Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Poniżej prezentowane są przykłady dotyczące liczby rozmieszczeń (permutacji) elementów pewnych zbiorów, w których wybrane elementy spełniają określone warunki.
W pierwszym przykładzie rozwiążemy zadanie dotyczące liczby permutacjiliczba wszystkich permutacji zbioru n-elementowegoliczby permutacji pewnego zbioru, w którym należy rozdzielić dwa jego wyróżnione elementy.
W kolejnych przykładach liczba rozdzielanych elementów będzie się zwiększała.

Przykład 1

Obliczymy, ile jest wszystkich siedmiocyfrowych liczb naturalnych zapisanych za pomocą cyfr 1,2,3,4,5,6,7, w których każde dwie cyfry są różne oraz cyfry 12 nie są zapisane obok siebie.

Rozwiązanie

Pokażemy, że liczbie 7-cyfrowej, która spełnia warunki zadania można przyporządkować dokładnie jedną permutację 11-elementową utworzoną w pewien szczególny sposób ze wszystkich cyfr danej liczby oraz z 4 elementów równych 0.

W tym celu najpierw z kolejnych cyfr takiej 7-cyfrowej liczby naturalnej tworzymy 7-elementową permutację, do której dopisujemy cztery elementy równe 0 według zasad podanych w poniższych punktach:
(1) wstawiamy po jednym zerze między każde dwa elementy nieparzyste, które są zapisane obok siebie – jeżeli w ten sposób wstawiliśmy cztery zera, to procedurę uzupełniania kończymy, w przeciwnym przypadku przechodzimy do kolejnego punktu;
(2) jeżeli pierwszym elementem jest cyfra nieparzysta, to wstawiamy przed nim element 0 – jeżeli po wykonaniu tego kroku permutacja liczy 11 elementów, to procedurę uzupełniania kończymy, w przeciwnym przypadku jako ostatni, jedenasty element permutacji wstawiamy 0.

Rozpatrzmy z kolei 11-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację a1,a2,a3,a4,a5,a6,a7,a8,a9,a10,a11, w której:

  • na 5 miejscach o indeksach parzystych rozmieszczamy cyfry ze zbioru 3,4,5,6,7 (można to zrobić na 5!=5·4·3·2·1=120 sposobów),

  • na wybranych dwóch spośród 6 miejsc o indeksach nieparzystych rozmieszczamy elementy ze zbioru 1,2 (można to zrobić na 62·2!=6·5=30 sposobów),

  • na każdym spośród 4 pozostałych miejsc wstawiamy 0 (co można zrobić na 1 sposób).

Korzystając z reguły mnożeniareguła mnożeniareguły mnożenia stwierdzamy, że wszystkich takich permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji jest 5!·6·5=120·30=3600.

Zauważmy, że po usunięciu zer z tak otrzymanej permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji dostaniemy 7-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację, której kolejne elementy tworzą liczbę 7-cyfrową spełniającą warunki zadania.

Pokazaliśmy w ten sposób, że każdej liczbie 7-cyfrowej spełniającej warunki zadania odpowiada dokładnie jedna permutacja 11-elementowa, w której na 5 miejscach o numerach parzystych rozmieszczone są elementy ze zbioru 3,4,5,6,7, a na pozostałych miejscach rozmieszczone są: 1, 2 i cztery zera.

Wynika stąd, że wszystkich 7-cyfrowych liczb naturalnych, które spełniają warunki zadania jest 3600.

Przykład 2

Rozpatrujemy wszystkie permutacjepermutacja zbioru n–elementowegopermutacje siedmioelementowego zbioru 2,3,4,5,6,7,8. Obliczymy, ile jest wśród utworzonych ciągów takich, w których iloczyn każdych dwóch kolejnych elementów jest liczbą parzystą.

Rozwiązanie

Zauważmy, że permutacja danego zbioru spełnia warunki zadania wtedy i tylko wtedy, gdy żadne dwa spośród jej sąsiednich elementów nie są liczbami nieparzystymi. Należy więc rozdzielić elementy 3,5,7 używając do tego elementów 2,4,6,8.
Postępujemy podobnie, jak w poprzednim przykładzie.

Rozpatrujemy 9-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację a1,a2,a3,a4,a5,a6,a7,a8,a9, w której:

  • na 4 miejscach o indeksach parzystych rozmieszczamy cyfry ze zbioru 2,4,6,8 (można to zrobić na 4!=4·3·2·1=24 sposoby),

  • na wybranych trzech spośród 5 miejsc o indeksach nieparzystych rozmieszczamy elementy ze zbioru 3,5,7 (można to zrobić na 53·3!=5·4·3=60 sposobów),

  • na każdym spośród 2 pozostałych miejsc wstawiamy 0 (co można zrobić na 1 sposób).

Korzystając z reguły mnożeniareguła mnożeniareguły mnożenia stwierdzamy, że wszystkich takich permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji jest 4!·5·4·3=24·60=1440.

Na koniec zauważamy, że każdej permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji spełniającej warunki zadania można wzajemnie jednoznacznie przypisać ciąg 11-elementowy, który tworzymy w sposób opisany powyżej.

Oznacza to, że jest 1440 wszystkich permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji siedmioelementowego zbioru 2,3,4,5,6,7,8, w których iloczyn każdych dwóch kolejnych elementów jest liczbą parzystą.

Przykład 3

Z wyrazów 10-elementowego zbioru a,d,e,l,o,p,r,t,u,x tworzymy dziesięcioliterowy ciąg, którego elementy się nie powtarzają. Obliczymy, ile jest takich ciągów, w których żadne dwie samogłoski (czyli elementy zbioru a,e,o,u) nie są zapisane na sąsiednich miejscach.
Uwaga. Przykładowym ciągiem spełniającym warunki zadania jest l,u,x,t,o,r,p,e,d,a.

Rozwiązanie

Zauważmy, że permutacja zbioru a,d,e,l,o,p,r,t,u,x spełnia warunki zadania wtedy i tylko wtedy, gdy rozdzielimy 4 elementy: a,e,o,u, używając do tego 6 elementów: d,l,p,r,t,x.
Postępujemy podobnie, jak w poprzednich przykładach.

Rozpatrujemy 13-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację a1,a2,a3,a4,a5,a6,a7,,a13, w której:

  • na 6 miejscach o indeksach parzystych rozmieszczamy litery ze zbioru d,l,p,r,t,x (możemy to zrobić na 6!=6·5·4·3·2·1=720 sposobów),

  • na wybranych czterech spośród 7 miejsc o indeksach nieparzystych rozmieszczamy elementy ze zbioru a,e,o,u (można to zrobić na 74·4!=7·6·5·4=840 sposobów),

  • na każdym spośród 3 pozostałych miejsc wstawiamy 0 (co można zrobić na 1 sposób).

Korzystając z reguły mnożeniareguła mnożeniareguły mnożenia stwierdzamy, że wszystkich tak utworzonych permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji jest 6!·7·6·5·4=840·720=604800.

Ostatecznie zauważamy, że każdemu ciągowi spełniającemu warunki zadania można wzajemnie jednoznacznie przypisać 13-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację, którą tworzymy w sposób opisany powyżej.

Oznacza to, że jest 604800 wszystkich permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji 10-elementowego zbioru a,d,e,l,o,p,r,t,u,x, w których żadne dwie samogłoski nie są zapisane na sąsiednich miejscach.

Przykład 4

Grupę 16 osób, wśród których jest 10 dorosłych oraz sześcioro dzieci: Ania, Basia, Czarek, Damian, Ewa i Franek, należy rozsadzić w rzędzie, w którym jest 16 miejsc siedzących. Rozpatrujemy wszystkie takie sposoby rozmieszczenia tej grupy osób, aby każde z dzieci siedziało pomiędzy dorosłymi.
Wykażemy, że liczba otrzymanych w ten sposób rozmieszczeń jest większa niż 2·1011.

Rozwiązanie

Zauważmy, że rozmieszczenie opisanej w treści zadania grupy 16 osób spełnia warunki zadania wtedy i tylko wtedy, gdy rozdzielimy każde spośród 6 dzieci sadzając je między dorosłymi w taki sposób, żeby żadne z dzieci nie zajęło żadnego z dwóch skrajnych miejsc.
Aby to osiągnąć zmodyfikujemy pomysły omówione w poprzednich przykładach.

Rozpatrujemy 19-elementową permutacjępermutacja zbioru n–elementowegopermutację a1,a2,a3,a4,a5,a6,a7,,a19, w której:

  • na 10 miejscach o indeksach nieparzystych rozmieszczamy wszystkich dorosłych (możemy to zrobić na 10! sposobów),

  • na wybranych sześciu spośród 9 miejsc o indeksach parzystych rozmieszczamy 6 dzieci (można to zrobić na 96·6!=9·8·7·6·5·4 sposobów),

  • każde spośród 3 pozostałych miejsc pozostawiamy puste.

Korzystając z reguły mnożeniareguła mnożeniareguły mnożenia stwierdzamy, że wszystkich tak utworzonych permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji jest
10!·9·8·7·6·5·4=219469824000.

Na koniec zauważmy, że jeżeli z rozpatrywanej powyżej permutacjipermutacja zbioru n–elementowegopermutacji 19-elementowej usuniemy elementy puste, a następnie ponumerujemy od 1 do 16 kolejne elementy tak otrzymanej permutacji 16-elementowej, to w ten sposób przydzielimy każdej z osób rozpatrywanego zbioru unikalny numer miejsca w rzędzie, a także spełnione będą warunki zadania.

Oznacza to, że jest 219469824000 wszystkich takich rozmieszczeń omawianej grupy 16 osób, że każde z dzieci będzie siedziało pomiędzy dorosłymi.

Ostatecznie stwierdzamy, że 219469824000>200000000000=2·1011.
W ten sposób zakończyliśmy dowód.

Słownik

permutacja zbioru n–elementowego
permutacja zbioru n–elementowego

każdy ciąg utworzony ze wszystkich elementów zbioru n–elementowego

liczba wszystkich permutacji zbioru n-elementowego
liczba wszystkich permutacji zbioru n-elementowego

liczba wszystkich permutacji zbioru n-elementowego jest równa Pn=n!

reguła mnożenia
reguła mnożenia

liczba wszystkich możliwych wyników doświadczenia polegającego na wykonaniu po kolei n czynności, z których pierwsza może zakończyć się na jeden z k1 sposobów, druga – na jeden z k2 sposobów, trzecia – na jeden z k3 sposobów i tak dalej do n–tej czynności, która może zakończyć się na jeden z kn sposobów, jest równa

k1·k2·...·kn