Integracja międzynarodowa

Integracja międzynarodowaintegracja międzynarodowaIntegracja międzynarodowa zachodzi, gdy choćby dwa – a najczęściej znacznie więcej – państwa podejmują współpracę i dążą do tego, aby ją zacieśniać. Owa współpraca może mieć bardzo różny charakter – wyspecjalizowany albo ogólny (wieloaspektowy). Każde państwo może podzielić się czymś innym, wnieść do współpracy inne zasoby (surowce mineralne, stan gospodarki, usługi, kadrę pracowniczą, ale również kulturę, język, położenie geograficzne). Działając wspólnie, państwa mają silniejszą pozycję negocjacyjną, np. z innymi krajami, które nie zdecydowały się na tę współpracę.

Współczesna integracja między państwami dokonuje się przede wszystkim na płaszczyźnie politycznej, militarnej i gospodarczej.

Integracja polityczna polega przede wszystkim na prowadzeniu wspólnej polityki wobec innych krajów. Jej zadania to:

• wspólne działania wobec innych państw i organizacji,

• wspólne rozwiązywanie politycznych problemów w skali regionalnej i globalnej, integrowanie się narodów.

Integracja militarna dąży do zapewnienia państwom członkowskim bezpieczeństwa. Do jej zadań należą:

• zapewnienie bezpieczeństwa krajom członkowskim,

• zapobieganie konfliktom,

• prowadzenie akcji rozjemczych i misji pokojowych.

Natomiast integracja gospodarcza ma m.in. na celu ułatwienie wymiany handlowej, co prowadzi do zwiększenia bądź poszerzenia:

• wymiany handlowej,

• rynków zbytu,

• swobodnego przepływu kapitału,

• dostępu do technologii i zasobów,

• kooperacji, np. w produkcji towarów i usług.

Występuje pięć stopni integracji międzynarodowej, poczynając od najmniej zaawansowanej, a kończąc na bardziej zaawansowanej:

• strefa wolnego handlu – obszar, wewnątrz którego zniesiono cła (opłaty pobierane przy wwozie lub wywozie towarów do danego kraju, obszaru celnego) i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary. Takie działania prowadzą do swobodnego przepływu towarów między krajami członkowskimi. Każdy z krajów strefy wolnego handlu może określać własną politykę handlową wobec państw trzecich, w tym ustalać opłaty celne;

• unia celna – obszar, w ramach którego kraje członkowskie znoszą cła i inne taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową (ten ostatni element odróżnia unię celną od strefy wolnego handlu);

• wspólny rynek – obszar, w którym występują wymienione we wcześniejszych punktach elementy; mamy tu do czynienia ze swobodnym przepływem czynników produkcji (nie tylko towarów, ale także usług, kapitału, pracowników) oraz swobodną działalnością gospodarczą wśród tworzących go państw;

• unia gospodarcza – obszar, na którym występuje wyższa forma wspólnego rynku, gdzie kraje członkowskie dokonują harmonizacji wszystkich rodzajów polityk mających wpływ na warunki konkurencji na rynkach narodowych. Docelowo chodzi m.in. o wspólną politykę finansową (w tym podatkową i walutową). Na tym etapie integracji pojawiają się ponadnarodowe instytucje koordynujące lub zarządzające, np. bank centralny emitujący i kontrolujący wspólną walutę;

• unia polityczna – obszar wielu państw ze wspólnym rządem. Kraje członkowskie podporządkowują się decyzjom podejmowanym w imieniu wszystkich członków przez ponadpaństwowe instytucje. Każde państwo może zabrać głos i zgłosić swoje wnioski, jednak decyzje w każdej sprawie podejmowane są przez wszystkie kraje należące do unii.

Przejawem integracji międzynarodowej jest również działalność ekologiczna, społeczna, humanitarna czy kulturowa. Prowadzą ją głównie organizacje pozarządowe.

Organizacje międzynarodowe jako główna forma integracji na świecie

Zinstytucjonalizowaną i najbardziej rozpowszechnioną formą współpracy międzynarodowej są organizacje międzynarodoweorganizacja międzynarodowaorganizacje międzynarodowe. Ich fundamentalne znaczenie w kształtowaniu integracji międzynarodowej jest niepodważalne. Ponadto,  organizacje międzynarodowe są jednym z głównych przejawów globalizacji.

Państwa zrzeszone w organizacji międzynarodowej czerpią korzyści ze wspólnych działań. Taka integracja ma jednak również minusy - każdy kraj członkowski musi rezygnować z części niezależności i podporządkować się wspólnym decyzjom.

Wprawdzie początków formowania się pierwszych organizacji międzynarodowych można szukać już w starożytności, to jednak ich właściwy rozwój następuje w XIX wieku. Od kongresu wiedeńskiego ustalającego porządek europejski po czasach napoleońskich, a więc od 1815 roku, zaczęto regularnie organizować ponadnarodowe posiedzenia, podczas których poruszano tematy dotyczące przeróżnych dziedzin. Niebagatelny wpływ na powstawanie organizacji międzynarodowych miała także rewolucja przemysłowa i rozwój wymiany handlowej. Państwa zaczęły wówczas poszukiwać bardziej efektywnych form współpracy. Jedne z pierwszych obszarów gospodarczych, w ramach których powstały organizacje międzynarodowe, to m.in. przewozy kolejowe, komunikacja telegraficzna i pocztowa oraz żegluga na międzynarodowych szlakach rzecznych.

R15sNqe8Rdot9

Zdjęcie przedstawia symbol Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Znajduje się na nim czerwony krzyż na białym tle (odwrotność flagi szwajcarskiej) w czarnym okręgu. Wokół niego widnieje napis COMITE INTERNATIONAL GENEVE otoczony większym czarnym okręgiem. Pod spodem znajduje się napis ICRC.

Najważniejszymi wydarzeniami politycznymi w XX wieku, które znacząco przyspieszyły powstawanie nowych organizacji międzynarodowych i ukształtowały ich współczesne oblicze, były:

• I i II wojna światowa – w reakcji na te traumatyczne wydarzenia utworzono formy współpracy, gwarantujące porządek i bezpieczeństwo na świecie, czyli m.in. Organizację Narodów Zjednoczonych i Organizację Traktatu Północnoatlantyckiego;

• rozpad ZSRR (1991 rok) – umożliwił integrację krajów, które dawniej wchodziły w skład dwóch wrogich sobie bloków (wschodniego – komunistycznego i zachodniego – kapitalistycznego).

Funkcje organizacji międzyrządowych

Możemy określić kilka głównych funkcji organizacji międzyrządowych:

• regulacyjne – polegające na stanowieniu norm prawnych, moralnych i politycznych, które wpływają na działania uczestników systemu stosunków międzynarodowych,

• kontrolne – oceniające zgodności działań państw członkowskich z treścią ustalonych norm i wzorców,

• operacyjne – dotyczące świadczenia usług państwom członkowskim lub innym podmiotom (np. prowadzenie badań, przygotowywanie raportów),

• strategiczne - dążące do wyeliminowania zagrożeń i utrzymania bezpieczeństwa na świecie,

• adaptacyjne – zmierzające do dostosowania polityki zagranicznej i wewnętrznej państw członkowskich do zasad i schematów międzynarodowych bez naruszania niezależności tych państw,

• symboliczne – mające na celu zachęcanie państw do kierowania się takimi wartościami, jak np. wiarygodność, humanitaryzm czy praworządność.

Klasyfikacje organizacji międzynarodowych

Ze względu na skład członkowski wyróżniamy następujące organizacje międzynarodowe:

• rządowemiędzynarodowa organizacja rządowarządowe – (IGOs – International Governmental Organizations) – zrzeszają państwa (np.: ONZ, Unia Europejska). W 2019 r. było 7804 takich organizacji międzynarodowych,

• pozarządowemiędzynarodowa organizacja pozarządowapozarządowe – (INGOs – international Non‑Governement Organisations) – zrzeszają osoby fizyczne, osoby prawne oraz związki tych osób i są niezależne od rządów (np.: Oxfam, Greenpeace, World Wide Fund for Nature (WWF), Amnesty International, Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce, Światowa Organizacja Ruchu Skautowego). W 2019 r. było aż 65 027 takich organizacji międzynarodowych.

R1GRlmGLvoCfE

Zdjęcie przedstawia symbol organizacji pozarządowej Lekarze bez Granic. Składa się z czerwonych symboli. Czerwona kreska na górze oraz kropka nad liniami tworzą ręce i głowę ludzika, a biały znak na dwóch dolnych, czerwonych liniach w kształcie odwróconej litery V, nogi ludzika. Pod spodem z prawej strony znajduje się francuski napis Médecins Sans Frontières.

Ze względu na zasięg członkowski (na podstawie klucza geograficznego) organizacje międzynarodowe dzielimy na:

• globalne (powszechne) – nastawione są na objęcie swym członkostwem wszystkich państw świata (np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu),

• partykularne – nastawione są na objęcie swym członkostwem tylko określonej grupy państw. Najczęściej mają one wymiar regionalny, czyli dotyczą sąsiadujących ze sobą krajów (np. Rada Europy, Afrykańskie Forum Podatkowe).

Ze względu na zakres działalności możemy wydzielić organizacje międzynarodowe na:

• ogólne (uniwersalne) – posiadają maksymalnie szeroki zakres kompetencji i zajmują się całokształtem stosunków międzynarodowych (np. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – w skrócie OECD, Liga Państw Arabskich),

• wyspecjalizowane (funkcjonalne) – mają ściśle sprecyzowany zakres kompetencji i zajmują się tylko określonym wycinkiem stosunków międzynarodowych              (np. Pacific Association of Tax Administration – w skrócie PATA). Organizacje wyspecjalizowane można podzielić na:

  • gospodarcze (np. Światowa Organizacja Handlu),

  • kulturalne (np. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury – w skrócie UNESCO),

  • zajmujące się sferą socjalną (np. Światowa Organizacja Zdrowia – w skrócie WHO),

  • techniczne (np. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego),

  • organizacje polityczno‑wojskowe (np. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego – w skrócie NATO).

Możemy także podzielić organizacje międzynarodowe ze względu na stopień ich władzy nad państwami członkowskimi:

• tradycyjne (klasyczne) – nie posiadają kompetencji do podejmowania decyzji obowiązujących bezpośrednio na terytorium państw członkowskich (np. ONZ),

• ponadpaństwowe (ponadnarodowe) – posiadające część praw suwerennych państw członkowskich (np. Unia Europejska).

Inna klasyfikacja organizacji międzynarodowych dotyczy celów i skutków ich działań:

• koordynujące – ich celem jest intensywna współpraca międzypaństwowa w danej dziedzinie (np. Światowa Organizacja Turystyki),

• integrujące – nie opierają się na tradycyjnej współpracy międzypaństwowej; swoim działaniem prowadzą do przemian strukturalnych w systemie prawnym i ekonomice państw członkowskich poprzez wprowadzanie zunifikowanych rozwiązań, budowanie wspólnej przestrzeni prawnej i wspólnego organizmu gospodarczego, obejmującego zrzeszone państwa (np. Unia Europejska).

Słownik