Skamieniałości

Skamieniałości są to zachowane w skałach w różnej formie szczątki roślin i zwierząt oraz ślady działalności organizmów. Powstają w wyniku procesu fosylizacjifosylizacjafosylizacji. Najlepsze warunki do powstawania skamieniałości panują w zbiornikach wodnych z dużym tempem sedymentacjisedymentacjasedymentacji. Gwałtowne przysypanie organizmów osadami zapobiega rozpuszczaniu i kruszeniu ich szkieletu oraz chroni przed niszczeniem powodowanym przez aktywność innych organizmów. Szybkie zagrzebanie szczątków umożliwia zachowanie się w całości szkieletów zwierząt.

Dużo trudniej skamieniałości zachowują się w środowisku lądowym, gdzie są narażone na niszczącą działalność wiatru, deszczu oraz wahania temperatur. Szczątki organizmów lądowych najczęściej zachowują się w osadach bagiennych, jeziornych, czyli tam, gdzie wpływ niszczących czynników zewnętrznych jest mniejszy.

Skamieniałościami przewodnimi nazywamy skamieniałości tych rodzajów i gatunków roślin lub zwierząt, które żyły w krótkim odcinku dziejów Ziemi, miały szerokie rozprzestrzenienie geograficzne, występują powszechnie w skałach powstałych w różnych warunkach. Ważne jest to, aby były łatwe do rozpoznania. Do takich skamieniałości zaliczamy np. kambryjskie archeocjaty, paleozoiczne trylobity, goniatyty, koralowce czteropromienne, graptolity, konodonty konodontykonodonty, mezozoiczne amonityamonityamonity.

Każdemu okresowi dziejów Ziemi odpowiadają skamieniałości przewodnie, dzięki którym możemy określić wiek względny skał. Dzięki obecności skamieniałości w skałach osadowych można odtwarzać warunki środowiska, jakie panowały na danym obszarze, a także ich zmienność w czasie powstawania skamieniałości.

Odcinek profilu, w którym znajduje się jakaś skamieniałość przewodnia, nazywamy poziomem. Poziomy można łączyć w dłuższe odcinki profilów, zwane piętrami, którym odpowiada dłuższy czas.

Dzięki znajomości metod określania wieku skał można określić niektóre wydarzenia w dziejach Ziemi. Najważniejsze wydarzenia pozwoliły wyróżnić tzw. jednostki geochronologiczne. Do ustalania czasu geologicznego najczęściej używanymi jednostkami są ery trwające dziesiątki i setki milionów lat. Wchodzą one w skład eonów – najdłuższych jednostek trwających od pół miliarda do kilku miliardów lat. Na podstawie wyglądu, budowy i struktury skał możliwy był podział ery na okresy geologiczne.

Skamieniałości przewodnie

Wyróżniamy skamieniałości przewodnie: 

• kambru – trylobity,

• ordowiku – trylobity i graptolity,

• syluru – trylobity, graptolity i ramienionogi,

• dewonu – ramienionogi, głowonogi (goniatyty, klimenie) i konodonty konodontykonodonty,

• karbonu – ramienionogi, głowonogi (klimenie), konodonty oraz otworniceotworniceotwornice,

• permu – amonityamonityamonity, ramienionogi i otwornice,

• triasu – amonity, małże i ramienionogi,

• jury – amonity,

• kredy – amonity, belemnity, małże i otwornice.

Słownik