I koalicjakoalicjakoalicja antyfrancuska (1792–1797)

Wydarzeniom zachodzącym we Francji z uwagą przyglądano się w Europie. Monarchowie europejscy byli zaniepokojeni, obawiali się, że francuskie idee mogą przeniknąć na terytoria ich państw i doprowadzić do rewolucji. Już w sierpniu 1791 r. władcy Austrii i Prus wydali oświadczenie, w którym zapewnili, że będą dążyć do przywrócenia we Francji porządku sprzed rewolucji.

R1YYGmqyBH75P1

Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku z długimi, siwymi włosami zaczesanymi do tyłu. Jest ubrany w surdut z wysokim kołnierzem. Na szyi ma chustę z zawiązaną kokardą.

Za interwencją obcych mocarstw opowiadali się także francuscy arystokraci, którzy w wyniku rewolucji wyemigrowali z Francji. Rewolucyjne władze w Paryżu nie łagodziły problemu: konfiskowały majątki emigrantów i głosiły potrzebę rewolucji w całej Europie. Za wojną byli również żyrondyściżyrondyściżyrondyści (przeciwni pozostali Maximilien Robespierre i jakobinijakobinijakobini). Za militarnym rozwiązaniem skłaniał się także Ludwik XVI, który uważał, że zwycięska wojna ugruntuje jego pozycję i umożliwi mu odzyskanie władzy. Można stwierdzić, że we Francji szukano pretekstu, aby wypowiedzieć wojnę Austrii – i tak w porywie rewolucyjnych nastrojów Zgromadzenie Prawodawcze ogłosiło ją w kwietniu 1792 r.

Źle przygotowane do walki wojska francuskie nie były w stanie stawiać oporu. Natomiast do Austrii (w lipcu 1792 r.) przyłączyły się Prusy1. Czy wiesz, że...przyłączyły się Prusy, a następnie kolejne państwa, m.in. Hiszpania, Holandia (republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów), dając tym samym początek I koalicji antyfrancuskiej. Wojska austriackie i pruskie przekroczyły granice Francji. Początkowo koalicja odnosiła sukcesy, wypierając Francuzów z Belgii (i znad Renu). Zmagania te stały się wojną ideologiczną: Austria i Prusy podejmowały walkę o „przywrócenie porządku”, natomiast Francja – „o wolność”.

Kontynuacja walk z I koalicją 1792–1795

RfBMpAPuJOM1B

Ilustracja przedstawia scenę z bitwy, żołnierze walczą na rozległym terenie obok wielkiego wiatraka. Na ziemi widać leżące ciała i martwe konie. W kilku miejscach bitwy widać ogień i unosi się dym. Niebo nad polem bitwy jest zachmurzone.

Pierwszy sukces odniosła Francja w bitwie pod Valmy (IX 1792 r.), a następnie pod Jemappes. Gen. DumouriezDumouriezDumouriez zajął pagórki, koncentrując siły przy wieńczącym garb wiatraku. Skierował posiłki na głęboką flankę w dole zbocza. Po zajęciu wskazanych pozycji Kellermann pojął, że utknął między rzeczką, stawem i zboczem, przez co stracił możliwości manewru. Korzystając z braku uwagi gen. Dumourieza, dopuścił się niesubordynacji i przesunął siły pod wiatrak.

R1MFO21fzgDLF1

Ilustracja przedstawia rynek jednego z miast. Na środku na podwyższeniu widać leżące na gilotynie ciało. Jeden z mężczyzn pokazuje uciętą głowę zebranemu tłumowi. Obok stoi kareta z końmi i kilku żołnierzy francuskich. W tle widać budynki mieszkalne.

Skazanie na śmierć i ścięcie króla Ludwika XVI spowodowało wzmocnienie się I koalicji i powiększenie o kolejne państwa: Królestwo Sycylii, Królestwo Neapolu, Królestwo Sardynii, Portugalię. Wznowiono działania wojenne. Wiosną 1793 r. wojska koalicji antyfrancuskiej zaczęły odnosić zwycięstwa – 18 marca Francja poniosła klęskę pod Neerwinden, dodatkowo kraj osłabiło powstanie rojalistyczne, które wybuchło 10 marca. Kilka miesięcy później na przełomie 1793 i 1794 r. władzę przejęli jakobini, którzy wiedzieli, że ich zasadniczym zadaniem jest pokonanie sił I koalicji. W tym celu ogłoszono masowy pobór do wojska i utworzono milionową armię. Zmieniono taktykę walki przez stosowanie tyralierytyralieratyraliery, zorganizowano zaplecze wojenne. Władze jakobińskie odnosiły sukcesy w walce z I koalicją. Wojska francuskie wkroczyły do Belgii i Holandii, podjęto ofensywę na granicy z Hiszpanią, następnie zajęta została cała Belgia (1794 r.). Mimo zwycięstw na froncie 9 thermidora (27 lipca) 1794 r. Robespierre i jego zwolennicy zostali obaleni, głównie z powodu polityki wewnętrznej – terroru i pogarszającej się sytuacji gospodarczej. 10 thermidora (28 lipca) Robespierre i jego współpracownicy zostali skazani na śmierć bez sądu i zgilotynowani na Placu Rewolucji. Rok 1794 uznawany jest za koniec rewolucji. Rewolucji, która zmieniła strukturę społeczeństwa Francji, przekształcając społeczeństwo feudalne w społeczeństwo obywatelskie.społeczeństwo obywatelskiespołeczeństwo obywatelskie.

R1Pe7Q1W04o3d

Ilustracja przedstawia grupę mężczyzn z szablami atakujących innych. Jeden z mężczyzn trzyma w ręku zapisaną kartę i pokazuje na nią szablą, drugi z atakujących strzela do uciekających z pistoletu.

Dyrektoriat

RgoplAPaLDeM11

Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jest ubrany w surdut z wysokim kołnierzem, przez ramię ma przerzuconą szarfę w kolorach flagi Francji. Pod szyją ma chustę zawiązaną na kokardę.

We wrześniu 1795 r. termidorianie doprowadzili do uchwalenia nowej konstytucji (dyrektorialnej), na mocy której poza władzą ustawodawczą (Rada Pięciuset i Rada Starszych) ustanowiono jako organ władzy wykonawczej pięcioosobowy dyrektoriat. Jego członków (pięciu dyrektorów) mianowała Rada Starszych z listy wybranych przedłożonej przez Radę Pięciuset. Dyrektoriat był kolegialną głową państwa. Konstytucja ograniczyła zakres swobód obywatelskich, praw i wolności na rzecz podkreślenia obowiązków obywateli. Uważa się, iż była to konstytucja zwycięskiej burżuazji, która zachowując pozory ustroju wolnościowego, zdobyła przewagę prawną i materialną. Podporządkowała sobie wojsko, policję, administrację i szkolnictwo. Władza dyrektoriatu była władzą słabą. Jego rządy przyniosły uspokojenie nastrojów społecznych i pewną stabilizację polityczną, ale w dłuższej perspektywie „ustrój dyrektoriatu” funkcjonował wadliwie. Oparcie znajdował dyrektoriat w armii, która zaczęła zyskiwać duży wpływ polityczny.

Dyrektoriat a I koalicja

Problemy wewnętrzne, z którymi zmagał się dyrektoriat, nie wpłynęły na przebiegu wojny z I koalicją. Ważniejsze walki toczyły się w czasach jego rządów, a Francja odnosiła sukcesy. Na zajętych terenach zakładała „siostrzane republiki”, których ustrój zbliżony był do systemu dyrektoriatu; tak powstały m.in. Republika Helwecka (Szwajcaria) i Republika Batawska (Holandia) - państwa satelickie, których polityka zewnętrzna i wewnętrzna podporządkowana była Francji. Zawarła ona traktaty pokojowe z Prusami, Holandią, Hiszpanią. W wojnie przeciwko Francji pozostały Wielka Brytania i Austria, z którą walki rozgrywały się głównie na Półwyspie Apenińskim. Wojna z Austrią zakończyła się zwycięstwem Francji i podpisaniem traktatu pokojowego, w czym dużą rolę odegrał Napoleon Bonaparte. I koalicja antyfrancuska uległa rozpadowi. Napoleon Bonaparte z jednej strony przyczynił się do zakończenia walk z I koalicją, z drugiej doprowadził do obalenia dyrektoriatu, dokonując 18 brumaire’a (9 listopada 1799 r.) zamachu stanuzamach stanuzamachu stanu. Tego dnia Napoleona mianowano dowódca Gwardii Narodowej

Tego dnia Rada Starszych i Rada Pięciuset zebrały się w miejscowości Saint‑Cloud. Bonaparte przemówił do Rady Starszych, starając się namówić ją do porzucenia konstytucji 3 roku: Jesteście na wulkanie. Republika nie ma już rządu; dyrektoriat został rozwiązany, frakcje się miotają. Nadszedł czas decyzji. Wezwaliście mnie i moich towarzyszy broni, żebyśmy wsparli waszą mądrość, ale czas jest cenny. Musimy zdecydować. Wiem, że mówimy o Cezarze, o Cromwellu, jakby obecną chwilę można było porównać do wydarzeń z przeszłości. Ale tak nie jest, a ja pragnę jedynie bezpieczeństwa Republiki i chcę wspierać decyzje, jakie zamierzacie podjąć”*. Rady Pięciuset nie udało mu się przekonać, wygnano go słowami „Precz z tyranem!”. W końcu wojsko pod przewodnictwem Joahima Murata rozpędziło przeciwników Napoleona, którego wraz z dwoma innymi spiskowcami – Emanuelem Sieyesem i Rogerem Ducosem, obwołano tymczasowymi konsulami.

Indeks górny * Roberts A., Napoleon Wielki, Magnum, 2014, s. 230. Indeks górny koniec^{* Roberts A., Napoleon Wielki, Magnum, 2014, s. 230.}

R1RKt7iwRoA9F

Mapa Francji. Przedstawia Francję w dobie rewolucji francuskiej w latach 1789–1799. Zaznaczone jest główny ośrodek rewolucji, czyli Paryż. Są również zaznaczone wystąpienia rewolucyjne w innych miastach oraz miejsca egzekucji. Zaznaczone są także ośrodki kontrrewolucji w latach 1792–1794 na zachodnim wybrzeżu Francji. Na granicach Francji ukazane są działania wojsk francuskich przeciwko interwencji państw obcych oraz działania wojsk koalicji antyfrancuskiej.

Słownik

Słowa kluczowe

I koalicja, jakobini, dyrektoriat, epoka napoleońska, rewolucja we Francji, żyrondyści

Bibliografia

P. Gaxotte, Rewolucja francuska, Gdańsk 2001.

R. Pietrzykowski, Wielka Rewolucja Francuska, Warszawa 1992.

J. Baszkiewicz, S. Meller: Rewolucja francuska 1789‑1794.