Posługiwanie się mapą topograficzną w terenie

Posiadanie mapy topograficznejmapa topograficznamapy topograficznej w czasie wycieczki po górach na nic nam się nie zda, jeśli nie będziemy potrafili z niej właściwie korzystać. Posługiwanie się mapą w terenie wymaga umiejętności:

• orientacji mapy,

• określenia własnej lokalizacji na mapie,

• porównania mapy z terenem,

• wyznaczenia i/lub wyboru trasy,

• kontroli pokonywanej drogi.

Orientacja mapy

Orientacja mapy jest pierwszą czynnością, jaką musimy wykonać, chcąc korzystać z mapy w terenie. Mapa jest zorientowana, gdy zachodzi zgodność kierunków na mapie i w terenie. Możemy tego dokonać na kilka sposobów.

• Orientacja magnetyczna – według kompasu – kompas kładziemy na mapie i dokonujemy w poziomie obrotu mapy do momentu, aż igła kompasu będzie równoległa do pionowej linii ramki mapy. Jest to orientacja przybliżona, gdyż nie uwzględnia deklinacji magnetycznej.

• Orientacja geometryczna według przedmiotów terenowych i form rzeźby terenu – wymaga od nas wiedzy o naszej lokalizacji. Do orientacji możemy wykorzystać linijkę lub długopis. Kładziemy linijkę na mapie w miejscu naszej lokalizacji i wybranego punktu w terenie. Następnie dokonujemy obrotu mapy (w poziomie) do momentu, aż wybrany przez nas przedmiot znajdzie się na przedłużeniu linii celowania.

• Orientacja geometryczna według przedmiotów liniowych – wymaga, abyśmy znajdowali się na przedmiocie liniowym (np. drodze). Następnie dokonujemy obrotu mapy (w poziomie) do momentu, aż obiekty znajdujące się po obu stronach obranego przedmiotu liniowego będą znajdować się po właściwej stronie, np. budynek szkoły w terenie znajduje się po lewej stronie drogi, więc i na mapie po tej stronie musi się on znajdować.

Określenie własnej lokalizacji na mapie

Określenie własnej pozycji na mapie umożliwia sprawne posługiwanie się mapą. Możemy tego dokonać na wiele sposobów, w tym m.in.:

• według pobliskich przedmiotów terenowych,

• według rzeźby terenu,

• w oparciu o pomiar odległości do wybranych punktów orientacyjnych,

• za pomocą wcięć (wcięciem w bok, wcięciem wstecz).

Pierwsze trzy sposoby określenia pozycji na mapie wymagają informacji o odległości od naszej lokalizacji do wybranych przedmiotów terenowych. Przy czym w przypadku dwóch pierwszych możemy dokonać przybliżonej oceny odległości za pomocą tzw. metody wizualnej „na oko”. W metodzie trzeciej konieczny jest właściwy pomiar odległości. Jego precyzja nie musi być jednak zbyt duża, gdyż wystarczy odmierzyć odległość np. liczbą kroków. Czwarta metoda opiera się na wyznaczeniu punktu przecięcia prostych poprowadzonych przez charakterystyczne przedmioty orientacyjne.

Określenie lokalizacji za pomocą metody wcięć

RqYB4cwZd6FUu

Na ilustracji z przodu znajduje się mapka, a dalej, za nią krajobraz. Na mapce znajduje się czerwony punkt, w którym zbiegają się trzy długie linie, jakie łączą charakterystyczne punkty krajobrazu z odpowiadającymi im oznaczeniami na mapce. Punktami oznaczonymi w krajobrazie są: wieża na szczycie góry, miejsce zbiegu dwóch ścieżek oraz szczyt wzniesienia.

Porównanie mapy z terenem

Porównanie mapy z terenem nosi również nazwę orientacji topograficznej. Polega ona na identyfikacji przedmiotów terenowych – w tym form rzeźby terenu – na mapie i w terenie. Aby możliwe było porównanie, wymagana jest właściwa orientacja mapy i określenie swojej lokalizacji, a także kierunków świata.

Orientacja topograficzna należy do jednych z podstawowych czynności rozpoznawczych w nieznanym terenie. W wojsku należy do jednego z obowiązków dowódcy pododdziałów niskiego szczebla. Dowódca na jej podstawie przekazuje podwładnym informacje na temat ogólnego położenia w terenie i lokalizacji najistotniejszych przeszkód terenowych.

Procedura porównania mapy z terenem może mieć następujący przebieg:

1. orientacja mapy i określenie własnej pozycji;

2. przy niezmienionej orientacji mapy stajemy twarzą do wybranego przedmiotu terenowego, dokonujemy oceny odległości od niego („na oko”) i odkładamy ją na mapie;

3. na mapie przedmiot ten oznaczamy, wykorzystując jeden ze znaków umownych (np. sygnatura mostu).

Procedura porównania mapy z terenem

R1QYdsmmn5ClH

Na ilustracji widnieje dłoń trzymająca smartfon, na którym pokazana jest mapka. W tle znajduje się rozwidlenie dróg oraz las. Układ dróg i lasu odpowiada oznaczeniom na ekranie smartfona.

Wyznaczenie i/lub wybór trasy

Przy wyborze i wyznaczaniu trasy musimy wziąć pod uwagę szereg czynników. Przede wszystkim powinniśmy określić, czy naszym priorytetem jest jak najszybsze pokonanie trasy, pokonanie jej przy minimalnym zmęczeniu, możliwość podziwiania pięknych widoków itp. Należy także uwzględnić takie czynniki jak rodzaj posiadanej mapy, warunki meteorologiczne, kondycja fizyczna.

W przypadku, gdy będziemy poruszać się na przełaj, powinniśmy zwrócić uwagę na charakterystyczne obiekty, które możemy napotkać w terenie, np. lasy, rzeki, strumienie, grzbiety i doliny górskie itp. Mogą one stanowić doskonały punkt odniesienia dla naszej wędrówki poza uczęszczanymi szlakami.

Kontrola pokonywanej drogi

Kontrola trasy jest ciągłym procesem, w którego skład wchodzą wcześniej opisane elementy. Dotyczy to stałej orientacji mapy, porównywania informacji zawartych na mapie z mijanym terenem (np. budynkami, drogami) i wiedzy dotyczącej naszej pozycji na mapie. Gdy nabierzemy wprawy, kontrola drogi w czasie marszu nie będzie nam sprawiać większego problemu. Większą trudnością jest realizacja tej czynności w czasie jazdy rowerem lub innym pojazdem. Jeszcze trudniej jest przemieszczać się nocą, gdy brak oświetlenia istotnie ogranicza naszą widoczność. W obu przypadkach rozwiązaniem jest wcześniejsze przeanalizowanie fragmentu mapy i charakterystycznych punktów orientacyjnych. Na tym m.in. polegają biegi na orientację.

Słownik