Przeczytaj
Rosnące zagrożenie
Antyturecką koalicję, którą pod koniec XIV w. utworzyli m.in. Serbowie i Bośniacy, czekało niezwykle trudne zadanie, ponieważ armia turecka była liczna, skuteczna i nieobliczalna. Turcy chętnie atakowali z zaskoczenia, zasypując przeciwników gradem strzał i oskrzydlając za pomocą jazdy. 15 czerwca 1389 r. na Kosowym Polu rozbili połączone wojska bośniacko‑serbskie (wspierane przez rycerzy m.in. z Węgier i Czech), mimo że w bitwie zginął sułtan Murad I. Konsekwencją tej przegranej świata chrześcijańskiego był początek upadku państwa serbskiego, które ostatecznie w połowie XV w. przeszło pod panowanie imperium osmańskiego.
Kolejny władca turecki, Bajazyt I Błyskawica, podporządkował sobie całe Bałkany i zaczął zagrażać Węgrom. Zygmunt Luksemburski, świadom śmiertelnego niebezpieczeństwa, zorganizował krucjatę przeciw OsmanomOsmanom. Wielka armia, złożona z Węgrów, Czechów, Niemców oraz Francuzów i Burgundczyków prowadzonych przez księcia Jana bez Trwogi, została jednak rozbita przez Turków pod Nikopolis w 1396 roku. Po pokonaniu króla Zygmunta Bajazyt zwrócił się przeciw Bizancjum, ale oblężenie Konstantynopola zostało przerwane przez najazd Tatarów pod wodzą chana Timura Kulawego (TamerlanaTamerlana) na Anatolię. W 1402 r. w wielkiej bitwie pod Ankarą Tamerlan pokonał Turków i pojmał Bajazyta, którego według legendy aż do śmierci więził w klatce. Gdy Timur zmarł trzy lata później, potęga osmańska powoli się odrodziła i Turcy odzyskali kontrolę nad Bałkanami.
Oceń, w jakich warunkach był przetrzymywany sułtan według wizji artysty.
Tak o budowaniu imperium osmańskiego opowiada historyk dr Piotr Kroll:
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DP5TYeqND
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Budowa imperium osmańskiego.
Klęska pod Mohaczem przesądza o losie Konstantynopola
W takich okolicznościach w 1440 r. doszło do powołania na tron węgierski króla Polski Władysława III, syna Jagiełły. Walki z Habsburgami, którzy jako spadkobiercy zmarłego trzy lata wcześniej Zygmunta Luksemburskiego rościli pretensje do tronu Węgier, zakończyły się sukcesem Jagiellończyka. Był on możliwy dzięki poparciu, jakiego udzielił polskiemu władcy Jan Hunyady, najpotężniejszy węgierski magnat, wsławiony w walkach z Turkami. Na przełomie lat 1443 i 1444 młody król odniósł zwycięstwa nad Turkami na Bałkanach i zawarł z nimi korzystny dla Węgier rozejm w Segedynierozejm w Segedynie. Jednak za namową legata papieskiegolegata papieskiego Giuliana Cesariniego Władysław III zerwał to porozumienie i ponownie zaatakował Turków. 10 listopada 1444 r. pod Warną wojska koalicji antytureckiej (wśród których przeważały oddziały węgierskie i polskie) zostały rozgromione przez Turków. Zginął zarówno król Władysław, jak i legat papieski, uratował się jedynie Hunyady z garstką Węgrów.
Warneńska klęska sił chrześcijańskich przesądziła o losie Bizancjum. Rządzący od 1451 r. sułtan Mehmed II postanowił zdobyć jego stolicę. Początkiem było odcięcie Konstantynopola od Morza Czarnego i oblężenie połączone z ostrzałem jego murów. Cesarz Konstantyn XI słał prośby o pomoc do papieża i władców europejskich, ale pozostały one praktycznie bez odpowiedzi. Oblężenie miasta trwało prawie dwa miesiące, ostatecznie Konstantynopol padł łupem tureckich najeźdźców pod koniec maja 1453 roku.
Słownik
turecka dynastia, której założycielem był żyjący na przełomie XIII i XIV w. Osman I; Osmanowie władali imperium osmańskim od roku 1291 aż do lat 20. XX w.
zawarty w sierpniu 1444 r. między Turcją a polsko‑węgierską koalicją antyturecką (rozejm miał obowiązywać przez 10 lat), zerwany przez Władysława III Jagiellończyka już cztery dni po jego ratyfikacji
(z łac. legatus – posłany, legare – wysłać kogoś) przedstawiciel Stolicy Apostolskiej, wysyłany przez papieża i realizujący założone zadania nie tylko religijne, ale także dyplomatyczne i polityczne
(z franc. régence, łac. regentia – panowanie, regere – rządzić) rządy opiekuńcze występujące w ustroju monarchicznym, polegające na sprawowaniu władzy państwowej przez osobę ustanowioną na okres małoletności, dłuższej choroby lub nieobecności panującego; osobą sprawującą władzę był regent
przedstawiciele husytyzmu, ruchu religijno‑społecznego w XV‑wiecznych Czechach; nazwa pochodzi od jego inicjatora, Jana Husa, który walczył z nadużyciami Kościoła katolickiego i proponował odnowę życia religijnego
(arab. sulṭān) tytuł władcy używany w państwach muzułmańskich, m.in. przez Seldżuków, mameluckich władców Egiptu i monarchów osmańskich
Słowa kluczowe
Jan Hunyady, sułtan Murad I, Konstantynopol, Bizancjum, Europa późnego średniowiecza, upadek Konstantynopola
Bibliografia
J. Hauziński, Średniowiecze powszechne od VI do połowy XV wieku, t. 1, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 1999.
Historia powszechna XIV–XV w. Wybór tekstów, oprac. M. Małowist, Warszawa 1954.
A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne dla uczniów szkoły średniej. Starożytność, średniowiecze, Koszalin 1997.
Wiek X–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997.
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.
J. Garbacik, K. Pieradzka, Teksty źródłowe do historii powszechnej wieków średnich, Kraków 1978.