Zastraszyć jak najwięcej osób

R13IuZmbEJYdb1

Zdjęcie przedstawia parę kobiety i mężczyzny, która znajduje się na tylnych siedzeniach samochodu bez dachu. Są to prezydent Kennedy wraz z małżonką. Są uśmiechnięci. Prezydent jest ubrany w garnitur, a jego małżonka w garsonkę. Wokół samochodu znajduje się tłum ludzi.

W XX wieku terroryzmterroryzmterroryzm przybrał inne, groźniejsze oblicze, gdyż stał się zagrożeniem nie dla jednostek, a dla dużych grup ludzi, często przypadkowych. I choć zamachy na przywódców politycznych czy duchowych nie zniknęły (m.in. zamach na prezydenta Kennedy’ego czy papieża Jana Pawła II), coraz częściej skutki działalności terrorystycznej dotykały zwykłych ludzi, niezaangażowanych w politykę. Rozwój nowoczesnych mediów pozwolił sprawcom zamachów skuteczniej i na masową skalę posługiwać się przemocą. Terroryści oddziałują dziś bowiem nie tylko bezpośrednio (gdy przemoc dotyka ofiar), ale również pośrednio- za pomocą strachu i paniki wywołanej przekazem medialnym. Działania terrorystów obliczone są na wywołanie dezorganizacji życia społecznego. Paradoksalnie więc, nowoczesne zinformatyzowane społeczeństwa rozwinięte są łatwym celem podczas wojny psychologicznej prowadzonej przez organizacje terrorystyczne.

RkZpjh8KeAPze1

Zdjęcie przedstawia kilka zniszczonych autobusów. Są spalone, mają wybite szyby, nie mają kół. Stoją na betonowym placu.

Lista głośnych zamachów terrorystycznych jest długa: porwanie przez Palestyńczyków izraelskiego samolotu lecącego z Brukseli do Paryża (maj 1972 r.); zamach dokonany podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium (1972 r.) którego dokonali palestyńscy terroryści z organizacji Czarny WrzesieńCzarny WrzesieńCzarny Wrzesień, którzy uwięzili grupę sportowców izraelskich; zamach, porwanie i zamordowanie włoskiego premiera Aldo Moro przez organizację Czerwone BrygadyCzerwone BrygadyCzerwone Brygady (1978 r.); detonacja bomby w amerykańskim samolocie lecącym z Frankfurtu do Nowego Jorku, na zlecenie libijskiego dyktatora Kadafiego (1988 r.); rozpylenie gazu paraliżującego – sarinu, przez sektę Najwyższa Prawda w tokijskim metrze (1995 r.). Szczególnie długa jest lista zamachów dokonanych w Izraelu, przez bojowników HamasuHamasHamasu. Jednak przykładem najtragiczniejszej do tej pory akcji jest zamach dokonany przez terrorystów z Al‑KaidyAl‑KaidaAl‑Kaidy z 11 września 2001 r., w wyniku którego zginęło prawie 3 tys. osób, a terroryzm zaczął być postrzegany jako jedno największych zagrożeń czasów współczesnych.

Afganistan talibów

R1eJ6gqhtDghU1

Zdjęcie przedstawia mężczyzn, którzy biją kobietę na ulicy. Wokół stoją kobiety w niebieskich burkach. Scenie przygląda się dziecko.

W 1989 roku wojska sowieckie opuściły Afganistan. Od tego czasu z różnym natężeniem trwała tam wojna domowa. Zakończyła się w 1994 r., kiedy to ostatecznie upadł reżim komunistyczny, a władzę przejęli talibowietalibowie, talibantalibowie, czyli fundamentaliścifundamentalizmfundamentaliści muzułmańscy. Wprowadzili oni surowe islamskie prawo religijne - szariatprawo szariatuszariat - jako prawo państwowe. Oznaczało to utworzenie państwa religijnego, teokratycznego, co wiązało się m.in. z prześladowaniem innowierców i osób nie dość dokładnie przestrzegających przykazań islamu, bardzo rygorystycznie pojmowanych przez talibów. Talibowie starali się również zatrzeć wszelkie ślady zachodniej kultury nowoczesnej, gdyż uznawali ją za „cywilizację szatana”. Zniszczono też pozostałości innych cywilizacji, np. starożytne posągi Buddy w Bamian. Rząd talibański nie był w stanie zapanować nad całym obszarem państwa, które w części pozostawało pod władzą poszczególnych klanów. Nie miał też poparcia wszystkich Afgańczyków. Afganistan pogrążył się w chaosie polityczno‑gospodarczym. Na arenie międzynarodowej rząd talibów uznały tylko Pakistan i Arabia Saudyjska. Między innymi z tych powodów w Afganistanie swoje bazy szkoleniowe zakładały islamskie organizacje terrorystyczne, które wykorzystywały niemoc rządu albo cieszyły się jego cichym wsparciem.

Wojna z terroryzmem

Atak terrorystów islamskich na World Trade Center w Nowym Jorku oraz Pentagon 11 września 2001 roku zmienił obraz polityki amerykańskiej wobec świata. Tego dnia członkowie fundamentalistycznej organizacji islamskiej Al‑Kaida (arab. – baza) porwali cztery samoloty pasażerskie z zamiarem rozbicia ich na ważnych budynkach na terenie Stanów Zjednoczonych. Dwa samoloty uderzyły w biurowce World Trade Center w Nowym Jorku, jeden w Pentagon (siedzibę Departamentu Obrony USA), a ostatni dzięki bohaterskiej akcji pasażerów nie doleciał do celu (prawdopodobnie był nim Biały Dom lub Kapitol) i rozbił się na niezamieszkanym terenie w Pensylwanii. Nowojorskie wieżowce zawaliły się w wyniku uderzeń samolotów i pożarów. Podejrzewana o organizację zamachu Al‑Kaida i jej przywódca, saudyjski milioner Osama bin Laden, stali się celem poszukiwań amerykańskich służb specjalnych na całym świecie.

R1HzWpFEPnlnC1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w garniturze. Ma krótkie włosy oraz zmarszczki na twarzy. Przemawia przez mikrofon na mównicy. Za nim znajduje się amerykańska flaga.

Prezydent George W. Bush ogłosił „wojnę z terroryzmem”, uznając tym samym atak Al‑Kaidy za działanie zbrojne skierowane przeciwko narodowi amerykańskiemu i jego wartościom. Wezwał także wszystkie kraje demokratyczne do udziału w koalicji antyterrorystycznej na mocy art. 5. traktatu NATO. Już w październiku 2001 roku siły NATO rozpoczęły operacje wojskowe w Afganistanie, która jak wiemy to dziś, okazała się najdłużej trwająca interwencją wojsk amerykańskich. Przeciwko talibom wystąpiły także miejscowe plemiona pasztuńskie, na których czele stał Hamid Karzaj. Talibowie ponieśli wtedy klęskę, a Karzaja wybrano na prezydenta Afganistanu. Talibowie schronili się na terenie Pakistanu i prowadząc walkę partyzancką zawzięcie walczyli o utrzymanie kontroli na możliwie największej części powierzchni kraju. O ile w dużych miastach było to trudne, to pozostałą – niedostępną i górzystą częścią kraju, szybko odzyskali. W kraju nie udało się zaprowadzić stabilizacji ani demokracji, pomimo zaangażowania finansowego i wojskowego państw Zachodu.

R1Qt1dRfF7smF

Zdjęcie przedstawia panoramę miasta. Po prawej stronie stoją dwa wysokie wieżowce. Obydwa płoną. Nad nimi unosi się gęsty, ciemny dym.

Sytuacja w Afganistanie pozostaje niestabilna, a największym i konkretnym skutkiem interwencji było zabicie przez amerykańskich komandosów Osamy bin Ladena (2011 rok) uznanego za światowego terrorystę numer jeden. 11 września pozostaje datą przełomową, która odmieniła sposób myślenia o bezpieczeństwie we współczesnym świecie. Doprowadziła również - przynajmniej na pewien czas – do bliskiej współpracy międzynarodowej w działaniach na rzecz zwalczania terroryzmu takich jak współpraca organizacji i państw, ich służb mundurowych i sił specjalnych.

Strach przed radykalnym islamem

Współczesny terroryzm ma liczne i bardzo różne przyczyny, będące wynikiem nie tylko sytuacji politycznej, narodowościowej czy ideologicznej, ale także religijnej czy społecznej. Terroryści mogą za pomocą aktów przemocy próbować wywalczyć niepodległość czy suwerenność danego regionu (przykładem są działania Czeczenów przeciwko Rosji czy Kurdów i Palestyńczyków), dążyć do przejęcia władzy albo narzucenia własnych celów religijnych czy ideologicznych. Celem ich działań jest również zwrócenie uwagi danej społeczności (albo uwagi globalnego społeczeństwa) na jakiś problem czy też nadanie mu medialnego rozgłosu z wykorzystaniem środków masowego przekazu.

Jeden z prekursorów badań nad terroryzmem, David Rapoport, profesor nauk politycznych na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, stworzył teorię czterech fal terroryzmu - od anarchistycznego i rewolucyjnego, zapoczątkowanego pod koniec XIX w. w Rosji, aż po erę dżihadudżihaddżihadu, której początków należy szukać w wojnie w Afganistanie w latach 70. XX w. Ta ostatnia fala, trwająca do dziś, zdominowana jest przez ekstremistyczny fundamentalizm islamski, głoszący hasła antyamerykańskie i szerzej antyzachodnie, a także antychrześcijańskie. Dodatkowo radykalne nastroje w państwach arabskich potęgowane są niestabilną sytuacją gospodarczą i polityczną, panującą m.in. w Iraku, Libii czy Syrii. Równocześnie różne odłamy polityczno‑religijne toczą w krajach Bliskiego Wschodu zaciekłą walkę o władzę, prowadzącą do wybuchu wojen domowych i rewolucji. Jak podkreśla polski wojskowy i były szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Stanisław Koziej:

Taki jest cel tak zwanego Państwa Islamskiego, sunnickiejsunnicisunnickiej organizacji terrorystycznej działającej na Bliskim Wschodzie. Założył ją jeszcze w latach 90. XX w. Jordańczyk Abu Musab‑al‑Zargawi, ale tak naprawdę głośno o niej stało się już w XXI w., gdy w 2003 r. po interwencji amerykańskiej w Iraku obalony został jego dyktator Saddam Hussain, a w kraju wybuchła wojna domowa i na kilka lat zapanował chaos polityczny. Organizacja al‑Zargawiego była jedną z działających na tym terenie grup radykalnych islamistów i to grupą bardzo brutalną i radykalną: jej członkowie nie tylko atakowali amerykańskich żołnierzy w Iraku oraz ich sojuszników, ale także ludność cywilną i wyznawców szyizmuszyiciszyizmu, organizowali zamachy samobójcze i okrutne egzekucje. Jej ideologia stanowi połączenie islamizmuislamizmislamizmu z apokaliptyczną wizją ostatecznej świętej wojny prawdziwych muzułmanów z niewiernymi oraz zepsutym, starym światem. Gdy w 2011 r. wybuchła wojna w Syrii, radykalni islamiści z obu państw połączyli siły, a organizacja dwa lata później zmieniła nazwę na Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie. Udało jej się na częściowo kontrolowanych terenach Iraku i Syrii stworzyć coś na kształt islamskiego państwa (kalifatukalifatkalifatu), nieuznawanego przez społeczność międzynarodową. Choć w 2019 r. terytorium kontrolowane przez ISIS zostało opanowane, do czego przyczyniły się m.in. akcje międzynarodowej koalicji zwalczającej tę organizację, to jednak działa ona nadal i wzywa muzułmanów na całym świecie do posłuszeństwa wobec kalifatu oraz prowadzenia globalnego dżihadu.

Największe i najgłośniejsze zamachy terrorystyczne XXI wieku

Słownik

Słowa kluczowe

terroryzm, zamach, ataki terrorystyczne, World Trade Center, Al‑Kaida, Osama bin Laden, George W. Bush, świat na przełomie tysiącleci

Bibliografia

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

Historia terroryzmu. Od starożytności do Da’isz, pod red. A. Blina i G. Chalianda, Warszawa 2020.

S. Wojciechowski, P. Osiewicz, Zrozumieć współczesny terroryzm, Warszawa 2017.

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

A. Pawłowski, Terroryzm w Europie w XIX i XX w., Zielona Góra 1980.