Przeczytaj
Narodziny islamuislamu
Dowiedz się, dlaczego prawo koraniczne zabrania tworzenia wizerunków ludzkich.
Około 610 r. w Mekce rozpoczął działalność Mahomet, prorok AllahaAllaha – jedynego Boga. Głosił on religię konsekwentnie monoteistycznąmonoteistyczną, w swych założeniach opartą na judaizmie, chrześcijaństwie i zoroastryzmie. Mahomet uważał Abrahama, Mojżesza i Jezusa za poprzedzających go proroków Allaha. Nowa religia zakładała odpowiedzialność ludzi za własne czyny. Sprawiedliwi mieli być zbawieni i otrzymać w nagrodę po śmierci miejsce w raju, wyobrażonym jako ogród zmysłowych rozkoszy, potępionych i niewiernych czekało zaś piekło. Wiara Mahometa zyskała miano islamu, co po arabsku znaczy „poddanie się woli bożej”, a jej wyznawców nazwano muzułmanamimuzułmanami – uległymi.
Zasady religijne
Wyjaśnij, dlaczego muzułmanie modlą się z twarzą skierowaną w stronę Mekki.
Prorok nałożył na wiernych takie obowiązki religijne, jak kilkakrotne modlitwy w ciągu dnia, miesięczny post w ciągu roku (ramadan), dawanie jałmużny, święta wojnaświęta wojna z niewiernymi czy ograniczenie wielożeństwa do czterech żon. Mahomet początkowo nie znalazł zbyt licznych zwolenników wśród mieszkańców Mekki. W tej sytuacji w 622 r. doszło do hidżryhidżry, czyli wyjazdu, a raczej – tłumacząc dosłownie to arabskie słowo – ucieczki proroka do Jatrib (późniejszej Medyny, co dosłownie znaczy „Miasto Proroka”), gdzie został on gorąco przyjęty i powołał pod swoim przywództwem pierwszą gminę muzułmańską. Po ośmiu latach pozycja Mahometa była już tak silna, że jego władzy poddała się także Mekka. W ten sposób powstał fundament politycznej jedności Arabów. Prorok uznał kult Czarnego Kamienia i Kaaba stała się najważniejszym sanktuarium islamskim. Do obowiązków prawowiernego muzułmanina zostało zaliczone odbycie przynajmniej raz w życiu pielgrzymki do Mekki. Najważniejsze zasady nowej religii to tzw. pięć filarów islamufilarów islamu.
Po śmierci Mahometa
Mahomet zmarł w 632 r. Uczniowie spisali wówczas jego nauki w świętej księdze, zwanej KoranemKoranem. Religijną i polityczną władzę nad Arabami objęli natomiast kalifowiekalifowie, czyli następcy Mahometa. Pierwszy z nich, Abu Bakr, teść Mahometa, podporządkował sobie cały Półwysep Arabski, drugi zaś – Omar – rozpoczął wielkie podboje. Po pokonaniu wojsk Bizancjum w 636 r. we władaniu Arabów znalazły się Syria i Palestyna. Do 642 r. opanowali oni główne centra państwa perskiego, a kilka następnych lat wystarczyło Arabom, by odebrać Bizantyńczykom jeszcze dwie prowincje – Egipt (640‑645) i dzisiejszy dzisiejszy Maghreb, czyli resztę Afryki Północnej (698–709). Powstało w ten sposób nowe potężne imperium, które imponowało nie tylko rozległymi podbojami, lecz także rozwojem kulturalnym.
Osiągnięcia kulturowe
Arabowie potrafili przejąć i wykorzystać dorobek cywilizacyjny ludów podbitych – zarówno Persów, jak i przede wszystkim Greków, których dorobek cywilizacyjny poznali dzięki opanowaniu znacznych obszarów należących wcześniej do Bizancjum. Osiągnięcia takie, jak np. badania filozofów arabskich nad Arystotelesem, dokonania matematyków (cyfry arabskie), wreszcie literatura (Baśnie z tysiąca i jednej nocy), uczyniły cywilizację islamską we wczesnym średniowieczu spadkobierczynią antyku. Najpełniej wyraziło się to w popularności islamu. Choć Arabowie nie narzucali swojej religii ludom podbitym, nowi poddani kalifów w szybkim tempie przyjmowali wiarę Mahometa. W średniowieczu i epoce nowożytnej oddziaływanie islamu przenikało w głąb kontynentu afrykańskiego i azjatyckiego, dalece zatem wykraczało poza zasięg podbojów arabskich.
Otwarty charakter cywilizacji arabskiej w okresie jej największego rozkwitu, czyli w IX–XIII w., pozwalał nie tylko czerpać z dorobku śródziemnomorskiej kultury antycznej, zwłaszcza greckiej, lecz także wykorzystywać wynalazki ludów sąsiednich. Jedno z najdonioślejszych osiągnięć cywilizacyjnych spopularyzowanych przez Arabów zapożyczone zostało z Indii. To tam wymyślono używane dziś przez nas cyfry systemu dziesiętnego wraz z zerem. Zastosowanie ich umożliwiało znacznie prostszy niż dotąd zapis liczb i pozwalało łatwiej nimi operować. Dzięki Arabom w późnym średniowieczu cyfry systemu dziesiętnego zaczęły być stosowane w Europie.
Era chrześcijańska i era hidżry
Wyznawcy obu wielkich religii monoteistycznych – chrześcijanie i muzułmanie – we wczesnym średniowieczu nie mieli wątpliwości, jakie wydarzenia były najważniejsze w dziejach ludzkości.
Dla chrześcijan były to narodziny Jezusa Chrystusa. W pierwszej połowie VII w. italski mnich Dionizy Mały (Dionysius Exiguus) ustalił, ze Jezus narodził się 753 lata po założeniu Rzymu (według daty wyliczonej przez rzymskiego uczonego Warrona). Wyliczenie to zawiera błąd: Dionizy nie znał daty śmierci króla żydowskiego Heroda I Wielkiego, za którego panowania, jak wynika z Ewangelii, przyszedł na świat Chrystus. W ciągu VII i VIII w. chrześcijanie powszechnie zaczęli liczyć lata od narodzin Jezusa. Do popularyzacji tego sposobu datowania szczególnie przyczynił się anglosaski mnich i uczony Beda Czcigodny. Podając liczbę lat od narodzin Chrystusa, najczęściej poprzedzano ją formułą „Roku Pańskiego” (łac. Anno Domini). Ten system liczenia lat utrzymuje się do dziś.
Dla średniowiecznych muzułmanów najważniejszym wydarzeniem była hidżra. Dlatego początek ery muzułmańskiej, od którego także dzisiaj liczy się w świecie islamu upływające lata, przypada – według kalendarza chrześcijańskiego – na 622 rok.
Słownik
imię Boga w religii islamskiej; w języku arabskim al‑ilah oznacza Boga
(z arab. ğihād – zmaganie, walka) w kulturze islamu pojęcie pierwotnie oznaczające dokładanie starań i ponoszenie trudów w celu wzmocnienia wiary, by trafić do lepszego miejsca; oznacza wszelkie działania podejmowane w kierunku umacniania islamu zarówno poprzez walkę zbrojną, nawracanie niewiernych, pokojowe propagowanie tej religii, jak również wewnętrzne zmagania wyznawcy; w tradycji europejskiej termin ten często tłumaczy się jako „świętą wojnę”
(arkan ad‑din, arkan‑al‑Islam) pięć zasad islamu, do przestrzegania których jest zobowiązany każdy muzułmanin: wyznanie wiary, modlitwa pięć razy dziennie, post, pielgrzymka przynajmniej raz w życiu do Mekki oraz jałmużna
ucieczka proroka Mahometa i jego zwolenników z Mekki do Medyny (prawdopodobnie we wrześniu 622 r.); w islamie uznawana jest za początek istnienia tej religii
(arab., poddanie się [Bogu]) jedna z wielkich religii monoteistycznych, stworzona na początku VII w. przez uważanego za proroka Mahometa i głosząca wiarę w jednego boga Allaha; jej główne założenia są zawarte w świętej księdze – Koranie
tytuł następców Mahometa, będących przywódcami religijnymi i państwowymi muzułmanów
(arab. al‑qur’an – czytanie) święta księga islamu, zawierająca nauczanie proroka Mahometa spisane przez jego uczniów; w sposób charakterystyczny dla społeczeństw tradycyjnych doktryna religijna Koranu nierozerwalnie łączy się z przepisami prawnymi i zasadami politycznymi; święta księga muzułmanów ostateczny kształt uzyskała w połowie VII w., za panowania trzeciego kalifa, Osmana, zięcia Mahometa; jej tekst został podzielony na 114 sur (rozdziałów), ułożonych według długości
budynek, w którym oddaje się cześć Bogu; potocznie określa się tak muzułmańskie świątynie
(gr. mono – jeden + theos - bóg) wiara w istnienie jednego Boga
(z arab. muslim – poddany Bogu) wyznawca islamu, wiary w Allaha i proroka Mahometa
Słowa kluczowe
Mahomet, islam, muzułmanie, Koran, Mekka, Bizancjum, islam w średniowieczu
Bibliografia
Wiek V‑XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska‑Bondaruk, Warszawa 1997.
R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2012.
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 1974.