Iberoameryka czy Ameryka Łacińska?

Nazwa Ameryka Łacińska powstała w XIX wieku i jest nazwą nowszą używaną w stosunku do wcześniejszych krajów iberoamerykańskich. Obie te nazwy stosuje się zamiennie. Co istotne, nazwa „Iberoameryka” podkreśla związek jej cywilizacji z kulturą Hiszpanii i Portugalii. Nazwa „Ameryka Łacińska” akcentuje odrębność cywilizacyjną od Ameryki Północnej i wskazuje na jej pochodzenie z łacińskiego kręgu kulturowego, która zakorzeniona jest w europejskim dziedzictwie.

Decydujący wpływ na rozwój kultury latynoamerykańskiej miały podbicie i kolonizacja tej części Ameryki przez Hiszpanię i Portugalię. To właśnie dzięki nim pewne elementy kultury iberyjskiej znalazły swoje miejsce na tych terenach. O głębokim wpływie Hiszpanii i Portugalii na kraje Ameryki Łacińskiej świadczy fakt, że z czasem ich języki stały się również językami narodowymi niepodległych państw, które powstały w 1. połowie XIX wieku.

Istotną rolę w kształtowaniu się kultury iberoamerykańskiej odegrała również religia chrześcijańska. Katolicyzm stał się w Ameryce Łacińskiej religią główną, co znajduje swoje odzwierciedlenie również w literaturze iberoamerykańskiej.

Początki realizmu magicznego

Początków nurtu zwanego „realizmem magicznymrealizm magicznyrealizmem magicznym” badacze literatury iberoamerykańskiej dopatrują się w latach międzywojennych. Wówczas to wielu pisarzy z kręgu kultury Ameryki Łacińskiej, pod wpływem awangardzistów francuskich, wprowadziło nowe tendencje do literatury rodzimej. Terminu „realizm magiczny” jako pierwszy użył Franz Roh w stosunku do kierunku w sztuce niemieckiej znanego jako Neue Sachlichkeit (Nowa Rzeczywistość). W kontekście zjawiska literackiego zyskał on rozgłos w latach 50. XX wieku.

Zainteresowanie wzbudza sama nazwa tego nurtu. Czy coś może jednocześnie być realne i magiczne? Jak rzeczywistość, pełna racjonalnego myślenia i zdroworozsądkowych kalkulacji może współistnieć ze światem magii W opracowaniach dotyczących realizmu magicznego jako najwierniejszą definicję realizmu magicznego jako zjawiska artystycznego przywołuje się tę podaną przez Akademię Szwedzką w uzasadnieniu przyznania Nagrody Nobla Gabrielowi Garcíi Márquezowi, podkreślając, iż w jego powieściach i nowelach „elementy fantastyczne i realistyczne łączą się w złożony świat poezji, odbijającej życie i konflikty całego kontynentu”Indeks górny 111 Indeks górny koniec¹¹¹.

Boom

Pojęciem, które na stałe przylgnęło do prozy iberoamerykańskiej lat 60. XX wieku jest zaczerpnięte z dziedziny ekonomii hasło boomu. W latach 50. i 60. poprzedniego stulecia doszło do zwiększenia zainteresowania literaturą hispanoamerykańską. Twórcy z Ameryki Łacińskiej coraz częściej pojawiali się w gronie laureatów głównych światowych nagród literackich, m.in. Nagrody Nobla. Jak o tym zjawisku pisze Nina Pluta:

Isabell Allende

R4GS92S8KXjuY1

Zdjęcie przedstawia twarz dojrzałej kobiety. Jest ona pociągła, z wyraźnie zaznaczonymi zmarszczkami. Kobieta uśmiecha się. Ma ciemne, długie, spięte z tyłu głowy włosy. W uszach kolczyki. Ubrana jest w bluzkę, na lewym ramieniu ma przewieszony szal. Na szyi naszyjnik z kamieniami.

Isabell Allende urodziła się w Limie (Chile) w roku 1942. Jej losy były ściśle związane z ówczesną sytuacją polityczną Chile. Jej ojciec, Tomás Allende pracował jako sekretarz ambasady Chile w Peru, a kuzyn ojca – Salvador Allende – był prezydentem Chile od roku 1970 do 1973, gdy w konsekwencji zamachu stanu władzę przejął Augusto Pinochet. Wraz z rodziną zmuszona była wyemigrować z Chile do Wenezueli, jednak doświadczenia chilijskie wykorzystała podczas pisania swojej debiutanckiej powieści Dom duchów (1982, wyd. pol. 1996), dzięki której zyskała światowy rozgłos.

W roku 1993 na podstawie powieści powstał film Dom dusz w reż. Billego Augusta, w którym zagrali aktorzy i aktorki światowej sławy jak Meryl Streep, Jeremy Irons, Winona Ryder, Glenn Close czy Antonio Banderas.

Powieść Dom duchów opowiada historię rodu, na którego czele stoi despotyczny, porywczy i skłonny do wybuchów przemocy Esteban Trueba. Obejmuje on opiekę nad posiadłością w Las Tres Marías, w której obok działalności gospodarczej rozpoczyna również karierę polityczną, kierując się wartościami przynależnymi środowiskom konserwatywnym. Z czasem jednak do chłopów zaczynają docierać postulaty ideologii marksistowskiej, z którą podejmuje nieustanną walkę. Pośród społeczno‑politycznych rozgrywek codziennością Estebana staje się obecność duchów i zjaw, które chętnie towarzyszą im za sprawą jego żony Clary.

Słownik