Skandale w galerii

Urodzony w 1840 roku Claude Monet chciał jako malarz uwolnić się od obowiązującej we francuskiej Akademii tematyki historycznej oraz poetyki wzniosłości. Pragnął malować w plenerze. Ważne było dla niego nieustannie zmieniające się światło, pod wpływem którego można wydobywać refleksy barwne zamiast, jak dotychczas, odwzorowywać naturalne kolory.  Obraz Maneta Śniadanie na trawie, na którym grupa współczesnych artystów została uchwycona w prozaicznej sytuacji, był spełnieniem tych założeń. Istotne w interpretacji tego obrazu stało się przede wszystkim wrażenieimpresjawrażenie.

R1CYZf59fS3Pr1

Fotografia przedstawia starszego mężczyznę patrzącego w kierunku widza. Malarz ma krótko obcięte siwe włosy, zakola, ciemne i gęste brwi oraz wąsy, a także gęstą, długą i siwą brodę. Twarz owalna, liczne zmarszczki, wydatny nos i bystre spojrzenie. Postać ubrana w ciemną kamizelkę i surdut.

Wystawa zorganizowana w 1864 roku, w atelier paryskiego fotografa Nadara, stała się manifestem artystycznym Claude’a Moneta oraz współpracujących z nim młodych malarzy. Sam Monet zdecydował się zaprezentować namalowany dwa lata wcześniej obraz, któremu pośpiesznie nadał tytuł Impresja (łac. impressio – odciśnięcie, wrażenie). Słowo to najlepiej oddawało, zdaniem Moneta, sens twórczości malarzy określanych w kręgach konserwatywnych mianem „odmieńców”. Istotne miało być ulotne wrażenie, emocja. Ostatecznie kurator wystawy, Edmond Renoir, nadał dziełu tytuł Impresja. Wschód słońca.

Na wystawie poza Monetem swą twórczość prezentowali m.in. Edgar Degas, Camille Pissarro, Pierre Auguste Renoir. Wszyscy ci artyści odeszli od tematów historycznych i biblijnych, chcąc oddać nastrój ulotnej chwili. Stosowali jasną paletę barw, kontrastowy światłocień, celowo zaburzali kompozycję. Malarze wyszli z pracowni w plener, by studiować naturę, a pejzaż stał się ich ulubionym gatunkiem. Oglądali świat, badając, jak zmienia się pod wpływem światła różnego o każdej porze dnia. Ich celem było oddać przede wszystkim subiektywne wrażenia zmysłowe. Młodych artystów zaczęto określać mianem „szaleńców”. Jak zauważa Ewa Paczoska:

Stopniowo twórczość niedawnych „szaleńców” stawała się jednak synonimem nowoczesności i symptomem zmian zachodzących w świecie. Armand Silvestre pisał:

Wkrótce mianem „impresjonistycznych” zaczęto określać nie tylko dzieła malarskie, ale także literackie i muzyczne. W prozie impresjonizm objawiał się przede wszystkim poprzez rozluźnienie rygorów kompozycyjnych. Powieści często były zbudowane ze swobodnie powiązanych ze sobą scen. Każda z nich miała pokazywać świat przedstawiony w taki sposób, w jaki widzi go bohater – można to zjawisko określić subiektywizmem widzenia świata – dostrzegać nie tylko stałe, ale także ulotne właściwości zjawisk i przedmiotów. W konsekwencji twórcy impresjonistyczni zwrócili uwagę na ulotność ludzkich emocji i uczuć, właśnie na nich skupiając się w swojej wizji ludzkiej egzystencji. W ten sposób odeszli od klasycystycznego sposobu widzenia świata, w którym ważne były wysokie uniwersalne wartości oraz wieczne idee. Dzięki impresjonistom język literacki wzbogacił się o słowa wyrażającego uczucia, zwłaszcza te subtelne i delikatne. W liryce impresjoniści często sięgali po formy bezosobowe, kładziono nacisk na walory brzmieniowe (obecność onomatopeionomatopejaonomatopei, instrumentacja głoskowainstrumentacja głoskowainstrumentacja głoskowa). Zastosowanie wysubtelnionej melodyjności miało upodobnić utwór poetycki do dzieła muzycznego. Najważniejsi twórcy literackiego impresjonizmu to Paul Verlaine, poeta francuski, a w Polsce Leopold Staff.

Słownik