Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł.
Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Repetytorium
Norma prawna
Budowa normy prawnej | |
|---|---|
hipoteza |
|
dyspozycja |
|
sankcja |
a) sankcja karna – określona dolegliwość (np. pozbawienie wolności, grzywna); |
Wykładnia prawa
Wykładnia autentyczna
Dokonywana przez organ, który stworzył daną normę prawną.
Wykładnia legalna
Dokonywana przez Trybunał Konstytucyjny.
Wykładnia operatywna
Dokonywana przez organy stosujące prawo: sądy (głównie) i organy administracji.
Oprócz powyższych istnieją jeszcze inne wykładnie. Jedna z nich, nazywana doktrynalną, jest dziełem uznanych autorytetów w dziedzinie nauk prawnych. Nie ma mocy obwiązującej, ale wpływa na wykładnię dokonywaną przez organy uprawnione do jej wiążącego formułowania.
W demokratycznym państwie prawa treść normy prawnejnormy prawnej powinna być zrozumiała i jednoznaczna. Niejednokrotnie zdarza się, że w toku jej stosowania pojawiają się wątpliwości. Wykładnia prawa to inaczej tłumaczenie (interpretacja) jego treści, rozwiewanie wątpliwości, wyjaśnianie niejasności.
Inne typy wykładni:
językowa;
systemowa;
funkcjonalna.
Cechy systemu prawa
System norm prawa cechuje hierarchiczność, zupełność (brak luk) oraz spójność (brak sprzeczności). Nauka (doktryna) prawa wypracowała kilka metod usuwania sprzeczności. Do najbardziej znanych należą:
Lex posterior derogat legi priori: według niej norma prawa później ustanowionego wypiera normę prawa wcześniej ustanowionego;
Lex specialis derogat legi generali: norma bardziej szczegółowa wypiera normę bardziej ogólną.
W systemie prawa wyodrębnia się gałęzie prawa na podstawie kryterium rodzaju regulowanych przez nie stosunków społecznych lub metody tej regulacji. Wyróżnia się np. prawo konstytucyjne, cywilne, karne, administracyjne, prawo pracy. Z reguły w każdej gałęzi, obok norm materialnych z danej dziedziny, występują normy proceduralne, które określają sposób postępowania organów stosujących normy (np. sądów, prokuratury, policji, organów administracji publicznej).
Pożądanym stanem porządkowania systemu prawa jest jego kodyfikacja, czyli zebranie w jednym akcie prawnym (ustawie) wszystkich przepisówprzepisów regulujących określoną sferę stosunków społecznych (np. majątkowych, rodzinnych, pracy) oraz zasad i trybu postępowania organów państwa powołanych do ich rozstrzygania. Kodyfikacja ułatwia zainteresowanym podmiotom orientację w przysługujących im prawach i obowiązkach oraz korzystanie z określonych instytucji prawa.
Słownik
najmniejsza treść prawna, zawierająca wzór zachowania, którego należy przestrzegać; może wyrażać nakaz, zakaz lub dozwolenie
jednostka redakcyjna, w której zawarta jest treść normy prawnej; przepis względem normy ma się analogicznie, jak w języku litera do głoski