Przeczytaj
Biblijne księgi prorockie
Księgi Starego i Nowego Testamentu można, biorąc pod uwagę ich treść, podzielić na trzy główne kategorie.
Podział ksiąg biblijnych
Księgi określane jako prorockie nazywa się też profetycznymiprofetycznymi. Łączy je podobny charakter – nastawione są na prorocze przewidywanie przyszłości, a dokonują tego przepowiadania jednostki powołujące się na dar dany przez Boga. Część biblijnych ksiąg profetycznych można też nazywać księgami apokaliptycznymi (apokaliptykąapokaliptyką). Określenie to wywodzi się od greckiego słowa apokálypsis, czyli – odsłonięcie, objawienie. Księgi zawierały symbole, których odpowiednie odczytanie miało wyjaśniać sens dziejów i które zapowiadały zwycięstwo Boga nad złem. Szczególny rozwój apokaliptyki żydowskiej przypada na dwa stulecia przed narodzinami Chrystusa oraz dwa pierwsze wieki nowej ery. Był to bardzo trudny okres dla narodu wybranego, który znajdował się wówczas pod panowaniem Cesarstwa Rzymskiego. Dzieła zawierające objawienie wyjaśniały sens cierpienia i zapewniały o ostatecznej nagrodzie, którą Bóg obdarzy swych wyznawców.
Do ksiąg apokaliptycznych należą: starotestamentowa Księga Daniela oraz zamykająca Biblię Apokalipsa św. Jana.
Okoliczności powstania Apokalipsy
W tradycji utrwaliło się przekonanie, że Apokalipsa św. Jana powstała podczas jego pobytu na wyspie Patmos, na którą został zesłany przez władze rzymskie jako wyznawca religii uznawanej wówczas za herezję. Istnieje też teoria, że św. Jan udał się tam w ramach misji ewangelizacyjnej.
Nie ma pewności, kiedy św. Jan przebywał na Patmos: część historyków Kościoła sytuuje to wydarzenie w okresie panowania cesarza Nerona (56‑68 r. n.e.), część natomiast przesuwa je na ostatnie lata sprawowania władzy przez cesarza Dioklecjana (ok. 100 r. n.e.).
Chociaż ustalenie daty powstania Apokalipsy św. Jana pomogłoby w poprawnym odczytaniu zawartych tam aluzji historycznych, to trzeba pamiętać, że cała druga połowa I stulecia była czasem prześladowań chrześcijan i przedłużającego się ich oczekiwania na paruzjęparuzję, czyli ponowne przyjście Jezusa Chrystusa.
W interpretowaniu Apokalipsy trzeba brać pod uwagę wspomniane okoliczności – ostatnia księga Biblii została napisana dla pocieszenia chrześcijan w trakcie prześladowań i umocnienia ich w wierze. Nie oznacza to, że należy postrzegać tę księgę jako dzieło odnoszące się do stosunkowo krótkiego okresu historii wczesnego chrześcijaństwa. Święty Jan zastosował w swym dziele perspektywę eschatologicznąeschatologiczną i wpisał losy Kościoła funkcjonującego niedługo po śmierci Jezusa w dzieje świata oraz odwiecznej walki dobra ze złem.
Apokalipsa a Stary Testament
EgzegezęEgzegezę symboli obecnych w Apokalipsie może ułatwiać fakt, że autor księgi bardzo często nawiązywał w niej do Starego Testamentu. Wprawdzie nie cytował tekstów należących do tej części Biblii, ale sięgał po słownictwo i frazeologię tam obecne, a przede wszystkim przedstawiał te same motywy, które występują w Starym Testamencie. Przykładem takich zależności jest np. wizja tronu Boga (4 rozdział Apokalipsy), obecna też w Księdze EzechielaKsiędze Ezechiela (Ez 1,4‑10), Księdze Izajasza (Iz 6, 1‑5) i Księdze Daniela (Dn 7, 9) oraz wizja plag wywołanych złamaniem trzeciej pieczęci – widoczne są w niej aluzje do wizji czterech jeźdźców opisanych w Księdze Zachariasza (Za 1, 8‑11). Do takich wspólnych motywów należą również: pieczęcie, wizja orła i przepowiednia zburzenia Babilonu.
Te reminiscencje mają wskazywać na fakt, że zapowiedzi dotyczące przyszłości, a zawarte w Starym Testamencie, realizują się w czasach św. Jana, a wypełnią się ostatecznie przed końcem świata – wtedy zostanie pokonany AntychrystAntychryst i wybrańcy zamieszkają w Nowej Jeruzalem.
Symbolika w Apokalipsie św. Jana
Autor ostatniej księgi biblijnej zredagował swoje dzieło w stylu charakterystycznym dla literatury apokaliptycznej. Cechą podstawową tego stylu jest stosowanie wizyjnej symboliki.
L’ApocalypseGdy widzący opisuje jakąś wizję, przekłada na symbole idee podsunięte mu przez Boga [...]. Jego głównym celem jest przekazanie idei otrzymanych od Boga [...]. Jeśli mamy podążać bez zniechęcenia drogą, jaką nakreślił, musimy [...] przełożyć na idee opisane przez niego symbole, nie zaś niepokoić się ich brakiem spójności. Błędem byłoby więc usiłować sobie wyobrazić wizualnie Baranka z siedmioma rogami i siedmioma oczyma [...] oraz Bestię z siedmioma głowami i dziesięcioma rogami [...] i zastanawiać się, jak dziesięć rogów powinno być rozdzielonych pomiędzy siedem głów. Wizji tych nie można sobie przedstawiać plastycznie [...]. Trzeba się zadowolić intelektualnym rozumieniem symboli, ni zatrzymując się nad ich mniej czy bardziej dziwnymi szczegółami: Baranek cieszy się pełnią władzy i wiedzy; bestie reprezentują cesarstwo rzymskie z jego cesarzami [...] i królami wasalnymi [...]. Jeśli nie uwzględni się w pełni tej procedury – często niepokojącej – nie sposób zrozumieć Apokalipsy.
Źródło: Marie-Émile Boismard, L’Apocalypse, Paryż 1959, s. 8. Cytat za: Wilfrid J. Harrington, Klucz do Biblii, przeł. Józef Marzęcki, Warszawa 1984, s. 545–546.
Symbolika dotyczy niemal wszystkich elementów świata przedstawionego w Apokalipsie. Żydzi byli narodem, w którym symbole odgrywały wielką rolę. Przedmioty i czynności – poza swym naturalnym znaczeniem – miały ukryte znaczenie, przenośne, duchowe, czasem religijne. Interpretując tę księgę, trzeba brać pod uwagę, że charakter symboliczny mają m.in. pojawiające się w tym tekście liczbyliczby, litery, kolory, figury geometryczne, rośliny, zwierzęta, kamienie szlachetne itd. Szczególnie dwie pierwsze z wymienionych kategorii były w starożytności traktowane jako ważne źródło wiedzy o świecie – zależności między nimi badała gematriagematria, wykorzystująca fakt, że w języku hebrajskim i grece litery alfabetu mają określoną wielkość liczbową. Zastosowanie tej metody pozwala np. na identyfikowanie numeru apokaliptycznej bestii (666) z cezarem Neronem – w języku hebrajskim nrwn qsrnrwn qsr – ma wartość 666666.
Dzięki wspomnianym metodom Apokalipsę św. Jana można postrzegać równocześnie jako dzieło prorockie, wyznaczające dzieje Kościoła i świata, oraz jako tekst alegoryczny.
Słownik
przeciwnik (na co wskazuje cząstka: anty-) Chrystusa, utożsamiany z szatanem, duch pragnący pokonać siły Dobra z Jezusem na czele
(gr. apokalyptein – odkryć, objawić) – rodzaj literatury charakterystyczny dla późnego judaizmu i wczesnego chrześcijaństwa; jej głównym założeniem jest pełniejszy wgląd w objawione słowo Boże oraz poszukiwanie sensu historii świata i człowieka w kontekście wydarzeń historycznych
znawca Pisma Świętego, zajmujący się badaniem i interpretowaniem ksiąg biblijnych
(stgr. exḗgēsis – wyjaśnienie, wyprowadzenie) – z języka greckiego „wyjaśnienie”, analiza i interpretacja tekstu (np. Biblii), rozszyfrowywanie symboli i alegorii występujących w tym tekście
(gr. eschatos – ostatni; logos – słowo, nauka) – nauka o rzeczach ostatecznych, za które uznawano: śmierć, Sąd Ostateczny, niebo i piekło
(gr. geometria – mierzenie ziemi) – w tradycji żydowskiej metoda egzegetyczna zakładająca, że każdej literze alfabetu hebrajskiego odpowiada konkretna liczba, a słowa dają się zapisać przy pomocy sumy liczb przyporządkowanych składającym się na nie literom; słowa o tej samej wartości liczbowej pozostają ze sobą w istotnym związku
jedna z tzw. ksiąg prorockich, składających się na Biblię Hebrajską; jej autorstwo przypisywano prorokowi Ezechielowi. Księga napisana jest językiem pełnym symbolicznych obrazów, porównań, alegorii i przenośni. Zarówno pod względem struktury, jak i jej zawartości księga bywa porównywana do Apokalipsy św. Jana
(gr. parousia – obecność, pojawienie się) – ponowne przyjście na świat Chrystusa jako zwycięskiego Boga
(gr. prophētēs - prorok, wieszcz) – proroczy, przewidujący, przepowiadający
symbolika liczb, polegająca na przypisywaniu im nie tylko wartości matematycznych, ale także dodatkowych treści i znaczeń