Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższym tekstem. W trakcie analizy materiału zapisz w zeszycie do lekcji chemii wszystkie nowe pojęcia.

Zapoznaj się z poniższym tekstem. Przeanalizuj materiał i zapisz wszystkie nowe pojęcia w wyznaczonym polu.

Slajd 1. Ilustracja przedstawia kosmos wraz z mgławicami. Opis. Siła życiowa. U schyłku osiemnastego wieku chemicy byli przekonani, że substancje wytwarzane w organizmach (roślinnych lub zwierzęcych), czyli tzw. substancje pochodzenia organicznego, są tak naprawdę pochodzenia mineralnego. Za ich powstawanie miała być odpowiedzialna „siła życiowa” (łac. vis vitalis). Zatem jak zrodziła się chemia organiczna? Slajd 2. Ilustracja przedstawia drewniany zegar. Wskazówki przesuwają się. Opis. Czym jest chemia organiczna? Początki rozwoju chemii organicznej sięgają tysiąc osiemset dwudziestego ósmego roku, kiedy to Friedrich Wöhler dokonał syntezy mocznika, wykorzystując do tego celu nieorganiczny substrat (cyjanian amonu NH indeks dolny 4 OCN). W kolejnych latach naukowcy próbowali otrzymać również inne związki organiczne, np. tłuszcze naturalne. Slajd 3. Obecnie chemia obejmuje dwa główne działy: 1. Chemię nieorganiczną. 2. Chemię organiczną. Chemię organiczną definiuje się jako chemię węgla i jego związków. Związki te nazywane są związkami organicznymi. Zdarza się, że związek zawierający atomy węgla, zaliczany jest umownie do związków nieorganicznych. Jednym z takich przykładów jest HCN (cyjanowodór), który w reakcji z wodą może dać związek organiczny formamid (HCONH indeks dolny 2). Slajd 4. Ilustracja ukazuje kiść winogron rosnąca na krzaku. Winogrona są ciemnofioletowe. Opis. Jakie są cechy wspólne związków organicznych? 1. Wszystkie związki organiczne zawierają atomy węgla, dodatkowo większość zawiera również atomy wodoru. Związki zbudowane wyłącznie z węgla i wodoru to tzw. węglowodory. 2. Wszystkie atomy węgla mają cztery wiązania. Mówi się, że stabilny atom węgla jest czterowartościowy. Typ wiązań (pojedyncze, podwójne, potrójne) jaki występuje pomiędzy atomami węgla w cząsteczce związku organicznego, determinuje właściwości tej cząsteczki. 3. W cząsteczkach związków organicznych mogą być również obecne atomy innych pierwiastków, tzw. heteroatomy (obejmują N, O, S, P i halogeny). Przykładem związku organicznego, który oprócz atomów węgla i wodoru zawiera także atomy tlenu, jest fruktoza. Cukier ten w stanie wolnym jest zawarty m.in. w owocach. Slajd 5. Ilustracja przedstawia helisę. Opis. Jeśli chodzi o budowę związków organicznych, to jest ona bardzo różnorodna. Niektóre cząsteczki mają budowę łańcuchową, a z kolei niektóre tworzą pierścienie. Z uwagi na tendencję węgla do tworzenia silnych wiązań typu węgiel‑węgiel lub węgiel‑heteroatom, chemia organiczna obejmuje ogromną liczbę różnych cząsteczek. Do określenia ich składu, chemicy posługują się wzorami strukturalnymi lub sumarycznymi. Struktura związków może być również złożona - w zależności od ilości atomów obecnych w cząsteczce. Przykładem cząsteczek o dość skomplikowanej budowie są kwasy nukleinowe (DNA oraz RNA), odpowiedzialne za syntezę białka w organizmach żywych. Aby sprawnie poruszać się wśród wielu milionów związków, chemicy dokonali klasyfikacji cząsteczek, umieszczając je w szeregach homologicznych. Związki należące do tego samego szeregu nazwano homologami. Jako kryterium podziału cząsteczek wzięto pod uwagę rodzaj grup funkcyjnych obecnych w związku. Slajd 6. Na ilustracji jest pewna ilość różnych tabletek. Opis. Chemia organiczna jest specyficzną dyscypliną. Jej głównym celem jest powiązanie struktury cząsteczki z reakcjami, w których może ona wziąć udział. Z kolei dokładne poznanie mechanizmów reakcji organicznych pozwala chemikom tworzyć nowe cząsteczki, mające zastosowanie chociażby jako leki. Slajd 7. Na ilustracji jest żarówka. W jej górnej części obraca się kula ziemska. Opis. Obecne trendy w chemii organicznej obejmują również zieloną chemię, tak aby podczas prowadzenia procesów chemicznych ilość szkodliwych substancji była ograniczona.

RPfcgptHIo1B1
(Uzupełnij).

Słownik

chemia organiczna
chemia organiczna

(gr. chēmeía „magia”) dział chemii, który bada budowę, właściwości oraz reakcje i zastosowanie związków organicznych

związek organiczny
związek organiczny

związek chemiczny oparty o pierwiastek węgiel; tlenki, siarczki, selenki węgla, a także kwasy węglowe i ich pochodne zaliczane są do chemii nieorganicznej

atom
atom

(gr. átomos „niepodzielny”) najmniejsza cząstka pierwiastka chemicznego

węglowodory
węglowodory

związki organiczne zawierające w swojej strukturze wyłącznie atomy węgla i wodoru

wiązanie
wiązanie

oddziaływanie pomiędzy atomami, prowadzące do powstania bardziej złożonej struktury

wzór sumaryczny
wzór sumaryczny

określa rodzaj i liczbę atomów wchodzących w skład danej cząsteczki, np. CH4

wzór strukturalny
wzór strukturalny

udziela informacji o sposobie rozmieszczenia atomów i ich połączeniu

szereg homologiczny
szereg homologiczny

(gr. homologos „zgodny”) związki organiczne, które zawierają jednakowe grupy funkcyjne i posiadają taką samą budowę chemiczną, ale różnią się między sobą o taką samą jednostkę strukturalną

homologi
homologi

związki organiczne należące do tego samego szeregu homologicznego

grupa funkcyjna
grupa funkcyjna

atom lub grupa powiązanych ze sobą atomów, które związane są ze strukturą macierzystą

Bibliografia

Encyklopedia PWN

Gorzynski Smith J., Organic Chemistry, Third Edition, New York 2011.

Hejwowska S., Marcinkowski R., Staluszka J., Chemia 2. Zakres rozszerzony, Gdynia 2011.

Kołodziejczyk A., Naturalne związki organiczne, Warszawa 2013.

Litwin M., Styka‑Wlazło Sz., Szymońska J., Chemia organiczna 2, Warszawa 2005.

McMurry J., Chemia organiczna, cz. 2, Warszawa 2010.

Saunders N., Saunders A., Clinton S., Parsonage M., Poole E., AS Chemistry for AQA, Oxford 2007.

Vollhardt P., Schore N., Organic Chemistry. Structure and Function, 6th Edition, New York 2011.