Warunki klimatyczne obszaru Polski wynikają z położenia geograficznego na kontynencie europejskim. Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego grupy klimatów ciepłych typu przejściowego. Brak barier orograficznych o przebiegu południkowym umożliwia napływ zarówno mas powietrza o cechach kontynentalnych (znad wielkiego obszaru kontynentu azjatyckiego), jak i mas powietrza o cechach morskich (znad Oceanu Atlantyckiego), którego oddziaływanie na stosunki klimatyczne spotęgowane jest ciepłym Prądem Północnoatlantyckim.

Klimat to ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim. Ustalany jest na podstawie wieloletnich obserwacji różnorodnych składników, najczęściej pomiarów temperatury, opadów atmosferycznych i wiatru.

Klimat  jest to charakterystyczny dla danego obszaru (miejscowości, regionu, państwa itp.) układ stanów pogody, powtarzający się w cyklu rocznym. Składniki klimatu są identyczne jak składniki pogody. Podstawowymi elementami (składnikami) klimatu są: temperatura, wilgotność powietrza, zachmurzenie, nasłonecznienie, opady, ciśnienie atmosferyczne, kierunki i prędkość wiatru.

Klimat określany jest na podstawie obserwacji pogody dla danego regionu, a pomiary powinny być dokonywane przez przynajmniej 30 lat. Klimat na Ziemi kształtują trzy podstawowe procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i krążenie powietrza, a także czynniki geograficzne: układ lądów i oceanów, wysokość bezwzględna. Klimat jest jednym z czynników ekologicznych ściśle powiązanych z występowaniem i życiem organizmów.

Scharakteryzowanie klimatu danego obszaru wymaga opisania głównych jego składników. Najważniejszymi elementami każdego klimatu są: średnia temperatura powietrza i sumy opadów atmosferycznych. Drugorzędne znaczenie mają wiatry, zachmurzenie, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność powietrza, występowanie burz, mgieł czy innych zjawisk pogodowych.

RW1T4Prmk4aI9

Mapa Polski przedstawia regiony klimatyczne. Występuje region pomorski, mazurski, mazowiecko podlaski, nadwiślański, łódzki, śląsko wielkopolski, sudecki, śląsko małopolski, podkarpacki, karpacki, sandomierski i lubelski. W regionie pomorskim silne wpływy występują na północy a średnie na południu. W regionie mazurskim silne wpływy występują na północy, średnie na środku a słabe na południu. Region nadwiślański charakteryzuje się głównie strefą pomiędzy wpływami oceanicznymi i kontynentalnymi oraz słabymi wpływami. Region śląsko wielkopolski posiada na południowym zachodzie silne wpływy, na środku średnie a na północnym wschodzie i południowym wschodzie słabe. Region sudecki posiada na południu silne wpływy, na środku średnie a na północy słabe. Region łódzki i podkarpacki są w całości objęte strefą pomiędzy wpływami oceanicznymi i kontynentalnymi. Region śląsko małopolski na zachodzie posiada strefę pomiędzy wpływami oceanicznymi i kontynentalnymi, na środku słabe wpływy a na wschodzie silne. Region karpacki na południu posiada silne wpływy, na środku średnie a na północy słabe. Region sandomierski w całości objęty jest silnymi wpływami. Region lubelski na wschodzie posiada silne wpływy a na zachodzie słabe. Region mazowiecko podlaski posiada na wschodzie silne wpływy, na zachodzie średnie, na południu słabe.

Główne cechy klimatu Polski:

• Duża zmienność pogody

Z dnia na dzień oraz z roku na rok (tzn. jeden rok może być upalny z suchym latem, a kolejny z chłodnym i deszczowym latem).

• Występowanie 6 termicznych pór roku oraz nieregularność ich przebiegu - przedwiośnie, wiosna, lato, jesień, przedzimie, zima. Termiczne (klimatyczne) pory roku wyznacza się na podstawie przejścia średniej dobowej temperatury powietrza (t) przez odpowiednie progi termiczne, tj.:

1. przedwiośnie: 0° < t < 5°C;

2. wiosna: 5° < t < 15°C (najczęściej pojawia się: na zachodzie – na początku kwietnia; na wybrzeżu wiosna pojawia się stosunkowo późno, ponieważ Bałtyk się długo ogrzewa);

3. lato: t > 15°C (zaczyna się dość równomiernie na przełomie maja i czerwca; jedynie nad Bałtykiem kilka dni później);

4. jesień: 5° < t < 15°C (najwcześniej pojawia się na wschodzie kraju – pod koniec sierpnia);

5. przedzimie: 0° < t < 5°C;

6. zima: t < 0°C (najwcześniej pojawia się na północnym wschodzie kraju – pod koniec listopada).

Długość trwania poszczególnych termicznych pór roku w Polsce jest zróżnicowana regionalnie.

RqfbLDnP8w1TZ

Zdjęcie przedstawia przebiśnieg. Posiada on białe płatki skierowane w dół oraz zieloną łodygę. Wokół rośliny znajdują się resztki śniegu.

RWhBAts65qXtb

Zdjęcie przedstawia krokusy. Są niskie i posiadają fioletowe płatki. Rosną one na płaskim zielonym terenie. Za nimi znajdują się drewniane chatki, drewniane ogrodzenie oraz turyści na ścieżce. W tle są góry.

R1KxP1N9OOoJS

Zdjęcie przedstawia mak. Na końcu cienkiej, włochatej łodygi znajdują się czerwone płatki rośliny oraz jej czarny środek. W tle znajduje się roślinność łąkowa.

• Przewaga wpływów wilgotnego powietrza morskiego na północy i zachodzie (mniejsze roczne amplitudy temperatur - klimatklimatklimat łagodniejszy) oraz przewaga wpływów suchego powietrza kontynentalnego na wschodzie (większe roczne amplitudy temperatur - klimat ostrzejszy). Izarytmy średnich rocznych amplitud temperatur powietrza mają w naszym kraju układ zbliżony do południkowego. Najniższe wartości występują na południu. W wyższych partiach Sudetów i Karpat izotermy roczne spadają poniżej 17°C, co wynika z niskiej temperatury w czasie lata. Na pobrzeżu nad Morzem Bałtyckim izotermy spadają poniżej 18°C (około 17,5°C nad samym morzem), co wynika z ocieplającego wpływu Bałtyku w zimie i ochładzającego w lecie. Najwyższe wartości występują na wschodzie kraju - około 22,5°C. Wpływ na to ma „kontynentalizm” klimatu. Izoamplituda 20°C oddziela strefę oddziaływania klimatu morskiego od klimatu kontynentalnego - w przypadku Polski przebiega południkowo niemal przez środek kraju.

• Średnia roczna suma opadów atmosferycznych w wysokości około 600 mm (poza górami). Miesięczne sumy opadów wahają się od 32 do 104 mm. Liczba dni z opadem atmosferycznym wynosi 160 w ciągu roku (średnio około 13 w miesiącu) – dużą część stanowią opady frontalne.

• Małe usłonecznienieusłonecznienie usłonecznienie - średnie roczne sumy usłonecznienia wynoszą: od 1400 godzin (3,8 h na dobę) w Sudetach i na południowym zachodzie (minimalne wartości występują w okolicach Katowic – poniżej 1400 godzin), 1600 godzin (4,4 h na dobę) w środkowej Polsce (w Warszawie) i Pobrzeżu Bałtyckim, do prawie 1700 godzin (4,7 na dobę) we wschodniej Polsce – zaznacza się tu wpływ „kontynentalizmu”. Na Pobrzeżu Koszalińskim (szczególnie w okolicach Łeby) i Gdańskim dni w lecie są najdłuższe. Największe dobowe wartości usłonecznienia występują w czerwcu (we wschodniej części Niziny Mazowieckiej i na Nizinie Podlaskiej przekraczają one 8 godzin, zaś w Sudetach nie przekraczają 6 godzin). Najmniejsze dobowe wartości usłonecznienia obserwujemy w grudniu (dni są wtedy najkrótsze). Szczególnie niskie wartości usłonecznienia w zimie występują w północno‑wschodniej Polsce (jedynie 0,5 godziny na dobę).

  R19MCWWYgIQKU

  Mapa Polski przedstawia średnie roczne sumy usłonecznienia. Na śląsku występuje 1300 godzin. W rejonie Sudetów 1400 godzin. W pasie od zachodu przez Karpaty 1500 godzin. W pasie od pojezierzy na zachodzie kraju do Lubelszczyzny 1600 godzin z wyjątkiem środka Polski, gdzie występuje 1500 i 1600 godzin. W pasie obejmującym Gdańsk i wschód kraju występuje ponad 1600 godzin. Na Podlasiu występuje 1600 godzin, a w okolicach Suwałk 1500 godzin.

  

• Przewaga opadów latem - miesięczne sumy opadu w porze letniej są większe niż w zimowej, co wynika z występowania obfitych letnich opadów konwekcyjnych (letnie burze). Miesiącem o najwyższych opadach jest zwykle lipiec, jedynie w górach jest nim głównie czerwiec.

• Zróżnicowanie ilości opadów w układzie przestrzennym - w obrębie nizin opady plasują się poniżej średniej krajowej. Najniższe opady występują w środkowej Polsce (około 500- 550 mm), szczególnie na Pojezierzu Kujawskim i Pojezierzu Pomorskim (około 500 mm), czyli obszarach leżących w cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego. W obrębie wyżej wyniesionych wzgórz morenowych Pojezierza Pomorskiego i Pojezierza Mazurskiego opady są zbliżone do średniej Polski lub nieco wyższe, najwyższe na Pojezierzu Bytowskim i Pojezierzu Kaszubskim oraz Wzniesieniach Elbląskich i Wzgórzach Szeskich. W pasie gór opady są wyraźnie powyżej średniej Polski: w Górach Świętokrzyskich – powyżej 650 mm, zaś w szczytowych partiach Sudetów i Karpat przekraczają 1000 mm. Najwyższe opady notuje się w Tatrach. Dochodzą one do 1700 mm - są to tzw. opady orograficzne.

R1D0KDnzBYYde

Mapa Polski przedstawia średnią sumę opadów atmosferycznych w latach od 1991 do 2020. W rejonie Tatr występuje ponad 1200 milimetrów. W rejonie Bielsko Białej, Nowego Sącza, Leska, Jeleniej Góry i Kłodzka występuje od 900 do 1000 milimetrów. W rejonie Raciborza, Katowic, Krakowa, Tarnowa, Krosna, Rzeszowa, Reska, Kołobrzegu, Koszalina, Ustki, Lęborka, Łeby i Elbląga występuje od 700 do 800 milimetrów. W pozostałej części kraju występuje poniżej 600 milimetrów.

• Występowanie wiatrów lokalnych – halnego w górach i bryz nad morzem.

• Przewaga wiatrów zachodnich.

• Zróżnicowanie trwania okresu wegetacyjnegookres wegetacyjny okresu wegetacyjnego - na nizinach: od 195 dni na wschodzie do ponad 220 dni na zachodzie i południu (najdłuższy okres wegetacyjny notuje się na Nizinie Śląskiej i w Kotlinie Sandomierskiej - ponad 225 dni). W górach wynosi poniżej 180 dni, w partiach szczytowych trwa od początku czerwca do początku września, a więc zaledwie ok. 100 dni.

  Rtqi7gHvxaDrE

  Mapa Polski przedstawia okres wegetacyjny. W rejonie Krakowa, Opola, Wrocławia, Zielonej Góry, Szczecina okres wegetacyjny czyli liczba dni ze średnią temperaturą dobową powyżej 5 stopni Celsjusza wynosi ponad 220 dni. W rejonie Gorzowa Wielkopolskiego, Kołobrzegu, Bydgoszczy, Torunia, Łodzi, Katowic, Rzeszowa wynosi od 210 do 220 dni. W rejonie Jeleniej Góry, Kielc, Lublina, Warszawy, Białegostoku, Gdańska wynosi od 200 do 210 dni. W rejonie Sudetów, Karpat, Olsztyna, Suwałk wynosi od 190 do 200 dni. W Tatrach wynosi poniżej 180 dni.

  

• Duże zachmurzeniezachmurzenie zachmurzenie - średnie roczne zachmurzenie w skali 0‑10 wynosi aż 6,6 (w skali 0‑8 około 5,1). Największe zachmurzenie występuje w grudniu (wynosi 7,9), zaś najmniejsze - we wrześniu (wynosi 5,7). Największe zachmurzenie obserwujemy w północno‑wschodniej Polsce oraz w obrębie wysokich gór (około 7,0). Liczba dni pochmurnych wynosi około 155 w roku (czyli prawie 40%). Najwięcej jest ich w grudniu (około 9 dni), zaś najmniej w sierpniu (około 7 dni). Liczba dni pogodnych wynosi tylko 45 (czyli ok. 11%). Najwięcej jest ich w marcu (około 5 dni), zaś najmniej - w listopadzie (około 2 dni).

  RQo8ManhUcJrS

  Mapa Polski przedstawia opady roczne. Od 500 do 550 milimetrów występuje w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego, Bydgoszczy, Torunia, Poznania, Warszawy. Od 550 do 600 milimetrów występuje w rejonie na północ od Szczecina i Bydgoszczy oraz w rejonie Zielonej Góry, Wrocławia, Opola, Łodzi, Lublina, Białegostoku i Suwałk. Od 600 do 650 milimetrów występuje w rejonie Kielc, Rzeszowa i Olsztyna. Od 650 do 700 milimetrów występuje w rejonie Kołobrzegu, Krakowa i Jeleniej Góry. Od 700 do 800 milimetrów występuje w rejonie Katowic. Wyższe opadu występują w Sudetach i Karpatach.

  

Słownik