Wielość interpretacji

RbUCC8IYape8c1

Czarno‑biały szkic przedstawia rycerza w zbroi, na koniu. Jego sylwetka jest ciemna, sylwetka konia jasna. Mężczyzna w prawej ręce trzyma pikę, w lewej okrągłą tarczę. Tło rysunku jest pokryte kreskami.

Don Kichot, najsłynniejsze dzieło Cervantesa, interpretowane jest na wiele sposobów, a jego główny bohater postrzegany bywa jako szaleniec lub idealista o cechach tragicznych. O wielości interpretacji tej powieści zdecydował m.in. sposób prowadzenia narracji i konstrukcja postaci. Narrator utworu, czerpiący rzekomo wiedzę o bohaterze i zdarzeniach z historycznych kronik, używa poważnego tonu, stosuje też humorystyczny komentarz do przedstawianych sytuacji. Tytułowy bohater ukazywany jest jako człowiek szlachetny, wierny wyznawanym wartościom, a jednocześnie bezrozumny i nieprzewidywalny szaleniec, którego postępowanie może budzić sprzeciw.

Wybór określonego kierunku interpretacyjnego zależał od postawy światopoglądowej danej osoby oraz od epoki, w której powstawała wykładnia, np. współcześni Cervantesa widzieli w jego powieści głównie parodięparodiaparodię romansów rycerskichromans rycerskiromansów rycerskich, a komentatorzy XIX‑wieczni odkryli jej wymiar mityczny i symboliczny.

Idealista

Powieść Miquela Cervantesa jest krytyką ówczesnego społeczeństwa. Autor w sposób karykaturalny przedstawił wady Hiszpanów doby baroku. Wytknął negatywny wpływ popularnej wtedy w całej Hiszpanii literatury rycerskiej. Podkreślić trzeba, że Hiszpania w XVII wieku była potęgą europejską, bastionem katolicyzmu i kontrreformacji. Jej szczególnym wyznacznikiem stała się żarliwość religijna.

Postawa Don Kichota nosi znamiona idealizmuidealizmidealizmu. Interpretatorzy XIX‑wieczni zaczęli zwracać szczególną uwagę na ten właśnie rys bohatera Cervantesa. Zaczął on być postrzegany jako symbol idealisty, człowieka niezłomnego, marzyciela, który dla realizacji swych wizji skłonny jest wiele poświęcić. Jego postawa stała się ważnym punktem odniesienia dla wielu innych bohaterów uznających ideał za wartość najwyższą.

IdealizmidealizmIdealizm Don Kichota zestawiany bywa często z realizmem Sancho Pansy. Komentatorzy powieści niejednokrotnie pytali, jaka jest relacja między przyziemnym światem giermka a marzeniami Don Kichota i dlaczego idealista, marzyciel wybiera na towarzysza swoich wędrówek trzeźwego racjonalistęracjonalizmracjonalistę. Ci dwaj tak różni bohaterowie mogą być postrzegani jako uosobienie dwóch odmiennych, wykluczających się postaw życiowych – idealizmuidealizmidealizmu i pragmatyzmupragmatyzmpragmatyzmu, możliwe jest jednak także interpretowanie ich jako nierozłącznych i dopełniających się pierwiastków – duchowego i cielesnego, które współistnieją w każdym człowieku.

Wartość marzeń

R1HbYACtdKqTW1

Rysunek przedstawia ogromny, stary wiatrak. W jego kierunku zmierza jeździec na koniu i jeździec na ośle.

Wielu artystów w XIX i XX w. uważało, że marzenie jest wartością. W ich interpretacji Don Kichot był nie tylko błądzącym szalonym rycerzem, lecz także człowiekiem, który miał odwagę marzyć, przekraczać granice wyznaczane przez to, co większość ludzi nazywa zdrowym rozsądkiem, a w istocie jest lenistwem i lękliwością umysłu. Don Kichot poniósł klęskę, ale sprawdził, dokąd może sięgnąć wyzwolona wyobraźnia. Postawił światu niewygodne pytania, zakwestionował oczywistość niektórych ludzkich przekonań. Jego marzenia zestawiane bywają z marzeniami Ikara – obydwaj pragnęli osiągnąć bardzo wiele i obydwaj przegrali. Choć przeważnie widzi się w ich działaniach brak rozwagi i mądrości, to na ich zachowania można spojrzeć inaczej: bohaterowie ci przekraczali ustalone granice, a więc otwierali przed ludzką wyobraźnią nowe perspektywy, wyzwalali ją.

Słownik