R6rGU4e8cmjVY1

Zdjęcie przedstawia pałeczkowate struktury w przybliżeniu mikroskopu. Są one ułożone nieregularnie.

Przez długi czas uważano, że wirusy są najmniejszymi czynnikami zdolnymi infekować organizmy. Jednakże w drodze ewolucji z wirusów roślinnych powstały twory jeszcze prostsze.

Materiałem genetycznym wirusów roślinnych jest najczęściej RNA. Z reguły mają one nieskomplikowaną budowę – przykładem jest pałeczkowaty kształt wirusa mozaiki tytoniu. Wirusy roślinne najczęściej przenoszone są z rośliny na roślinę za pomocą owadów, a do wnętrza gospodarza dostają się przez uszkodzenia powstające mechanicznie lub na skutek mrozu. Dlatego też wirusy roślinne nie potrzebują wywoływać lizylizalizy komórek gospodarza, aby przedostać się do jego wnętrza. Z kolei wewnątrz rośliny mogą się przemieszczać z komórki do komórki dzięki łączącym je plazmodesmomplazmodesmyplazmodesmom. Taka sytuacja spowodowała, że w drodze ewolucji z wirusów roślinnych wykształciły się jeszcze prostsze formy, które nazywamy wiroidami.

Wiroid to nic innego jak sam kwas nukleinowy, konkretnie RNA, pozbawiony płaszcza białkowegopłaszcz białkowypłaszcza białkowego. Ustalono, że ciężar wiroidu jest około 20 razy mniejszy od ciężaru kwasu nukleinowego najmniejszych wirusów.

Na początku bardzo trudno było stwierdzić istnienie wiroidów. Naukowcy ustalili, że badany czynnik infekcyjny nie jest wrażliwy na działanie RNazRNazyRNaz, DNazDNazyDNaz ani fenolu oraz nie ma właściwości immunogennych, co odróżniało go od wirusów. Takie obserwacje naprowadziły naukowców na trop, że czynnik ten musi zawierać tylko kwas nukleinowy.

Wiroidy nie są szeroko rozpowszechnioną grupą czynników zakaźnych. Wyróżniono wśród nich dwie rodziny: Avsunviroidae i Pospiviroidae. Do rodziny Avsunviroidae zalicza się trzy rodzaje, natomiast rodzina Pospiviroidae obejmuje pięć rodzajów.

Wiroidy z rodziny Avsunviroidae należące do rodzaju Avsunviroid mają stosunkowo prostą budowę przypominającą pałeczkę (A). Jedynym znanym gospodarzem tych wiroidów jest awokado, a infekujący je czynnik zakaźny nazywany jest wiroidem żółtej plamistości awokado (Avocado sunblotch viroid).

Do tej samej rodziny wiroidów należy rodzaj Pelamoviroid. Kwas nukleinowy tych wiroidów jest zorganizowany cyklicznie (B), a do ich przedstawicieli zalicza się wiroid chlorotycznej pstrości chryzantemy (Chrysanthemum chlorotic mottle viroid) i utajony wiroid mozaiki brzoskwini (Peach latent mosaic viroid).

Ostatni rodzaj należący do tej rodziny to Elaviroid. Jego przedstawicielem jest utajony wiroid oberżynyoberżynaoberżyny (Eggplant latent viroid). Kwas nukleinowy wiroidów z tej grupy jest ułożony w strukturę przypominającą prostą pałeczkę z odgałęzieniami (C).

R1XN6wf8tGIh7

Na grafice przedstawiono trzy rodzaje wiroidów. Pierwszy z nich to wiroid żółtej plamistości awokado. Ma kształt pałeczkowaty oraz następujący układ zasad w RNA: GAAAC GU AC GUUUC AG AGUC GUUUC AC. Drugi z nich to utajony wiroid mozaiki brzoskwini. Ma on kształt promienisty, a układ zasad w RNA jest następujący: GUUUC AC UCAG AC CAAAG AG AGUC UG. Ostatni z nich to utajony wiroid oberżyny. Ma kształt litery T z odgałęzieniem, a układ zasad w RNA jest następujący: GUUUC AC UCAG AC UAAAG AG AGUC UA.

Mechanizm infekcji wiroidów nie jest jeszcze do końca poznany. Ustalono jednak, że materiał genetyczny wiroidu, replikując się wraz z materiałem gospodarza, może wywołać objawy chorobowe. Naukowcy spekulują, że to organizm gospodarza wiroidu sam wytwarza zmiany chorobowe w odpowiedzi na wprowadzony obcy materiał genetyczny.

Słownik