Przeczytaj
Struktura zatrudnienia
Struktura zatrudnienia ludności obejmuje zestawienie procentowych udziałów ludności pracującej w poszczególnych sektorach gospodarkisektorach gospodarki narodowej i zależy od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju. W zależności od przyjętego kryterium może to być podział na trzy, cztery lub pięć sektorów. Spotyka się także zestawienia według sekcji PKD, a także według sektorów własności (sektor prywatny i publiczny).
Sektor zatrudnienia | Etiopia | Polska | Japonia |
Rolnictwo | 72,7% | 11,5% | 2,9% |
Przemysł | 7,4% | 30,4% | 26,2% |
Usługi | 19,9% | 57,6% | 70,9% |
Indeks dolny Źródło: oprac. na podstawie The World Factbook - CIA, [online], dostępny w internecie:https://www.cia.gov/the‑world‑factbook/. Indeks dolny koniecŹródło: oprac. na podstawie The World Factbook - CIA, [online], dostępny w internecie:https://www.cia.gov/the‑world‑factbook/.
Przypomnij sobie, jakie rodzaje działalności wchodzą w skład poszczególnych sektorów gospodarki narodowej. Przedstaw także podział gospodarki narodowej na trzy i cztery sektory.
Zmiany struktury zatrudnienia w Polsce na przestrzeni lat
Okres historii gospodarczej Polski, przyjmując kryterium struktury zatrudnienia, można podzielić na trzy wyraźne etapy: przedindustrialny (typowo rolniczy), industrialny (przemysłowy) oraz postindustrialny (z dominacją usług w tej strukturze).
W okresie międzywojennym i niedługo po zakończeniu II wojny światowej nasz kraj był uznawany za typowo rolniczy. Według danych GUS, w 1931 roku w I sektorze gospodarki narodowej pracowało ponad 70% ludności, a w usługach – nieco ponad 16% zatrudnionych. Charakterystyczna wówczas dla Polski była tradycyjna gospodarka rolna. Nie było wtedy większego popytu na usługi ze względu na brak pieniędzy oraz wykonywanie prostych świadczeń (typu: szycie, fryzjerstwo, drobne naprawy) samemu. Natomiast odsetek osób pracujących w przemyśle powoli wzrastał. Głównymi inwestycjami, które przyczyniły się wówczas do tego zjawiska, były: budowa portu morskiego w Gdyni oraz działalność Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Po drugiej wojnie światowej rozpoczęło się intensywne uprzemysłowienie naszego kraju. Następował wówczas rozwój przemysłu, szczególnie ciężkiego. Powstały wtedy m.in.: Kombinat Metalurgiczny w Krakowie, zakłady azotowe w Puławach czy elektrownia w Bełchatowie. Z tym okresem wiązać należy także wiele nowych miejsc pracy w Stoczni Gdańskiej, w fabrykach samochodów czy przy budowie dróg i sieci kolejowych. Zatrudnienie w przemyśle rosło, natomiast w rolnictwie – malało. Na przełomie lat 40. i 50. XX w. w sektorze rolniczym pracowało już tylko 57%, w sektorze przemysłowym – 23%, a w usługach – około 20% zatrudnionych. Natomiast dwie dekady później struktura zatrudnienia wyglądała następująco: rolnictwo – 39%, przemysł – 34% i usługi 27%. Momentem przełomowym okazała się być pierwsza połowa lat 70. XX w., kiedy zatrudnienie w przemyśle przewyższyło zatrudnienie w rolnictwie. Z uwagi na charakter gospodarki w okresie socjalistycznym, niemożność założenia działalności prywatnej i hamowanie rozwoju sektora usług, zatrudnienie w tym sektorze wzrastało bardzo powoli.
W okresie PRL działalność usługowa także była państwowa, np. transport (np. Polskie Koleje Państwowe, Państwowa Komunikacja Samochodowa, Polskie Linie Lotnicze LOT) i handel (np. Gminne Spółdzielnie). Ponadto zakłady te często były monopolistami.
Struktura zatrudnienia po 1989 roku była kształtowana przez co najmniej dwa główne czynniki: upadek nieefektywnych zakładów przemysłowych oraz możliwość otwierania własnej działalności gospodarczej. Zamknięcie mało opłacalnych fabryk, restrukturyzacja przemysłu, a także unowocześnianie procesów produkcyjnych spowodowały spadek zatrudnienia w sektorze przemysłowym. Ponadto wciąż obserwowano systematyczny spadek znaczenia pierwszego sektora gospodarki narodowej w tym zakresie. Z drugiej strony, wielu ludzi zaczęło zajmować się usługami i zakładać firmy indywidualne oraz spółki. Szczególnie dynamicznie zaczęły rozwijać się usługi finansowe i informatyczne, które w okresie PRL odgrywały znikomą rolę.
Według danych BDL GUS, w 2000 roku odsetek osób zatrudnionych w usługach przekroczył 50% ludności pracującej. Z kolei odsetek osób zatrudnionych w przemyśle, po długotrwałej tendencji spadkowej, zaczął powoli rosnąć i zatrzymał się na wartości ok. 32% (w 2018 roku). Niewątpliwie przyczyniły się do tego: napływ kapitału zagranicznego, inwestycji zagranicznych i w związku z tym – powstanie nowych zakładów przemysłowych.
Struktura zatrudnienia w Polsce i innych krajach UE
Według danych Banku Światowego, obecnie (stan na 2018 rok) na świecie 28% pracującej ludności jest zatrudnione w rolnictwie, 23% w przemyśle i 49% w usługach. Jeżeli chodzi o kraje Unii Europejskiej, to podobny (do skali świata) odsetek ludności mieszkającej na jej terenie jest zatrudniony w przemyśle (24%), natomiast zdecydowana większość utrzymuje się z usług (72%), a najmniejsza część – z sektora rolniczego (jedynie 4%).
Na podstawie poniższej tabeli porównaj strukturę zatrudnienia Polski ze strukturą zatrudnienia Unii Europejskiej i świata. Sformułuj wnioski.
Wyszczególnienie | Struktura zatrudnienia w 2018 roku wg sektorów gospodarki (%) | ||
---|---|---|---|
I sektor | II sektor | III sektor | |
świat | 28 | 23 | 49 |
Unia Europejska | 4 | 24 | 72 |
Polska | 10 | 32 | 58 |
Na poniższym wykresie słupkowym przedstawiono strukturę zatrudnienia ludności w wybranych państwach Unii Europejskiej w 2018 roku.
A. Porównaj strukturę zatrudnienia w Polsce i w innych krajach.
B. Wskaż podobieństwa i różnice struktury zatrudnienia ludności.
C. Wymień przykłady krajów, które w odniesieniu do Polski charakteryzują się niższym udziałem procentowym usług i wyższym udziałem procentowym rolnictwa w strukturze zatrudnienia.
Słownik
ogół przedsiębiorstw wytwarzających wyroby lub usługi o podobnym przeznaczeniu; kryterium wyodrębnienia danego sektora jest korzystanie przez jego uczestników z tych samych technologii, tych samych źródeł zaopatrzenia oraz zaspokajanie tych samych potrzeb nabywców