Struktura zatrudnienia

Struktura zatrudnienia ludności obejmuje zestawienie procentowych udziałów ludności pracującej w poszczególnych sektorach gospodarkisektor gospodarkisektorach gospodarki narodowej i zależy od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju. W zależności od przyjętego kryterium może to być podział na trzy, cztery lub pięć sektorów. Spotyka się także zestawienia według sekcji PKD, a także według sektorów własności (sektor prywatny i publiczny).

Indeks dolny Źródło: oprac. na podstawie The World Factbook - CIA, [online], dostępny w internecie:https://www.cia.gov/the‑world‑factbook/. Indeks dolny koniec_{Źródło: oprac. na podstawie The World Factbook - CIA, [online], dostępny w internecie:https://www.cia.gov/the‑world‑factbook/.}

Zmiany struktury zatrudnienia w Polsce na przestrzeni lat

Okres historii gospodarczej Polski, przyjmując kryterium struktury zatrudnienia, można podzielić na trzy wyraźne etapy: przedindustrialny (typowo rolniczy), industrialny (przemysłowy) oraz postindustrialny (z dominacją usług w tej strukturze).

W okresie międzywojennym i niedługo po zakończeniu II wojny światowej nasz kraj był uznawany za typowo rolniczy. Według danych GUS, w 1931 roku w I sektorze gospodarki narodowej pracowało ponad 70% ludności, a w usługach – nieco ponad 16% zatrudnionych. Charakterystyczna wówczas dla Polski była tradycyjna gospodarka rolna. Nie było wtedy większego popytu na usługi ze względu na brak pieniędzy oraz wykonywanie prostych świadczeń (typu: szycie, fryzjerstwo, drobne naprawy) samemu. Natomiast odsetek osób pracujących w przemyśle powoli wzrastał. Głównymi inwestycjami, które przyczyniły się wówczas do tego zjawiska, były: budowa portu morskiego w Gdyni oraz działalność Centralnego Okręgu Przemysłowego.

RUcOZkKs1Wax4

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce z 1931 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie zatrudnionych było 70,3 procent pracowników, w przemyśle – 13,1 procent, a w usługach – 16,6 procent.

RyDLWcfMzC5SC

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce w 1950 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie zatrudnionych było 57,2 procent pracowników, w przemyśle – 23 procent, a w usługach – 19,8 procent.

Po drugiej wojnie światowej rozpoczęło się intensywne uprzemysłowienie naszego kraju. Następował wówczas rozwój przemysłu, szczególnie ciężkiego. Powstały wtedy m.in.: Kombinat Metalurgiczny w Krakowie, zakłady azotowe w Puławach czy elektrownia w Bełchatowie. Z tym okresem wiązać należy także wiele nowych miejsc pracy w Stoczni Gdańskiej, w fabrykach samochodów czy przy budowie dróg i sieci kolejowych. Zatrudnienie w przemyśle rosło, natomiast w rolnictwie – malało. Na przełomie lat 40. i 50. XX w. w sektorze rolniczym pracowało już tylko 57%, w sektorze przemysłowym – 23%, a w usługach – około 20% zatrudnionych. Natomiast dwie dekady później struktura zatrudnienia wyglądała następująco: rolnictwo – 39%, przemysł – 34% i usługi 27%. Momentem przełomowym okazała się być pierwsza połowa lat 70. XX w., kiedy zatrudnienie w przemyśle przewyższyło zatrudnienie w rolnictwie. Z uwagi na charakter gospodarki w okresie socjalistycznym, niemożność założenia działalności prywatnej i hamowanie rozwoju sektora usług, zatrudnienie w tym sektorze wzrastało bardzo powoli.

W okresie PRL działalność usługowa także była państwowa, np. transport (np. Polskie Koleje Państwowe, Państwowa Komunikacja Samochodowa, Polskie Linie Lotnicze LOT) i handel (np. Gminne Spółdzielnie). Ponadto zakłady te często były monopolistami.

RUUNlyvNuatgJ

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce w 1970 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie było zatrudnionych 38,6 procent pracowników, w przemyśle – 34,2 procent, a w usługach – 27,2 procent.

R1W01zcGeIcKQ

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce z 1988 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie było zatrudnionych 27,8 procent pracowników, w przemyśle – 36,1 procent i tyle samo osób było zatrudnionych w usługach.

Struktura zatrudnienia po 1989 roku była kształtowana przez co najmniej dwa główne czynniki: upadek nieefektywnych zakładów przemysłowych oraz możliwość otwierania własnej działalności gospodarczej. Zamknięcie mało opłacalnych fabryk, restrukturyzacja przemysłu, a także unowocześnianie procesów produkcyjnych spowodowały spadek zatrudnienia w sektorze przemysłowym. Ponadto wciąż obserwowano systematyczny spadek znaczenia pierwszego sektora gospodarki narodowej w tym zakresie. Z drugiej strony, wielu ludzi zaczęło zajmować się usługami i zakładać firmy indywidualne oraz spółki. Szczególnie dynamicznie zaczęły rozwijać się usługi finansowe i informatyczne, które w okresie PRL odgrywały znikomą rolę.

Według danych BDL GUS, w 2000 roku odsetek osób zatrudnionych w usługach przekroczył 50% ludności pracującej. Z kolei odsetek osób zatrudnionych w przemyśle, po długotrwałej tendencji spadkowej, zaczął powoli rosnąć i zatrzymał się na wartości ok. 32% (w 2018 roku). Niewątpliwie przyczyniły się do tego: napływ kapitału zagranicznego, inwestycji zagranicznych i w związku z tym – powstanie nowych zakładów przemysłowych.

R1ZZCRFoy0CuJ

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce z 2000 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie było zatrudnionych 18,8 procent pracowników, w przemyśle – 30,8 procent, a w usługach – 50,4 procent.

Ra4qndW1qK14A

Diagram kołowy przedstawia strukturę zatrudnienia w Polsce z 2018 roku. Wynika z niego, że w rolnictwie było zatrudnionych 9,6 procent pracowników, w przemyśle – 31,8 procent, a w usługach – 58,6 procent.

Struktura zatrudnienia w Polsce i innych krajach UE

Według danych Banku Światowego, obecnie (stan na 2018 rok) na świecie 28% pracującej ludności jest zatrudnione w rolnictwie, 23% w przemyśle i 49% w usługach. Jeżeli chodzi o kraje Unii Europejskiej, to podobny (do skali świata) odsetek ludności mieszkającej na jej terenie jest zatrudniony w przemyśle (24%), natomiast zdecydowana większość utrzymuje się z usług (72%), a najmniejsza część – z sektora rolniczego (jedynie 4%).

Słownik