Przeczytaj
Stanisław Wyspiański a początki secesji paryskiej
Stanisław Wyspiański znalazł się w Paryżu po raz pierwszy w 1890 roku, kiedy secesjasecesja dopiero zaczynała się przebijać pomiędzy licznymi neostylamineostylami obowiązującymi w architekturze i zdobnictwie. W czasie ostatniej dekady XIX wieku, kiedy powracał do ówczesnej europejskiej stolicy sztuki, secesyjne formy powoli wkraczały do ornamentyki. W 1894 roku odbyła się w Paryżu wystawa zatytułowana Salon des Cent (Salon Stu), poświęcona pracom znanego już wówczas grafika, malarza i dekoratora Eugène’a Grasseta (1845–1917), który kilka lat później został okrzyknięty jednym z ojców francuskiej secesji. Można przypuszczać, że Wyspiański odwiedził tę wystawę i poznał secesyjne prace Grasseta, ponieważ przywiózł do kraju katalog z tej ekspozycji. W tym samym roku Alfons Mucha (1860–1939) stworzył swój pierwszy plakat dla Sary Bernhardt. Dzięki tym pracom nazwisko Muchy stało się głośne w Paryżu, a on sam został uznany za jednego z głównych przedstawicieli secesji. W kolejnych latach w całej Europie architektura i rzemiosło zaczęły przybierać formy secesyjne.
Stanisław Wyspiański a Secesja Wiedeńska
Secesja Wiedeńska to ugrupowanie artystów utworzone w 1897 roku przez przedstawicieli nowego stylu: malarzy Gustava Klimta (1862–1918) i Kolomana Mosera (1868–1918) oraz architektów Josefa Hoffmana (1870–1956) i Josepha Marię Olbricha (1867–1908). Wyspiański od początku był członkiem grupy, kilkakrotnie brał udział w jej wystawach (1898, 1902, 1905). Dobrze znał prace malarzy, grafików, ilustratorów i architektów wiedeńskich, ale też dzieła Wyspiańskiego były znane w stolicy Austrii:
Polacy w WiedniuW 1898 r. prace Wyspiańskiego były trzykrotnie reprodukowane w organie prasowym wiedeńskiej „Secesji”, wytwornym miesięczniku „Ver Sacrum”. Jednak do najpełniejszej w Wiedniu prezentacji plastycznej twórczości autora Wesela doszło na wystawie otwartej w lutym 1908 r. w „konkurencyjnym” wobec „Secesji” stowarzyszeniu „Hagenbund”, na której zmarłemu w poprzednim roku artyście poświęcono osobną salę.
LudomaniaLudomania w życiu i twórczości Wyspiańskiego
Młodopolskie zainteresowanie wsią, chłopem – jego obyczajowością, tradycjami i związkiem z naturą przejawiało się w życiu Stanisława Wyspiańskiego na kilka sposobów. Relacje między polską inteligencją a chłopstwem były zasadniczym wątkiem wystawionego w 1901 roku Wesela. Po wtóre artysta ożenił się z Teodorą Teofilą Pytko, niepiśmienną chłopką z podtarnowskiej wsi. Pomimo dezaprobaty krakowskiego środowiska dla tego małżeństwa związek przetrwał do śmierci Wyspiańskiego w 1907 roku. W końcu też elementy ludowe odnajdujemy w twórczości plastycznej Wyspiańskiego. Na swoich pastelach utrwalał chaty w podkarpackim Grębowie, zagrodę w Konarach – rodzinnej wsi Teofili. Elementy ludowego zdobnictwa wprowadził do polichromiipolichromii w kościele oo. Franciszkanów w Krakowie, ale też jako ornamenty do tomików poetyckich, a nawet mebli. Przede wszystkim jednak tworzył portrety swojej żony, która choć ubierała się już po miejsku, do pozowania wkładała ludowe stroje krakowskie.
Słownik
przymiotnik od „Hucuł” - góral zamieszkujący Karpaty Wschodnie (południowo‑zachodnia Ukraina)
ludomania – inaczej: chłopomania; szczególne zainteresowanie życiem wsi, jej obyczajowością i tradycjami, które pojawiło się pośród inteligencji i artystów młodopolskich na przełomie XIX i XX wieku
(gr. neos – nowy, łac. stylus – rylec do pisania na tabliczkach woskowych) – nazwa jednego ze stylów obowiązujących w architekturze XIX wieku, takich jak: neoromańszczyzna, neogotyk, neobarok i in.
(gr. polýchrōmos – wielobarwny) – wielobarwne malowidło pokrywające ściany, sklepienia i stropy, a także malarska dekoracja mebli, rzeźb i innych przedmiotów artystycznych
(łac. secessio – oderwanie się, odejście) – jedna z nazw stylu (obok: Art Nouveau, Jugendstil i in.) w sztuce europejskiej przełomu XIX i XX wieku. Styl był realizowany w różnych dziedzinach sztuki. Do najbardziej charakterystycznych cech secesji należały płynna linia, ornamentacja roślinna i zwierzęca, inspiracje sztuką Dalekiego Wschodu, pastelowa tonacja barwna
(niem. schnitzen – rzeźbić) – sztuka artystycznego zdobienia drewna