Czynniki rozwoju rolnictwa i główne regiony rolnicze w Polsce

Czynniki wpływające na rozwój rolnictwa można podzielić na przyrodnicze i pozaprzyrodnicze.

Czynniki przyrodnicze

• Najlepszymi przyrodniczymi warunkami dla rozwoju rolnictwa odznaczają się: Żuławy Wiślane, Równina Pyrzycka, Ziemia Chełmińska, Kujawy, Wyżyna Leszczyńska, Równina Wrocławska, Opolszczyzna (w tym Płaskowyż Głubczycki), Wyżyna Miechowska, Wyżyna Sandomierska, Wyżyna Lubelska, Grzęda Sokalska i Podgórze Rzeszowskie. Uprawia się tam głównie rośliny o dużych wymaganiach, np. pszenicę, buraki cukrowe, jęczmień, kukurydzę itp.

• Najsłabszymi przyrodniczymi warunkami do rozwoju rolnictwa charakteryzują się: Podlasie, północne i środkowe Mazowsze, obszary górskie i przedgórskie, centrum kraju oraz Kaszuby. Uprawia się tam głównie rośliny o najmniejszych wymaganiach, np. żyto i ziemniaki, a także hoduje się tam zwierzęta.

R10aVxMTAmpM7

Mapa Polski przedstawia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa. Bardzo dobre warunki panują w województwie opolskim. Dobre warunki panują w województwie podkarpackim, lubelskim, kujawsko pomorskim oraz w dolnośląskim. Przeciętne warunki panują w województwie śląskim, małopolskim, świętokrzyskim, łódzkim, wielkopolskim, lubuskim, zachodnio pomorskim, pomorskim oraz warmińsko mazurskim. Słabe warunki panują w województwie mazowieckim oraz podlaskim.

Czynniki pozaprzyrodnicze

Indeks dolny Źródło danych: BDL GUS, ARiMR oraz GUS, Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2019, GUS, Warszawa 2020. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: BDL GUS, ARiMR oraz GUS, Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2019, GUS, Warszawa 2020.}

R11ngLcQqJiMk

Mapa Polski przedstawia zróżnicowanie gospodarstw indywidualnych. W województwie podkarpackim ponad 75% udziału maja gospodarstwa od 1,01 do 4,99 hektarów powierzchni a najmniej udziału mają gospodarstwa o powierzchni ponad 15 hektarów. Podobnie jest w województwie małopolskim. W województwie śląskim ponad połowę udziału mają gospodarstwa od 1,01 do 4,99 hektarów powierzchni. Podobnie jest w województwie świętokrzyskim, lubelskim oraz łódzkim. W województwie opolskim trochę mniej niż 50% mają udział gospodarstwa od 1,01 do 4,99 hektarów powierzchni. Mniej więcej tak sam udział mają gospodarstwa od 5 do 14,99 i powyżej 15 hektarów. Podobnie jest w województwie lubuskim. W województwie dolnośląskim udział gospodarstw od 1,01 do 4,99 hektarów wynosi około 50%, udział gospodarstw od 5 do 14,99 jest większy od gospodarstw powyżej 15 hektarów. W województwie wielkopolskim po równo jest gospodarstw od 1,01 do 4,99 oraz od 5 do 14,99 hektarów a najmniej gospodarstw powyżej 15 hektarów. Podobnie jest w województwie mazowieckim, kujawsko pomorskim oraz pomorskim. W województwie zachodniopomorskim po równo jest gospodarstw od 1,01 do 4,99 oraz powyżej 15 hektarów a najmniej od 5 do 14,99 hektarów. W województwie warmińsko mazurskim najwięcej jest gospodarstw powyżej 15 hektarów a gospodarstw od 1,01 do 4,99 i od 5 do 14,99 hektarów jest po równo. W województwie podlaskim najwięcej jest gospodarstw od 5 do 14,99 hektarów a gospodarstw od 1,01 do 4,99 oraz powyżej 15 hektarów jest po równo. Ogółem w Polsce udział gospodarstw od 1,01 do 4,99 hektarów wynosi 53,3%, gospodarstw od 5 do 14,99 wynosi 32,3% a gospodarstw powyżej 15 hektarów wynosi 14,4%.

RArAUt6hoUi5Y

Mapa Polski przedstawia średnią powierzchnię gruntów rolnych. Powyżej 24 hektarów występuje w województwie zachodniopomorskim. Od 18,1 do 24 hektarów występuje w województwie pomorskim, warmińsko mazurskim, lubuskim oraz opolskim. Od 12,11 do 18 hektarów występuje w województwie Podlaskim, kujawsko pomorskim, wielkopolskim oraz dolnośląskim. Od 6,1 do 12 hektarów występuje w województwie śląskim, łódzkim, mazowieckim oraz lubelskim. Poniżej 6 hektarów występuje w województwie świętokrzyskim, małopolskim oraz podkarpackim.

RIrZBbVGufeOq

Mapa Polski przedstawia ilość ciągników rolniczych. Powierzchnia użytków na 1 ciągnik w województwie zachodniopomorskim wynosi od 23 do 25,9. Liczba ciągników wynosi poniżej 50 tysięcy. W województwie pomorskim powierzchnia na 1 ciągnik wynosi od 13 do 17,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 50 tysięcy. W województwie warmińsko mazurskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 18 do 22,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 50 tysięcy. W województwie lubuskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 18 do 22,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 20 tysięcy. W województwie dolnośląskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 13 do 17,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 50 tysięcy. W województwie opolskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 13 do 17,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi poniżej 50 tysięcy. W województwie śląskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 8 do 12,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi poniżej 50 tysięcy. W województwie wielkopolskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 8 do 12,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 150 tysięcy. W województwie kujawsko pomorskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 8 do 12,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 100 tysięcy. W województwie mazowieckim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 8 do 12,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 250 tysięcy. W województwie podlaskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 8 do 12,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 100 tysięcy. W województwie łódzkim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 5 do 7,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 100 tysięcy. W województwie świętokrzyskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 5 do 7,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi powyżej 50 tysięcy. W województwie małopolskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 5 do 7,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 100 tysięcy. W województwie podkarpackim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 5 do 7,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 100 tysięcy. W województwie lubelskim powierzchnia użytków rolnych na 1 ciągnik wynosi od 5 do 7,9 hektarów. Liczba ciągników wynosi około 150 tysięcy.

RoAJzLWkd8LQZ

Mapa Polski przedstawia zużycie nawozów mineralnych lub chemicznych. W województwie opolskim zużycie w kilogramach na hektar wynosiło od 170 do 202,8. Najwięcej zużyto nawozu N około 750 kilogramów na hektar, potem K2O poniżej 50 kilogramów na hektar i najmniej P2O5 około 25 kilogramów na hektar. W województwie dolnośląskim zużycie w kilogramach na hektar wyniosło od 170 do 202,8. Najwięcej zużyto nawozu N około 750 kilogramów na hektar, potem K2O poniżej 50 kilogramów na hektar oraz P2O5 około 25 kilogramów na hektar. W województwie wielkopolskim zużycie wyniosło od 170 do 202,8 kilogramów na hektar. Zużyto około 750 kilogramów na hektar nawozu N, poniżej 50 kilogramów na hektar nawozu K2O oraz około 25 kilogramów na hektar nawozu P2O5. W województwie kujawsko pomorskim zużycie wyniosło od 170 do 202,8 kilogramów na hektar. Zużyto około 750 kilogramów na hektar nawozu N, poniżej 50 kilogramów na hektar nawozu K2O, około 25 kilogramów na hektar nawozu P2O5. W województwie lubelskim zużycie wyniosło od 140 do 169,9 kilogramów na hektar. Zużyto około 50 kilogramów na hektar nawozu N, powyżej 50 kilogramów na hektar nawozu K2O, około 25 kilogramów nawozu P2O5. W województwie pomorskim zużycie wyniosło od 140 do 169,9 kilogramów na hektar. Zużyto ponad 50 kilogramów na hektar nawozu N, poniżej 50 kilogramów na hektar nawozu K2O, około 25 kilogramów nawozu P2O5. W województwach zachodniopomorskim, lubuskim, warmińsko mazurskim, podlaskim, mazowieckim, łódzkim oraz śląskim zużycie wyniosło od 110 do 139,9 kilogramów na hektar. Wszędzie zużyto około 50 kilogramów na hektar nawozu N, poniżej 50 kilogramów na hektar nawozu K2O, około 25 kilogramów nawozu P2O5. W województwie świętokrzyskim, małopolskim oraz podkarpackim zużycie wyniosło od 82,3 do 109,9 kilogramów na hektar. Wszędzie zużyto poniżej 50 kilogramów na hektar nawozu N, około 25 kilogramów na hektar nawozu K2O, poniżej 25 kilogramów na hektar nawozu P2O5. Ogółem zużycie wyniosło około 750 kilogramów na hektar nawozu N, około 50 kilogramów na hektar nawozu K2O, około 25 kilogramów na hektar nawozu P2O5.

R1FyVoIzdDGdL

Mapa polski przedstawia pracujących w rolnictwie. W województwach podkarpackim i małopolskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 40 do 48. Liczba pracujących w każdym z tych województw wyniosła około 300 tysięcy. W województwie świętokrzyskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 25 do 39,9. Liczba pracujących w rolnictwie wyniosła ponad 100 tysięcy. W województwie śląskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 25 do 39,9. Liczba pracujących w rolnictwie wyniosła około 100 tysięcy. W województwach opolskim, dolnośląskim, wielkopolskim, łódzkim, kujawsko pomorskim, mazowieckim, lubelskim oraz podlaskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 10 do 24,9. W województwie opolskim liczba pracujących w rolnictwie wyniosła około 25 tysięcy, w dolnośląskim poniżej 100 tysięcy, w wielkopolskim około 200 tysięcy, w kujawsko pomorskim około 100 tysięcy, w łódzkim ponad 100 tysięcy, w mazowieckim około 300 tysięcy, w lubelskim około 300 tysięcy, w podlaskim około 100 tysięcy. W województwie lubuskim oraz pomorskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 7 do 9,9. W województwie lubuskim liczba pracujących w rolnictwie wyniosła poniżej 25 tysięcy a w pomorskim około 50 tysięcy. W województwie zachodniopomorskim oraz warmińsko mazurskim liczba pracujących w rolnictwie na 100 hektarów użytków rolnych wyniosła od 5 do 6,9. W województwie zachodniopomorskim liczba pracujących w rolnictwie wyniosła około 25 tysięcy w warmińsko mazurskim około 50 tysięcy.

O strukturze użytkowania ziemi przeczytasz w materiale „Struktura użytkowania ziemi w Polsce”.

Główne regiony rolnicze Polski

Można wyróżnić 12 ważniejszych regionów rolniczych Polski.

R1SabE8814DAj

Mapa Polski przedstawia regiony rolnicze. W okolicach Gdańska i Mierzei Wiślanej znajdują się Żuławy Wiślane. Na południowy wschód od Szczecina znajduje się Równina Pyrzycka. Pod Toruniem znajduje się Równina Inowrocławska. Na zachód od Warszawy znajduje się Równina Łowicko Błońska. Pod Poznaniem znajduje się Wysoczyzna Leszczyńska. W okolicach Wrocławia znajduje się Równina Wrocławska. Pod Opolem do granicy kraju znajduje się Płaskowyż Głubczycki. Na północny wschód od Krakowa znajduje się Wyżyna Miechowska. Na wschód od Kielc znajduje się Wyżyna Sandomierska. W okolicach Lublina znajduje się Wyżyna Lubelska. W okolicach Rzeszowa do granicy kraju znajduje się Podgórze Rzeszowskie. Na północny wschód od Rzeszowa przy granicy kraju znajduje się Grzęda Sokalska.

Więcej na temat czynników rozwoju rolnictwa oraz głównych regionów rolniczych znajdziesz w materiałach: „Czynniki przyrodnicze mające wpływ na zróżnicowanie rozwoju rolnictwa w Polsce”, „Wpływ warunków pozaprzyrodniczych na rozwój polskiego rolnictwa”,  „Główne regiony rolnicze Polski”.

System rolnictwa ekologicznego w Polsce

Żywność ekologiczna

Żywność ekologiczna powstaje w wyniku ekologicznych metod produkcji, a więc:

• przy jej produkcji nie stosuje się napromieniowania, sztucznych nawozów, hormonów wzrostu, antybiotyków, pestycydów itp.;

• nie zawiera składników/organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) i dodatków do żywności (tj. substancji dodatkowych oznaczonych literą E);

• powstaje w procesach, które są monitorowane, kontrolowane i udokumentowane „od pola do stołu”;

• jest wysokiej jakości, za którą odpowiedzialność ponosi producent i jednostka kontrolująca proces produkcji.

Cechy rolnictwa ekologicznego (organicznego, bio):

• ograniczenie środków chemicznych i wzrost wykorzystania środków naturalnych,

• maksymalne wykorzystanie odnawialnych zasobów przyrody,

• stosowanie materiałów i substancji nadających się do wielokrotnego wykorzystania,

• zapewnienie zwierzętom gospodarskim warunków zgodnych z potrzebami bytowymi,

• unikanie jakichkolwiek form skażenia i zanieczyszczenia środowiska,

• zwiększone nakłady pracy,

• zmniejszona produkcja,

• produkcja żywności wysokiej jakości,

• wzrost cen produktów rolnych,

• utrzymanie urodzajności gleby,

• zmniejszenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko przyrodnicze.

Rozwój rolnictwa ekologicznego

• W Polsce rynek żywności ekologicznej szybko się rozwija (średnio na poziomie do 20% rok do roku), a jego wartość sprzedażowa wyniosła 250 mln euro w 2018 roku. Wciąż jest jednak na początkowym etapie rozwoju. 

• Czynnikami wpływającymi na rozwój rolnictwa ekologicznego są m.in.: mało korzystne cechy pozaprzyrodnicze (szansa na rozwój dla niewielkich gospodarstw o dużych nakładach siły roboczej) oraz niski poziom degradacji środowiska przyrodniczego, zwłaszcza na północy.

• Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku stworzyło dobry klimat dla rozwoju rolnictwa ekologicznego. Wspólna Polityka Rolna UE poprzez finansowe wsparcie w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich umożliwiła przekwalifikowanie wielu gospodarstw na ekologiczne. Ten sposób uprawy ziemi z roku na rok zyskiwał coraz szersze grono zwolenników, a polskie gospodarstwa coraz częściej ubiegały się o unijne certyfikaty. Liczba gospodarstw ekologicznych na terenie Polski wzrosła z niespełna 700 gospodarstw w 2001 roku do ponad 27 tys. w 2013 roku – kiedy to osiągnęła maksymalny poziom – i 20,5 tys. w roku 2018. W okresie tym odnotowano również wysoki wzrost przetwórstwa produktów ekologicznych.

• Od 2013 roku w Polsce sukcesywnie maleje liczba gospodarstw ekologicznych. Powierzchnia ekologicznych upraw jest najmniejsza od 10 lat. Podobny trend obserwowany jest w Wielkiej Brytanii. Natomiast we wszystkich pozostałych krajach Unii Europejskiej obserwuje się przeciwną tendencję. W latach 2014‑2018 w Unii Europejskiej ogólny areał upraw ekologicznych zwiększył się o 25%. W tym samym czasie w Polsce uległ obniżeniu o zbliżoną wartość. Wynika to z faktu, że polscy konsumenci nie mają wystarczającej świadomości oraz odpowiednich zasobów finansowych na kupowanie bardziej wartościowych, ale i droższych produktów pochodzących z rolnictwa ekologicznego. Dlatego w naszym kraju możliwość rozwoju tego rolnictwa oraz przetwórstwa w oparciu o lokalną konsumpcję jest ograniczona. Czynnikami ograniczającymi są także: rozproszenie polskich gospodarstw i konkurencja zagranicznych dostawców. Nie bez znaczenia są także trudności organizacyjne związane z przestawieniem gospodarstwa na produkcję ekologiczną i uzyskaniem certyfikatu.

• Największy udział, zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby producentów, mają dziś gospodarstwa ekologiczne w północno‑wschodniej części kraju, na obszarze Zielonych Płuc Polski (województwo warmińsko‑mazurskie, podlaskie i północna część woj. mazowieckiego) oraz w województwie zachodniopomorskim i lubuskim.  Z kolei najmniejszym udziałem charakteryzuje się południowa część kraju (województwo opolskie, śląskie) oraz region świętokrzyski i Kujawy. W pewnym stopniu może to być związane z występującą tam antropopresją oraz przywiązaniem do tradycyjnych form uprawy rolniczej.

• Wśród gospodarstw praktykujących rolnictwo ekologiczne największy odsetek mają uprawy polowe, a tuż za nimi sytuują się użytki zielone.

RVkJ7RtatFaU5

Wykres przedstawia liczbę gospodarstw ekologicznych. W 2004 roku liczba ta wyniosła poniżej 5000. W 2005 roku powyżej 5000. W 2006 roku prawie 10000. W 2007 roku powyżej 10000. W 2008 roku 15000. W 2009 roku powyżej 15000. W 2010 roku około 20000. W 2011 roku prawie 25000. W 2012 roku ponad 25000. W 2013 roku ponad 25000. W 2014 roku 25000. W 2015 roku poniżej 25000. W 2016 roku tyle samo co w 2015 roku. W 2017 roku około 20000. W 2018 roku 20000.

RmCrBWcHOXyQC

Mapa polski przedstawia udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w ogólnej powierzchni użytków rolnych. W województwach lubuskim, zachodniopomorskim, warmińsko mazurskim oraz podlaskim udział ten wyniósł 3% lub więcej. W województwach pomorskim, dolnośląskim oraz podkarpackim udział ten wyniósł od 2,1 do 3%. W województwach wielkopolskim, mazowieckim, lubelskim, świętokrzyskim oraz małopolskim udział ten wyniósł od 1,1 do 2%. W województwach opolskim, śląskim, łódzkim oraz kujawsko pomorskim udział ten wyniósł poniżej lub równo 1%.

Certyfikacja i nadzór żywności produkowanej w ramach systemu rolnictwa ekologicznego

Do głównych celów certyfikacji i nadzoru żywności należą:

• prosta informacja dla klienta o tym, że dany produkt został wytworzony w ramach sytemu gospodarowania ekologicznego (możliwość odróżnienia tych produktów od innych),

• ujednolicenie zasad produkowania wyrobów ekologicznych,

• kontrolowanie jakości produktów ekologicznych przez odpowiednie organy (przynajmniej raz na rok).

System kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym stanowią:

• Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi – jako organ upoważniający jednostki certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów (certyfikat wydawany jest na jeden rok),

• Inspekcje, głównie Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno‑Spożywczych (IJHARS), która współpracuje z Inspekcją Handlową, Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa – sprawują nadzór nad jednostkami certyfikującymi oraz produkcją ekologiczną w zakresie wprowadzania do obrotu detalicznego produktów. Ponadto IJHARS nadzoruje import żywności ekologicznej z krajów trzecich (m.in. poprzez kontrolę graniczną),

• Polskie Centrum Akredytacji – jako organ akredytujący jednostki certyfikujące,

• jednostki certyfikujące, akredytowane zgodnie z wymogami unijnymi przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do przeprowadzania kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego. We wrześniu 2019 roku w Polsce działało 13 jednostek certyfikujących, z których 9 miało siedzibę w Warszawie.

Oznakowanie produktów ekologicznych

Świadomy konsument to taki, który rozumie potrzebę zapoznania się z opisem pochodzenia i składem nabywanych produktów spożywczych. Zwraca także uwagę na oznakowanie produktów ekologicznych – wie, że napis „bio”, „organic” czy „eco”/ „eko” na produkcie nie zawsze musi oznaczać, że został on wytworzony zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Etykieta produktu z rolnictwa ekologicznego wymienia informacje obowiązujące na wszystkich produktach żywnościowych, takie jak: nazwa i masa produktu, nazwa i adres producenta, data produkcji, okres przydatności do spożycia itp. Ponadto etykieta prawidłowo oznakowanego produktu ekologicznego dostępnego na rynku unijnym, w tym polskim, powinna zawierać:

• unijne logo produkcji ekologicznej (rolnictwa ekologicznego),

• numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej,

• miejsce produkcji nieprzetworzonych produktów rolniczych (używa się następujących oznaczeń: rolnictwo UE, rolnictwo poza UE, rolnictwo UE/poza UE).

Unijne logo dla produktów żywnościowych pochodzących z certyfikowanych upraw i hodowli ekologicznych to „Euroliść”. Zostało wprowadzone na mocy rozporządzenia Komisji Europejskiej w 2010 roku. 

R18meubQbXTcR

Zdjęcie przedstawia Euroliść. 12 gwiazdek jest ułożonych w kształt liścia, od jego końcówki poprowadzona jest linia przedstawiająca jego ogonek. Liść znajduje się na jasnozielonym tle.

Unijne logo produkcji ekologicznej – „Euroliść” – jest połączeniem dwóch znanych symboli: flagi europejskiej oraz liścia na wietrze, który symbolizuje przyrodę oraz ideę zrównoważonego rozwoju. Zestawienie tych dwóch elementów tworzy czytelne i przyciągające uwagę oznaczenie na opakowaniu. Wystąpienie na etykiecie takiego logo nie jest tylko chwytem marketingowym. Gwarantuje, że w danym produkcie co najmniej 95% masy składników pochodzenia rolniczego stanowią składniki ekologiczne, przy czym nie bierze się pod uwagę wody i soli.

Do innych oznakowań należą m.in.

• Oznaczenie Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji (PCBiC), 

• EU Ecolabel,

• BIO Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji (PCBiC) ,

• AGRO BIO TEST,

• ECOCERT,

• Organic Content Standard (OCS),

• Global Organic Textile Standard (GOTS),

• BIO‑SEIGEL.

RyM0fKv5BYZrl

Zdjęcie przedstawia logo Fairtrade. W górnym prawym rogu znajduje się kształt liścia z dziurą w środku o niebieskiej barwie. Na lewo i w dół od niego znajduje się drugi kształt liścia o barwie zielonej. Pod spodem znajduje się podpis Fairtrade. Całość jest na czarnym tle.

Powyższy symbol świadczy o tym, że zostały spełnione standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy, że pracownicy otrzymali sprawiedliwe wynagrodzenie, zostały uszanowane ich prawa oraz standardy ekologiczne.

Przemiany strukturalne w przemyśle Polski

Restrukturyzacja przemysłu

Więcej na ten temat znajdziesz w materiałach „Cechy przemysłu Polski w okresie gospodarki socjalistycznej”, „Zmiany w strukturze przemysłu polskiego po 1989 roku” i „Perspektywy rozwoju przemysłu w Polsce”.

Przemysł high‑tech w Polsce

Przemysł zaawansowanych technologii (high‑tech, H‑T) funkcjonuje w oparciu o prace badawczo‑rozwojowe (B+R), w ścisłej współpracy z ośrodkami naukowymi. Na jego rozwój wpływa więc wielkość nakładów na działalność B+R, a ta od początku XXI w. wykazuje tendencję rosnącą (w latach 2001‑2018 z 1,1 mld USD do 7,1 mld USD).  Wzrasta też udział nakładów na działalność B+R w relacji do PKB. Niestety, wartości tych wskaźników są w Polsce często o wiele niższe niż w innych krajach wysoko rozwiniętych. Największymi centrami B+R w naszym kraju są największe miasta, np. Warszawa, Wrocław, Kraków czy Trójmiasto.

RZCBdXwllEkHj

Wykres przedstawia dynamikę nakładów na działalność B+R i ich relację do PKB. W latach od 2000 do 2003 nakłady wyniosły około 1%. Od 2004 roku zaczęły rosnąć i w 2008 roku osiągnęły około 3%. W 2009 roku spadły i wyniosły poniżej 3%. Od 2010 roku ponownie wzrosły aż do 2014 roku kiedy wyniosły około 5%. W 2015 i 2016 roku zanotowano spadek do około 4,5%. Następnie nakłady wzrosły i wyniosły w 2018 roku około 7%. Relacja nakładów na działalność B+R do PKB kształtowała się następująco. W 2000 roku wyniosła prawie 4%, następnie spadła i do 2007 roku utrzymywała się na poziomie około 3%. Następnie rosła i w 2018 roku wyniosła prawie 7%.

R3qewFYTgbaud

Wykres słupkowy przedstawia nakłady na działalność badawczo-rozwojową oraz ich relację do wartości PKB. W Stanach Zjednoczonych nakłady wyniosły pięćset osiemdziesiąt trzy miliardy dolarów, co stanowiło dwa i osiem dziesiątych procent produktu krajowego brutto. W Chinach wartości te przyjęły odpowiednio trzysta cztery miliardy oraz dwa i dwie dziesiąte procent. W Japonii wydatki na opisywaną działalność stanowiły sto sześćdziesiąt dwa miliardy, co stanowiło trzy i trzy dziesiąte procent PKB. W Niemczech nakłady wyniosły sto dwadzieścia dwa miliardy, czyli trzy i jedną dziesiątą procent PKB. Dla Indii wartość nakładów to osiemnaście miliardów dolarów, co stanowiło sześć dziesiątych procent PKB. W Polsce przeznaczono siedem miliardów dolarów, co stanowiło jeden i dwie dziesiąte procent produktu krajowego brutto. Dla Meksyku to cztery miliardy, co stanowiło trzy dziesiąte procent PKB. W Etiopii nakłady wyniosły zero, co stanowiło trzy dziesiąte procent.

RzJZINuXGbz8T

Mapa Polski przedstawia centra B+R. W Rzeszowie jest to BorgWarner. W Skawinie jest to Valeo. W Krakowie są to Delphi, ABB, Apriso, IBM oraz Motorola. W Katowicach jest to Tenneco. W Gliwicach jest to Bombardier, Rockwell Automation oraz Ontrack. W Częstochowie jest to TRW. We Wrocławiu są to WABCO, Siemens, Alstom, Volvo oraz Opera. We Wrześni jest to Wheelabrator. W Poznaniu są to Volkswagen, GlaxoSmithKline, Microsoft, Unilever oraz Roche. W Szczecinie jest to Tieto. W Gdańsku jest to Intel. W Pruszczu Gdańskim jest to Polpharma. W Białymstoku jest to Avio, Platige Image oraz QBurst. W Warszawie są to General Elevtric, GE, Oracle, Samsung, 3M, Symantec oraz Faurecia. W Grójcu jest to Faurecia. W Łodzi są to Bosh-Siemens, Ericpol oraz Microsoft.

Więcej na temat przemysłu high‑tech w Polsce znajdziesz w materiale „Perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce. Rozwój high‑tech w Polsce”.

Turystyka w Polsce

R9JwqtTcLQiqy

Zdjęcie przedstawia wydmy porośnięte trawą. W tle jest plaża oraz morze.

R8I14PqgUm116

Zdjęcie przedstawia Gdańsk. Na pierwszym planie jest fontanna zwieńczona postacią Neptuna - mężczyzna w prawej dłoni trzyma trójząb. W tle znajdują się zadbane kamienice.

R1CLCA5VFWbF0

Zdjęcie przedstawia panoramę Zamku Krzyżackiego w Malborku. Zamek jest rozległy, otoczony murem. Stoi nad rzeką.

RgSwsd2sHqNOs

Zdjęcie przedstawia kolorowe kamienice i ratusz z wysoką wieżą w Poznaniu. Na pierwszym planie są ogródki restauracyjne.

R1TqTwedpWz2X

Zdjęcie przedstawia szlak turystyczny wiodący na Śnieżkę w Karkonoszach. Szczyt jest stosunkowo łagodny. Zbocza Śnieżki pokrywa gołoborze. Na szczycie stoi restauracja i obserwatorium.

ROMjEZHmXDy5l

Zdjęcie przedstawia różne formy skalne na Szczelińcu Wielkim. Pomiędzy nimi rosną drzewa. Znajdują się na wzniesieniu.

RJtHAC9awT8ah

Zdjęcie przedstawia okazały, dwukondygnacyjny budynek ratusza. Na fasadzie znajduje się okrągły zegar. Budynek ma wieże. Po lewej stronie ratusza stoją kamienice.

RxOogXFcczS9f

Zdjęcie przedstawia drewniany pomost nad jeziorem. W tle znajdują się brzegi porośnięte drzewami.

R5upswL51fBgg

Zdjęcie przedstawia okazałą, wysoką katedrę z czerwonej cegły we Fromborku. Ma kilka wież oraz wysokie, długie okna. Po lewej stronie katedry stoją liczne budynki, część z nich jest zabytkowa.

R1bEM876xHQj2

Zdjęcie przedstawia płaski teren, na którym płynie rzeka Biebrza tworząca liczne odnogi, strugi. Pomiędzy nimi jest zielona i żółta trawa.

RLsFhDXW7qI2V

Zdjęcie przedstawia pasące się żubry. Zwierzęta mają duże głowy, gęstą brązową sierść.

R1W1lu5J9zKo7

Zdjęcie przedstawia Plac Zamkowy w Warszawie. Przy placu stoją kamienice oraz zamek. Na placu jest pomnik. Na wysokim cokole stoi postać króla Zygmunta III Wazy. Na placu znajdują się ludzie.

RJJbJXtAEZMSI

Zdjęcie przedstawia dużą ilość prostych, drewnianych krzyży na Grabarce. Mniejsze krzyże przybite są do większych.

R1GJ6D4Ws6zXP

Zdjęcie przedstawia Morskie Oko otoczone zboczami. Na wprost zdjęcia jest skalista, stroma grań.

R1cIAt857qqTQ

Zdjęcie przedstawia rzekę płynącą pomiędzy wzniesieniami porośniętymi drzewami w Pieninach.

R1SHbKP3gb34x

Zdjęcie przedstawia plac z zadbanymi, kolorowymi kamienicami w Zamościu. Na placu stoi ratusz z wieżą, na której jest zegar. Do budynku prowadzą z dwóch stron schody z białą balustradą.

RXGpM1gGT0jfc

Zdjęcie przedstawia krakowskie Sukiennice na Rynku. To budynek otoczony arkadami. Na pierwszym planie stoi biała dorożka z końmi.

Więcej na ten temat przeczytasz w materiale „Dlaczego warto przyjechać do Polski? Regiony i atrakcje turystyczne w Polsce”.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Lista światowego dziedzictwa to spis obiektów dziedzictwa kulturowego i naturalnego, które wyróżnia najwyższa powszechna wartość. Stanowią one również wspólne dobro ludzkości. Do ich ochrony zobowiązuje Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.

Lista obejmuje 1121 obiektów (stan na czerwiec 2020 r.) w 167 państwach stronach konwencji. Obiekty znajdujące się na liście przypisywane są do odpowiedniej kategorii, czyli:

• kulturowej, 

• przyrodniczej,

• mieszanej. 

W Polsce obecnie znajduje się 17 obiektów światowego dziedzictwa UNESCO, w tym 15 obiektów dziedzictwa kulturowego i dwa obiekty przyrodnicze (Białowieski Park Narodowy oraz Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy).

Wartości kulturowe tych obiektów zostały opisane w materiale „Polskie obiekty na liście UNESCO”.

Słownik