R1BCeJJHvswn51

Ilustracja przedstawia mężczyznę ubranego w długie eleganckie szaty, który pokazuje coś w otwartej książce stojącym obok ludziom.

Parmenidejskie rozważania, choć stanowiły przełom w dziejach filozofii, do dzisiaj wzbudzają wiele kontrowersji. Podstawowym zagadnieniem, które zainteresowało myśliciela, było pytanie o to, czy świat jest z natury stały czy zmienny. Najważniejsze z twierdzeń zaprezentowane przez twórcę szkoły elejskiej w jego tekście pt. O naturze brzmi: „bytbytbyt jest i nie może nie istnieć, natomiast niebytu nie ma i nie może on istnieć”. Z analizy pojęcia bytu wywiódł teorię o niezmienności bytu oraz jego jedności, wieczności i niepodzielności. Co ważniejsze Parmenides uważał, że istnieje tylko jeden, niepodzielny byt o kulistym kształcie. Poprzez swoje rozważania myśliciel doszedł do wniosku, że poznanie zmysłowe i wytwarzana za jego pomocą wiedza w postaci mniemań - doksa - jest niepewna, zwodnicza. Na podstawie powyższego wniosku Parmenides uznał, iż nasze doświadczenie wielości rzeczy i zjawisk, a także stawanie się i wszelka zmiana jest złudzeniem. Oponenci filozofa wyśmiewali jego twierdzenia, ponieważ przeczyły one zdrowemu rozsądkowi. Twierdzenie Parmenidesa uznaje się za jedno z pierwszych sformułowań zasady niesprzecznościzasada niesprzecznościzasady niesprzeczności, mówiącej, że z dwóch zdań sprzecznych tylko jedno może być prawdziwe. Zasada ta stała się punktem wyjścia dla logikilogikalogiki Arystotelesa.

Kontrowersyjne rozważania Parmenidesa stały się inspiracją dla innego filozofa, który został jego uczniem, a w późniejszym czasie następcą. Zenon, uznawany za człowieka niezwykle dzielnego, w sposób znaczący wpłynął na rozwój szkoły elejskiej. W Żywotach i poglądach słynnych filozofów Diogenes Laertios przytacza kilka wersji wydarzeń, w których Zenon odgrywał główną rolę jako spiskowiec:

Rr02Cp74rEr3G

Ilustracja przedstawia grupę mężczyzn. Pierwszy z nich, najstarszy, zmierza w stronę drzwi, pokazując je palcem, reszta biegnie za nim.

Przyjmuje się, że eleata napisał tylko jedno dzieło (O przyrodzie), które stworzył w okresie swojej młodości. Zenon zasłynął opracowaniem dialogowej metody dowodzeniadowodzeniedowodzenia, umożliwiającej mu uwiarygodnienie poglądów Parmenidesa. Klasyczna metoda dowodzenia polega na przyjęciu określonej tezy, którą następnie należy dowieść.

Zenon opracował metodę dowodzenia nie wprost, polegającą na sprowadzeniu twierdzenia przeciwnego do absurdu, a tym samym potwierdzenia własnych założeń. Sposób ten nazywany jest w logice reductio ad absurdumreductio ad absurdumreductio ad absurdum – redukcja aż do absurdu lub sprowadzenie do sprzeczności. Metoda Zenona umożliwiła odparcie krytyki oponentów eleatów. Zenon udowadniał, że manifestująca się w świecie różnorodność jest iluzją, a rzeczywistość składa się z niezmiennej i wiecznej jedności. Głównym problemem, z którymi mierzył się filozof, była negacja wielości oraz ruchu.

Za pomocą swojej metody Zenon opracował argumentacje w postaci paradoksówparadoksparadoksów, sytuacji pozornie oczywistych, lecz kryjących w sobie założenia prowadzące do sprzeczności. Platon twierdził, że Eleata: [...] tak artystycznie mówi, że słuchający także głowy tracą i zdaje im się, że jedno i to samo jest równe i nierówne, że jest jedno i że go jest wiele albo że stoi, to znów, że się rusza. (Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 1. Od początków do Sokratesa, tłum. E. I. Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 154.)

Argumentacje Zenona sprawiają wiele trudności ze względu na ich odniesienia do pojęcie kontinuum, czyli uporządkowanych, lecz nieskończonych zbiorów elementów, następujących po sobie.

Przykładem może być opracowany przez Zenona paradoks stadionu, który polega na założeniu, że nie da się przebiec stadionu, ponieważ wymagałoby to nieskończonego czasu. Najpierw trzeba byłoby przebyć Indeks górny 1¹/Indeks dolny 2₂ odległości, potem Indeks górny 1¹/Indeks dolny 2₂ pozostałej odległości, czyli Indeks górny 1¹/Indeks dolny 4₄ całości, następnie Indeks górny 1¹/Indeks dolny 2₂ pozostałej odległości, czyli – Indeks górny 1¹/Indeks dolny 8₈ całości, i tak dalej w nieskończoność. Tego jednak nie sposób dokonać w skończonym czasie. Zenon nie przewidział jednak, że suma kolejnych „cząstek” długości stadionu (nawet nieskończona) daje w końcu jego właściwą wielkość skończoną, nie zaś wielkość nieskończoną. W kontekście rozważań eleaty – Arystoteles postuluje wprowadzenie dwóch rodzajów nieskończoności: nieskończonej podzielności i nieskończonej rozciągłości. Dzięki temu odcinek skończony co do rozciągłości, ale nieskończony co do podzielności, może zostać przebyty w skończonym czasie.

Słownik