Niezależność władzy sądowniczej

Władza sądownicza to bardzo szczególny obszar działalności państwa. Podstawą jej prawidłowego funkcjonowania jest niezależność organizacyjna od władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz niezawisłość sędziówniezawisłość sędziówniezawisłość sędziów w ich decyzjach. Takie przekonanie wywodzimy z myśli francuskiego prawnika i myśliciela epoki oświecenia – Charlesa Louisa Montesquieu, znanego w Polsce jako Monteskiusz.

RLZfc7Fc58Kpp1

Portret przedstawia profil starszego mężczyzny. Ma wyłupiaste oczy i siwe, pofalowane włosy. Jego twarz jest pomarszczona, widoczny jest lekko zarysowany zarost. Ubrany jest w ciemnożółtą szatę. Pod portretem widać podpis C. de Montesquieu 1728 r.

Filozof ten twierdził, że skoro państwo jest wynikiem umowy społecznejumowa społecznaumowy społecznej zawartej przez obywateli w celu ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności, to o jakości działania takiego państwa świadczy jego zdolność do zagwarantowania tych wartości. Monteskiuszowska koncepcja wolności zakłada, że obywatel może czynić to, na co zezwala prawo, i nie może być zmuszany do czynienia rzeczy przez prawo zakazanych. Zapewnić mu to może tylko całkowita niezależność sądówniezależność sądówniezależność sądów od władz państwowych, by sędziowie, nie obawiając się żadnych nacisków i konsekwencji ze strony tych władz, mogli wydawać sprawiedliwe wyroki. Niezależność sądów i niezawisłość sędziów są przede wszystkim gwarancją ograniczenia pozostałych organów władzy w przypadku ich zamachu na wolność obywateli.

Postulat pełnego oddzielenia organizacyjnego władzy sądowniczej od pozostałych dwóch – egzekutywyegzekutywaegzekutywy i legislatywylegislatywalegislatywy – wydaje się trudny do zrealizowania w praktyce. Wszak to władza ustawodawcza lub wykonawcza musi decydować o:

• strukturze i organizacji sądownictwa,

• zasadach obsadzania stanowisk sędziowskich,

• wynagradzania sędziów,

• proceduralnych podstawach prowadzenia procesów sądowych i innych działań podejmowanych przez władzę sądowniczą.

Sędziowie, również ci orzekający w najwyższych rangą sądach i trybunałach, nie mogą pochodzić z wyborów powszechnych. O obsadzie tych stanowisk nie może bowiem decydować popularność wśród wyborców ani żadne inne czynniki poza stosownymi do funkcji kompetencjami. Sędziów zatem wybierać muszą inne organy władzy – władza wykonawcza, ustawodawcza lub obie według jakiejś wspólnej procedury.

Jak więc zapewnić ową konieczną niezależność i niezawisłość sądów? Odpowiedzią jest wykorzystanie podczas stanowienia prawa dotyczącego judykatywyjudykatywajudykatywy lub obsadzania stanowisk sędziowskich takich procedur, w których zaangażowane w ten proces władze – egzekutywa i legislatywa – wzajemnie równoważą swój wpływ w taki sposób, by żadna z nich nie mogła realizować wyłącznie swoich interesów.

Uprawnienia Prezydenta RP

Konstytucja nadaje Prezydentowi RP pewne kompetencje w obszarze władzy sądowniczej. W myśl ustawy zasadniczej Prezydent RP należy wprawdzie do organów władzy wykonawczej, nie jest jednak częścią administracji rządowej. Warto też podkreślić, że jednym z najważniejszych zadań Prezydenta RP jest czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji. Takie usytuowanie głowy państwa w systemie politycznym ma gwarantować, że jego kompetencje względem judykatywy nie będą stanowić zagrożenia dla wolności i bezpieczeństwa obywateli.

Kompetencje Prezydenta RP względem władzy sądowniczej określone są w art. 144 Konstytucji RP i stanowią jego prerogatywy, niewymagające kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów.

R1R67fZ3SU5Hh

Schemat przedstawia dwie prerogatywy Prezydenta RP w obszarze władzy sądowniczej w zakresie powoływania osób na stanowiska oraz stosowania prawa łaski. W zakresie powoływania osób na stanowiska Prezydent RP może powoływać sędziów, Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Prezydent RP nie ma pełnej dowolności w obsadzaniu stanowisk sędziowskich. Sędziów powołuje bowiem na wniosek Krajowej Rady SądownictwaKrajowa Rada SądownictwaKrajowej Rady Sądownictwa, sędziów Trybunału Konstytucyjnego - na wniosek Sejmu RP, a prezesów i wiceprezesów najważniejszych organów władzy sądowniczej – na wniosek Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego, spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów każdego z tych organów.

Prezesi i wiceprezesi wspomnianych organów, a także sędziowie Trybunału Konstytucyjnego wybierani są na określoną w konstytucji kadencjękadencjakadencję. Pozostali sędziowie powoływani są na czas nieoznaczony. Prezydent RP nie ma więc też uprawnienia do ich odwoływania.

RTtpNqYlktmEy

Zdjęcie przedstawia dużą salę pałacową z dwoma marmurowymi kolumnami. W sali stoją w dwóch rzędach ludzie w oficjalnych strojach. Część z nich trzyma w dłoniach czerwone teczki. Pod ścianą sali stoi przy mikrofonie Prezydent Andrzej Duda. Po jego bokach kilku mężczyzn w garniturach. Wszyscy zgromadzeni mają na twarzach maseczki.

Słownik