Przeczytaj
Dostępność serwisu internetowego
Osoby ze szczególnymi potrzebami (starsze, z niepełnosprawnościami, a także z czasowymi ograniczeniami wynikającymi np. z chorób) bardzo często potrzebują równego dostępu do korzystania z wirtualnego świata. Szczególnie ważne jest to w kontekście e‑usług oferowanych przez instytucje publiczne, do których każdy obywatel ma prawo mieć nieograniczony dostęp.
Dostępność serwisu internetowegoDostępność serwisu internetowego określa stopień, w jakim może być on postrzegany, rozumiany i przeglądany przez wszystkich użytkowników, niezależnie od ich niepełnosprawności, a także od właściwości używanego przez nich oprogramowania i sprzętu.
Serwis spełnia warunki dostępności, gdy osoby z niepełnosprawnościami mogą korzystać ze wszystkich jego treści, są one dla nich zrozumiałe, a także gdy mają możliwość nawigowania i wchodzenia w interakcje z serwisem. Dostępność ma dwa podstawowe, nierozerwalnie związane ze sobą aspekty:
informacyjny – treści powinny być przekazywane w sposób zrozumiały dla wszystkich;
techniczny – serwis powinien spełniać techniczne wytyczne dostępności.
WCAG
Sposób tworzenia serwisów dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami jest precyzyjnie i wyczerpująco opisany w specyfikacji WCAGWCAG (Web Content Accessibility Guidelines), opracowanej przez organizację W3C1 (World Wide Web Consortium). WCAG w wersji 2.1 jest obecnie uznawane za dokument wyznaczający standardy dostępności w większości krajów (również w Polsce, chociaż polskie prawo nie wymusza rygorystycznego stosowania tych rozwiązań, dotyczą one głównie witryn i aplikacji powiązanych z organami i podmiotami publicznymi). Specyfikacja zawiera szereg wytycznych i wskazówek dotyczących dostępności. Skierowana jest głównie do twórców serwisów internetowych, tj. programistów, webmasterów i grafików.
WCAG 2.1 – wytyczne
WCAG 2.1 opiera się na czterech zasadach: postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość, solidność. Dotyczą one wszystkich elementów stron internetowych czy aplikacji mobilnych: kodu, treści i sposobu działania.
- Zasada 1: Postrzegalność
Informacje zamieszczone w witrynie przedstawia się tak, aby mogły je odebrać osoby z różnymi ograniczeniami, wykorzystując do tego dostępne dla nich zmysły. Cel ten m.in. realizuje się poprzez:- alternatywy tekstowe dla treści nietekstowych (np. tekst alternatywny),
- transkrypcje materiałów audio i filmów,
- audiodeskrypcje i napisy rozszerzone do filmów,
- logiczną strukturę treści (nagłówki, listy itp.),
- wyróżnienia nieopierające się jedynie na kolorze,
- odpowiednie dobieranie kolorów tekstu i tła,
- możliwość powiększenia rozmiaru tekstu o 200%,
- niepublikowanie obrazów tekstu,
- responsywność.
- Zasada 2: Funkcjonalność
Niezależnie od tego, w jaki sposób użytkownicy nawigują – za pomocą samej klawiatury, samej myszy, czy obu – każdy powinien mieć możliwość znajdowania i wykorzystywania treści oraz funkcji. Cel ten realizuje się m.in. poprzez:- umożliwienie odtwarzania, wstrzymywania i zatrzymywania poruszających się treści,
- unikanie migających treści,
- możliwość wyłączania ruchomych elementów,
- linki umożliwiające przechodzenie do innych segmentów („przejdź do treści”),
- zrozumiałe i pasujące do treści tytuły stron,
- linki opisane w taki sposób, żeby było wiadomo, dokąd prowadzą,
- nagłówki jasno opisujące treść,
- etykiety wyjaśniające, co wpisać w pola formularzy,
- wyróżnienie aktualnie wybranego elementu za pomocą klawiatury,
- możliwość wyłączania i zmiany skrótów klawiaturowych.
- Zasada 3: Zrozumiałość
Użytkownicy powinni rozumieć zarówno przekazywane informacje, jak i sposób działania strony lub aplikacji. Cel ten można osiągnąć m.in. dzięki:- stosowaniu prostego języka, unikaniu trudnych, specjalistycznych terminów lub ich wyjaśnieniu w nieskomplikowany sposób,
- zamieszczaniu wyjaśnień do skrótów i akronimów,
- umieszczeniu informacji, w jakim języku jest treść,
- zachowaniu spójnego wyglądu i działania elementów na podstronach,
- uwzględnieniu zrozumiałych i widocznych etykiet przy polach formularza,
- stosowaniu dostępnych i zrozumiałych komunikatów o błędach w formularzach i podpowiedzi, jak je poprawić.
- Zasada 4: Solidność
Zasada ta mówi, że struktura i działanie strony powinny spełniać standardy odpowiednie dla różnych technologii, urządzeń i programów. W polskim i unijnym prawie zasada ta nazywana jest kompatybilnością. Cel ten osiąga się m.in. za pomocą:- kodu zgodnego ze standardami HTML,
- informacji o statusie/stanie strony czy aplikacji przeznaczonych dla technologii asystujących (np. czytników),
- zgłaszania przez technologie asystujące pojawiających się komunikatów czy okien.
W obrębie każdej zasady podane są bardziej szczegółowe wytyczne, będące wskazówkami dla osób projektujących witrynę. Każda wytyczna zawiera określone wymagania, wedle których ocenić można, czy jej założenia zostały zrealizowane. Wymagania te nazywane są kryteriami sukcesu. Dodatkowo każde z kryteriów przyporządkowane jest do jednego z poziomów dostępności. Wyróżniono trzy takie poziomy A (podstawowy), AA oraz AAA (najwyższy). Aby zrealizować poziom AA, trzeba spełnić kryteria dla poziomu A i AA itd.
ważne!
Dostępność dotyczy wszystkich użytkowników serwisów internetowych. Stosowanie odpowiednich standardów umożliwia korzystanie z serwisów osobom po chwilowych urazach rąk i oczu czy po prostu pracujących przy komputerze przez wiele godzin dziennie. Odpowiednie dostosowanie tekstu i nawigacji ułatwia dotarcie do informacji każdemu użytkownikowi.
Warto wiedzieć, że kwestie dostępności dla osób o szczególnych potrzebach poruszane są w różnych aktach prawnych. Jednym z nich jest z Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, ratyfikowana przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2006 roku. Jest to umowa międzynarodowa mająca na celu ochronę praw i godności osób niepełnosprawnych.
W Polsce obowiązuje przyjęta przez Sejm Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Jej celem jest poprawa warunków życia i funkcjonowania obywateli narażonych na marginalizację lub dyskryminację ze względu na niepełnosprawność, wiek czy choroby. Jednym z poruszanych w niej aspektów jest dostępność cyfrowa, którą opisuje również Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Słownik
opisowa narracja opowiadająca o treściach wizualnych; przeznaczona dla osób niewidomych i słabowidzących
(ang. accessibility) ogół zasad dotyczących projektowania interfejsów komunikacji człowieka z komputerem, których nadrzędnym celem jest zapewnienie komfortowego dostępu do funkcji serwisów internetowych jak największemu gronu osób (w tym także ludzi narażonych na wykluczenie cyfrowe z powodu niepełnosprawności, wieku, braku wykształcenia lub wskutek ograniczeń technologicznych)
automatyczne dostosowywanie się widoku strony do szerokości ekranu urządzenia, na którym jest wyświetlana
zapisany w formie tekstu opis graficznych elementów umieszczonych na stronie lub w aplikacji
rekomendacje dotyczące tego, jakie kryteria powinny spełniać strony internetowe, aby były dostępne; wersja 2.0 została zaadaptowana jako standard ISO/IEC 40500