Pierwsze parlamenty zaczęły pojawiać się w strukturze organów władz państwowych już w średniowieczu jako reprezentacja interesów różnych grup społecznych. Początkowo reprezentowana była przede wszystkim szlachta i duchowieństwo, z czasem w parlamentach swoje miejsce znaleźli również mieszczanie, a potem również inne grupy, uzyskując w ten sposób wpływ na władzę. Poszerzeniu ulegał nie tylko skład parlamentu, ale i jego kompetencje, pozycja ustrojowa. Rozwój parlamentaryzmu nieodłącznie związany jest z kształtowaniem się ustrojów demokratycznych, w których obecnie to właśnie parlamenty są najważniejszymi organami przedstawicielskimi i prawodawczymi.

W różnych państwach organizacja tego organu może przybierać wielorakie formy. Najczęstszym kryterium podziału parlamentów jest liczba izb – parlamenty mogą być bowiem jednoizbowe (unikameralne) lub dwuizbowe (bikameralne).

RDqzJLlcVa0Xb1

Zdjęcie przedstawia salę posiedzeń. Znajdują się tu drewniane ławy ustawione w półokręgu. Siedzą przy nich ludzie. Na środku znajduje się kilka rzędów wyższych ław, nad którymi widnieje godło Hiszpanii. Sala posiada marmurowe ściany, kolumny, rzeźby oraz kolorową posadzkę.

W Europie nieco bardziej powszechny jest bikameralizm – dwuizbowe parlamenty występują m.in. w Austrii, Francji, Belgii, Irlandii, Holandii, Hiszpanii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i we Włoszech. Również polski parlament jest dwuizbowy. Dwuizbowość parlamentu najczęściej podyktowana jest względami historycznymi, tradycją lub też wiąże się z federalnym ustrojemustrój federalnyfederalnym ustrojem terytorialnym państwa. Izby niższe są zwykle liczniejsze i często ich rola jest w rzeczywistości większa niż rola izby wyższej, ponieważ zazwyczaj pochodzą one z wyborów powszechnych i bezpośrednich oraz reprezentują cały naród. Izby wyższe, często określane mianem senatu, bywają obsadzane według rozmaitych procedur odmiennych od wyborów powszechnych (np. Brytyjska Izba Lordów w ogóle nie jest ciałem wybieralnym; jej członków mianuje monarcha, stają się nimi wysocy duchowni z racji pełnionej funkcji lub członkostwo jest dziedziczone). W federacjach izby wyższe są też często reprezentacją części składowych państwa (np. Rada Federalna w Austrii czy Szwajcarii).

R1LNLyyvwTjLw1

Zdjęcie przedstawia nieduży, jednopiętrowy budynek. Jest murowany, okna są półokrągłe, dach szary i spadzisty. Przed budynkiem znajduje się trawnik oraz kilka kwiecistych krzaków.

Unikameralizm jest przede wszystkim cechą charakterystyczną ustrojów skandynawskich. Jednoizbowe parlamenty występują np. w Danii, Szwecji, Norwegii, a także w Finlandii, Islandii, Portugalii, Grecji, na Cyprze oraz Malcie. Jednoizbowość jest też rozwiązaniem stosunkowo młodym – historycznie większość parlamentów państw europejskich była dwuizbowa, dopiero z czasem odchodzono od takiej struktury. Tendencja ta zresztą nadal jest widoczna – w państwach, gdzie nadal mamy do czynienia z bikameralizmem, co jakiś czas powraca dyskusja o zasadności utrzymywania izby wyższej i argumenty za jej likwidacją.

Z funkcjonalnego punktu widzenia przesłanką przemawiającą za bikameralizmem jest dążenie do realizacji zasady podziału władzy – podziału między wspomnianą już federacją i tworzącymi ją krajami, ale także podziału władzy, dzięki któremu izba niższa byłaby powstrzymywana od zbyt radykalnych działań. Zadaniem izby wyższej, zwanej z tego względu „izbą zadumy”, jest na tej płaszczyźnie moderowanie decyzji i działań podejmowanych przez izbę niższą.

Skład parlamentu, a przynajmniej jego izby niższej, wyłaniany jest w wyborach powszechnych na ściśle określony czas nazywany kadencjąkadencjakadencją. Najczęściej kadencja parlamentu trwa cztery albo pięć lat, choć zdarzają się kadencje dłuższe (np. dziewięcioletnia kadencja francuskiego senatu) i krótsze (np. dwuletnia kadencja Izby Reprezentantów w USA).

Słownik