Problemy i wyzwania

Wszystkie problemy i wyzwania, przed którymi stanął Nietzsche, zawierały się w jednym haśle: kryzys kultury.

Wyjściowa, fundamentalna teza Nietzschego brzmiała: Kultura europejska znajduje się w fazie upadku, fałszu, zakłamania. Kryzys ten przejawiał się, według filozofa, przede wszystkim w:

• krępowaniu spontanicznej ludzkiej aktywności poprzez wtłaczanie jej w ramy sztucznych norm i standardów;

• abstrakcyjnym, oderwanym od realiów życia myśleniu;

• powszechnym zakłamaniu (co innego ludzie głoszą, a inaczej żyją), drobnomieszczaństwie i filisterstwiefilisterfilisterstwie;

• używaniu religii do usprawiedliwiania własnych słabości.

R1ced7Em6c8a91

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę. Ma poziome zmarszczki na czole, krótkie, zaczesane do tyłu włosy oraz gęste brwi i wąsy.

W zakończeniu Ecce homo filozof ujął to następująco:

Kryzys kultury ujawniał się na wielu płaszczyznach:

• moralnejmoralnośćmoralnej — ludzie błędnie określają, co jest dobrem, a co jest złem;

• poznawczej — ludzie błędnie określają, co jest prawdą, a co nie;

• egzystencjalnejegzystencjalizmegzystencjalnej — ludzie źle żyją, nie widzą sensu i celowości życia, kwestionują jego podstawy;

• religijnej — współcześnie religia pogłębia chorobę ducha ludzkiego zamiast ją leczyć.

Nietzsche badał wszystkie te płaszczyzny jednocześnie, nie oddzielał ich od siebie, bo właśnie takie oddzielanie ich od siebie i badanie osobno jest jednym ze znamion kryzysu. Życie, które leży u podstaw wszystkiego, jest jedno, jest całością – wszelkie podziały są już zakłamywaniem życia. Nie ma więc u Nietzschego podziału na epistemologię, etykę, estetykę, metafizykę itd. Wszystko jest częścią całości i wzajemnie się warunkuje. Filozof nie oddzielał nawet od siebie wyraźnie treści i formy. Forma kształtuje treść, treść narzuca formę – dlatego tak wielką wagę Nietzsche przywiązywał do właściwego stylu. Zawsze poszukiwał odpowiedniej formy, by ująć to, co chciał przekazać.

Dodatkowe szczegółowe wyzwanie, jakie sobie stawiał, wynikało z fascynacji myślą Schopenhauera, który dowodził, że u podstaw rzeczywistości, jaką znamy, leży irracjonalna, ślepa siła, wola. Z faktu jej irracjonalności i nieusuwalności wyciągnął on jednak pesymistycznepesymizmpesymistyczne wnioski. Tymczasem Nietzsche, który Schopenhauerowskie pojęcie woli przekształcił w pojęcie życia, poszukiwał „wiedzy radosnej”. Autor Tako rzecze Zaratustra dążył więc do przezwyciężenia pesymizmu swojego mentora.

Słownik