Patrycja Włodek Oliver Stone - Ameryka oskarżona

Przez ponad trzydzieści lat kariery Oliver Stone dorobił się opinii jednego z najbardziej kontrowersyjnych reżyserów amerykańskich. Nie obawiał się poruszać tematów trudnych i niewygodnych, narażając się na gwałtowne ataki krytyki. Jednak to właśnie bezkompromisowość jest tym, co służy jego kinu najlepiej. Złagodnienie, któremu reżyser uległ w ostatnich latach, realizując filmy takie jak Męska gra, Aleksander czy World Trade Center, jest w dużej mierze równoznaczne z utratą części jego własnego, autorskiego stylu. Na początku nowego stulecia Stone przypomina hipisów zbuntowanych w latach siedemdziesiątych, którzy dwadzieścia lat później doceniają uroki konsumpcji, posiadania domu, trójki dzieci, minivana i psa. Twórca Plutonu również zaczął stopniowo rezygnować z ostrego tonu, który dominował w jego kinie aż do Nixona, na rzecz poprawności politycznej i ideologicznej (film o WTC) i młodzieńczych fantazji, takich jak amerykański futbol (reżyser jest wielkim fanem drużyny z San Francisco). Fresk o Aleksandrze Wielkim (Colin Farrell), kolejnym wielkim królu obalonym — jak sugeruje reżyser - przez gorszych od siebie, to echo zarówno JFK, jak i Conana barbarzyńcy (Conan the Barbarian, 1982, reż. John Milius), czyli jednego z pierwszych scenariuszy, nad którymi pracował Stone.
Prawdziwym żywiołem Stone’a, istotą jego kina, tym, co zapewnia mu jakość, ostrość i wartość, są kontrowersje i to dwojakiego rodzaju. Przede wszystkim wielu krytyków zarzuca mu fałszowanie historii. Wrogie przejęcia nie wyglądały w latach osiemdziesiątych tak, jak to widać w Wall Street; studenckie manifestacje tłumiono krwawo na wielu uniwersytetach, ale akurat nie w Syracuse (Urodzony czwartego lipca); Nixon nie pił tyle whisky i nie używał pewnych wulgarnych słów, a grający go Anthony Hopkins wcale nie jest do niego podobny; Jim Garrison mieszkał w innej dzielnicy Nowego Orleanu niż zostało to pokazane w JFK, mówił też z odmiennym akcentem niż grający go Kevin Costner etc.

3 Źródło: Patrycja Włodek, Oliver Stone - Ameryka oskarżona, dostępny w internecie: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/260335/wlodek_oliver_stone_ameryka_oskarzona_2010.pdf?sequence=6&isAllowed=y.

Janusz Wróblewski Aleksander

Aleksander, trzygodzinna filmowa biografia macedońskiego władcy, który w wieku 25 lat podbił niemal cały starożytny świat, miała być ukoronowaniem reżyserskiej kariery Olivera Stone’a. Amerykanin przygotowywał się do niej 10 lat, produkcja pochłonęła niemal 200 mln dol. W realizacji widowiskowych scen bitewnych wysiłki armii statystów wspierały programy komputerowe, gwarantujące jeszcze lepsze efekty niż we „Władcy Pierścieni”. Na planie stawiła się plejada hollywoodzkich gwiazd: od Anthony’ego Hopkinsa, któremu przypadła mało wdzięczna rola narratora Ptolemeusza, wspominającego wyczyny legendarnego przywódcy, po Angelinę Jolie, próbującą odważnie wcielić się w zaborczą matkę Aleksandra, oskarżaną przez historyków o zamordowanie króla Filipa II, ojca bohatera. Niestety, mimo wielkiego zaangażowania artystów film Stone’a przypomina nudny wykład akademicki niewiele mający wspólnego z szekspirowskim wymiarem tragedii, o której stara się opowiedzieć. Budując psychologię postaci, Stone zastosował prymitywny psychoanalityczny klucz. Decyzję o szalonej wyprawie Aleksandra do Indii tłumaczy jego poczuciem winy wobec ojca, który nie chciał uczynić syna następcą tronu, oraz pragnieniem ucieczki przed obłąkaną matką. Dramat władzy uzasadnia erotycznymi kompleksami wojowniczego przywódcy i urazami nabytymi przez niego w dzieciństwie. Wprawdzie Colin Farrell (Aleksander Wielki) robi wszystko, by stworzyć ciekawą, wielowymiarową postać na miarę mitu, ale w tak wąsko zakreślonych ramach nie może się mu to udać. Klęskę „Aleksandra” przypieczętowuje nieznośnie patetyczna muzyka Vangelisa oraz nierówna warstwa wizualna, osiągająca poziom kiczu w przebarwionej na czerwono scenie śmierci bohatera poniesionej na polu bitwy ze słoniami.

1 Źródło: Janusz Wróblewski, Aleksander, dostępny w internecie: https://www.polityka.pl/archiwumpolityki/1860322,1,aleksander.read.