Budowa

Znajdująca się w wierzchołku wzrostuwierzchołki pędu i korzeniawierzchołku wzrostu tkanka merystematyczna składa się z promerystemu, merystemu centralnego, merystemu peryferycznego oraz zawiązków liści.

Promerystem to część najwyższej, szczytowej, półkolistej strefy wierzchołka wzrostu. Pod promerystemem znajduje się merystem centralny. Jest on otoczony merystemem peryferycznym. Merystemy centralny i peryferyczny powstają w wyniku działalności promerystemu.

Komórki merystemu centralnego po zakończeniu podziałów przekształcają się w rdzeń łodygi, natomiast komórki merystemu peryferycznego tworzą zawiązki liści, prokambiumprokambiumprokambium, kambiumkambiumkambium i tkanki kory pierwotnejkora pierwotnakory pierwotnej.

Tworzenie zawiązków liściowych

W wierzchołku pędu tworzą się zawiązki liściowe. O szybkości powstawania liści decydują czynniki środowiskowe, natomiast układ tworzących się liści, czyli filotaksjafilotaksjafilotaksja, jest cechą gatunkową. Odległości między liśćmi są początkowo bardzo małe i dopiero w wyniku wydłużania się (elongacji) pędu ulegają zwiększeniu, dzięki czemu powstają węzły i międzywęźla. Węzły to miejsca, w których liście łączą się z łodygą, natomiast międzywęźla są odcinkami łodygi pomiędzy kolejnymi liśćmi (okółkami).

Powstawanie zawiązków liściowych inicjuje różnicowanie się pierwotnej tkanki przewodzącejtkanka przewodzącatkanki przewodzącej w pędzie.

Zarówno ksylemksylemksylem (drewno), jak i floemfloemfloem (łyko) są tkankami złożonymi, zbudowanymi z wielu różnych typów komórek.

Wtórne tkanki przewodzące wykształcają się w wyniku działalności merystemów bocznych: kambium wiązkowego i międzywiązkowego (wtórnego). Kambium wiązkowe powstaje z prokambium leżącego między drewnem pierwotnym a łykiem pierwotnym w wiązkach przewodzących, natomiast kambium międzywiązkowe odróżnicowuje się z komórek miękiszowych położonych między wiązkami, tworząc razem z kambium wiązkowym pierścień. Działalność kambium prowadzi do zwiększenia się średnicy łodygi. Niektóre gatunki drzew wytwarzają w ten sposób ogromne pnie, których drewno (ksylem wtórnydrewno wtórneksylem wtórny) stanowi wartościowy produkt handlowy. Sezonowa aktywność kambium przekłada się na sezonowość wzrostu pędów drzew i krzewów, w wyniku czego powstają pierścienie przyrostu rocznego drewnasłoje przyrostu rocznegopierścienie przyrostu rocznego drewna.

U wielu roślin dwuliściennych, zarówno w korzeniu, jak i w pędzie, w pewnym okresie ich rozwoju pod epidermą powstaje druga wtórna tkanka twórcza – fellogenfellogenfellogen (miazga korkotwórcza). Odkłada ona na zewnątrz komórki fellemu (korka), natomiast do środka – komórki fellodermy (miękiszu korkowego). Fellogen, fellem i felloderma stanowią razem wtórną tkankę okrywającą, nazywaną perydermą lub korkowicą. W wyniku zwiększenia się obwodu rośliny epiderma pęka i odpada.

Działalność kambium i fellogenu prowadzi do daleko idących zmian w budowie korzenia oraz pędu, czego wynikiem jest wytworzenie wtórnej budowy rośliny. U niektórych gatunków fellogen nie występuje, a za budowę wtórną odpowiada jedynie kambium.

Aktywność podziałową kambium regulują fitohormonyfitohormonyfitohormony: auksyny, gibereliny i cytokininy. Substancje te wspólnie z inhibitorami wzrostu wpływają na różnicowanie się oraz aktywność wtórnych tkanek twórczych (kambium i fellogenu). Auksyna syntetyzowana w wierzchołkowej części pędu stymuluje przede wszystkim wzrost i rozwój tkanek przewodzących.

Słownik