Pomimo rozbudowanej sieci naczyń krwionośnych krew nie dociera do wszystkich komórek organizmu. Pełne pokrycie zapotrzebowania komórek na substancje odżywcze oraz sprawne usuwanie zbędnych produktów metabolizmu możliwe jest m.in. dzięki limfie, zwanej też chłonką. Powstaje ona jako przesącz osocza krwi z przestrzeni międzykomórkowych do naczyń limfatycznych. Naczynia te wraz z narządami limfatycznymi tworzą układ limfatyczny (chłonny). Uzupełnia on funkcje układu krwionośnego, zbierając limfę ze wszystkich tkanek i narządów (z wyjątkiem m.in. ośrodkowego układu nerwowego) oraz odprowadzając ją do żył.

RMVf2INFy87j3

Na ilustracji przedstawiona jest budowa układu limfatycznego człowieka. Widoczna jest półprzezroczysta postać mężczyzny. Przewody limfatyczne rozchodzą się niemal po całym organizmie człowieka. W głowie, w okolicach ust znajduje się niewielki okrągły organ – migdałek, a poniżej w szyi węzły chłonne szyjne. W obu barkach widoczne są żyły - prawa oraz lewa podobojczykowa. Pod pachami są zlokalizowane węzły chłonne pachowe. Z kolei w kościach budujących ramiona znajduje się czerwony szpik kostny. Nad sercem w klatce piersiowej jest widoczna grasica. Przez środek klatki piersiowej ciągnie się w dół przewód piersiowy, a po lewej stronie znajduje się śledziona. Na wysokości brzucha na przewodach limfatycznych zlokalizowane są węzły chłonne trzewne, a w pachwinach węzły chłonne pachwinowe. Nad prawa pachwiną jest z kolei niewielki wyrostek robaczkowy, w nogach natomiast na wysokości kolan węzły chłonne podkolanowe.

Więcej na temat budowy układu limfatycznego człowieka dowiesz się z e‑materiału: Budowa i funkcje układu limfatycznego człowiekaP9bgGdNFVBudowa i funkcje układu limfatycznego człowieka.

Najdrobniejszymi naczyniami limfatycznymi – o najmniejszej średnicy – są włosowate naczynia limfatyczne, zwane prekolektoramiprekolektoryprekolektorami. Zbudowane są one z nabłonka jednowarstwowego i tworzą bezzastawkową sieć naczyń.

Prekolektory przechodzą w naczynia o większej średnicy – kolektory, czyli główne naczynia transportujące limfę. Wyróżnia się trzy rodzaje naczyń limfatycznych tego typu:

• kolektory powierzchniowe – zlokalizowane w obrębie skóry, tkanki podskórnej i tłuszczowej;

• kolektory głębokie – odprowadzające limfę z mięśni, więzadeł, ścięgien i powięzi;

• kolektory trzewne – zbierające chłonkę z narządów wewnętrznych.

Budową kolektory przypominają żylne naczynia krwionośne. Podobnie jak żyły zaopatrzone są w zastawki, które zapobiegają cofaniu się limfy. Fragment kolektora pomiędzy zastawkami to limfangionlimfangionlimfangion.

Kolektory prowadzą limfę do węzłów chłonnych, a następnie do przewodu piersiowego oraz przewodu chłonnego prawego. Przewód piersiowy zbiera limfę z obu kończyn dolnych, jamy brzusznej i miednicy, lewej kończyny górnej oraz lewej połowy klatki piersiowej, szyi i głowy. Przewód chłonny prawy zbiera limfę z prawej kończyny górnej oraz prawej połowy klatki piersiowej, szyi i głowy. Oba przewody uchodzą do żył podobojczykowych, odpowiednio: lewej i prawej, prowadzących krew do żyły głównej górnej.

Naczynia limfatyczne prowadzą limfę do węzłów chłonnych. Struktury te pełnią funkcję filtra, który zatrzymuje drobnoustroje i substancje toksyczne płynące z prądem limfy. W węzłach chłonnych zatrzymane elementy ulegają fagocytoziefagocytozafagocytozie, przeprowadzanej przez obecne tam komórki żerne.

Węzły chłonne to skupiska tkanki limfatycznejtkanka limfatycznatkanki limfatycznej biorące udział w procesach immunologicznych. Występują pojedynczo lub w większych grupach, a ich liczba w organizmie człowieka waha się od 600 do 700. Największe węzły chłonne znajdują się pod żuchwą, w okolicy szyi, w dołach pachowych, w jamie brzusznej, w pachwinach oraz pod kolanami. Skupiska tkanki limfatycznej na błonie śluzowej jelita cienkiego zwane są grudkami chłonnymi, a występujące w obrębie gardła – migdałkami.

Od zewnątrz węzły chłonne okrywa łącznotkankowa torebka, która wnika do środka, tworząc beleczki. Wnętrze węzła, pomiędzy beleczkami, zbudowane jest z tkanki siateczkowejtkanka siateczkowatkanki siateczkowej. W jej obrębie występują limfocytylimfocytylimfocyty, które są zabierane przez opuszczającą węzły limfę. Powiększenie węzłów chłonnych świadczy o nagromadzeniu limfocytów i wskazuje na toczący się stan zapalny.

Limfa, w przeciwieństwie do krwi, nie jest pompowana przez serce. Jej przepływ umożliwiają skurcze limfangionów. Ich rytmiczne skurcze (zazwyczaj od 4 do 6 razy na minutę; w warunkach fizjologicznych częstotliwość skurczów może wzrosnąć nawet do 20 na minutę) przesuwają limfę do następnego fragmentu naczynia. Obecne w kolektorach zastawki zapobiegają cofaniu się chłonki do niżej położonych limfangionów. Siła i częstotliwość skurczów zależą od stopnia wypełnienia limfą naczyń chłonnych: im bardziej rozciągnięty limfangion, tym większa siła jego skurczu.

Krążąca limfa pełni w organizmie wiele ważnych funkcji:

• uczestniczy w transporcie składników odżywczych do komórek oraz odprowadzaniu z nich zbędnych produktów przemiany materii;

• pełni rolę w przebiegu odpowiedzi odpornościowej, przez transport leukocytów (w szczególności limfocytówlimfocytylimfocytów) do i z węzłów chłonnych oraz komórek dendrytycznychkomórki dendrytycznekomórek dendrytycznych do węzłów chłonnych, w których stymulują one odpowiedź immunologiczną;

• pośredniczy we wchłanianiu z przewodu pokarmowego i transporcie: kwasów tłuszczowych, tłuszczów oraz rozpuszczonych w nich witamin (A, D, E i K);

• odprowadza do układu krążenia cząsteczki białka i nadmiar płynu.

Słownik