaguje z wodorem (w obecności katalizatorówkatalizatorkatalizatorów), fluorowcowodorami, niektórymi fluorowcami, czy też z wodą. W reakcjach tych, ze związku nienasyconego otrzymujemy związek nasycony. Co ważne, eten można utlenić, działając roztworem manganianu($\text{VII}$) potasu, w wyniku czego roztwór manganianu($\text{VII}$) potasu koloru fioletowego ulega odbarwieniu i wytrąca się brunatny osad. Reakcja ta pozwala jednocześnie na określenie nienasyconego charakteru badanej substancji.

Ciekawostka

R9Hw6Rc1qj3Bz

Zdjęcie przedstawiające zapaloną ozdobną lampę uliczną. W tle ciemne niebo, na którym znajduje się księżyc. W kadrze po lewej stronie znajdują się gałęzie drzew.

Dawniej do oświetlania ulic i mieszkań stosowano mieszaninę różnych gazów. Zauważono, że rośliny znajdujące się w pobliżu oświetlenia wcześniej traciły liście, a kwiaty szybko blakły. W $1901$ roku odkryto, że składnikiem gazu węglowego, odpowiedzialnego za te zmiany, jest eten. Kilkanaście lat później wykazano, że gaz ten jest także wytwarzany przez rośliny, stąd też okrzyknięto go hormonem roślinnym.

Ciekawostka

RE4JSPB4E1So2

Zdjęcie przedstawiające kiść żółtych bananów, na których leżą dwa banany pokryte brązowymi plamkami, powstałymi na skutek dojrzewania owoców.

Eten jest wytwarzany z metioniny – jednego z podstawowych aminokwasów białkowych – przez prawie wszystkie części roślin. Tempo produkcji etenu jest najwyższe tam, gdzie dochodzi do podziału komórek. Jego produkcja wzrasta podczas opadania liści, starzenia się kwiatów i dojrzewania owoców. Ponadto czynniki, takie jak: wilgoć, chłód, choroby, wysokie temperatury i susze, przyspieszają syntezę etenu w roślinie. Z uwagi na prostą budowę oraz fakt, że jest lżejszy od powietrza, gaz ten szybko dyfunduje między roślinami.

Słownik

Bibliografia

Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Kompendium terminologii oraz nazewnictwa związków organicznych. Poradnik dla nauczycieli i uczniów, Kraków 2020.

Dudek‑Różycki K., Płotek M., Wichur T., Węglowodory. Repetytorium i zadania, Kraków 2020.

Encyklopedia PWN

Lautenschläger K. H., Schröter W., Wanninger A., Nowoczesne kompendium chemii, tłum. Andzrej Dworak, Warszawa 2014.

Morrison R. T., Boyd R. N., Chemia organiczna, Warszawa 2010.

Solomon E. P., Berg L. R., Martin W. D., Biologia, Warszawa 1996