Masz już gotową skargę do Komitetu Praw Człowieka. Wysyłasz ją do Genewy i… Prześledź procedurę postępowaniaIndeks górny 1¹1Indeks górny 1¹.

Ogólne zasady postępowania w sprawie skarg indywidualnych

Komitet Praw Człowieka tworzy zespół 18 niezależnych ekspertów. W postępowaniu biorą udział wszyscy członkowie Komitetu Praw Człowieka (KPC) oraz Grupa Robocza ds. Zawiadomień i specjalni sprawozdawcy zajmujący się skargami. Istotną rolę odgrywa także Zespół ds. Petycji przy Sekretariacie ONZ.

Są jednak sytuacje, które wykluczają możliwość rozpatrywania skargi przez pełny skład KPC.

Wszelkie wątpliwości dotyczące tego, czy ekspert zostanie wyłączony z badania skargi, rozstrzyga Komitet. Członek KPC może również sam uznać, że nie powinien zajmować się skargą. Wówczas informuje przewodniczącego Komitetu o wycofaniu się ze sprawy.

Procedura skargowa opiera się na zasadach pisemności, poufności oraz kontradyktoryjnościkontradyktoryjnykontradyktoryjności i równouprawnienia stron (skarżącego oraz państwa) – każda z nich ma w toku postępowania prawo ustosunkowania się do twierdzeń drugiej strony. Skargę rozpatruje się na podstawie dokumentów przedstawionych przez jej autora oraz rząd zainteresowanego kraju. Zasadniczo nie przeprowadza się przesłuchań stron, świadków, biegłych ani też nie organizuje badań na miejscu.

Badanie skarg odbywa się przeważnie przy drzwiach zamkniętych. Jeśli jest to konieczne, Komitet zapewnia ofiarom naruszeń praw człowieka anonimowość i bezpieczeństwo. Niemniej obie strony sporu (skarżący i zainteresowane państwo) mają prawo do wglądu w dokumenty.

Komitet zamieszcza teksty podjętych rozstrzygnięć, streszczenia rozpatrzonych skarg i inne dokumenty w dorocznych sprawozdaniach składanych Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ. Są one dostępne na stronie internetowej Biura Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka.

Skargi rozpatruje się zazwyczaj według kolejności ich wpłynięcia. Kilka spraw może być rozpatrzonych łącznie, jeśli na przykład dotyczą podobnych naruszeń.

Gdzie trafia skarga?

RWXOL35ffOugs1

Fotografia przedstawia budynek z dwiema kolumnami. Na pierwszym planie, po lewej i prawej stronie na masztach powiewają flagi państw świata. W tle lekko zachmurzone niebo.

Skargi adresowane do siedziby ONZ w Genewie trafiają za pośrednictwem Sekretariatu do Zespołu ds. Petycji, który po selekcji przedstawia sprawy KPC. Jeśli jest to konieczne, pracownicy zespołu proszą autorów skarg o dostarczenie w wyznaczonym terminie uzupełniających informacji dotyczących np. przedmiotu skargi, kroków podjętych przez skarżącego w celu wyczerpania krajowych środków zaradczych czy rozpatrywania tej samej sprawy w ramach innej międzynarodowej procedury kontrolnej.

Rejestracja skargi

Każda skarga musi zostać zarejestrowana. Decyzję o rejestracji podejmuje Specjalny Sprawozdawca ds. Nowych Zawiadomień. Jeżeli skarga jest z oczywistych przyczyn niedopuszczalna, np. dotyczy państwa, które nie jest stroną Protokołu fakultatywnego z 1966 r., traktuje się ją jedynie jako list kontaktowy.

Sekretariat prowadzi rejestr skarg. Autor otrzymuje potwierdzenie otrzymania pisma wysłanego do Genewy, informację o szczegółach procedury oraz o tym, że jego skarga zostanie w trybie poufnym przedstawiona państwu, którego dotyczy.

Następnie Sekretariat przekazuje skargę rządowi danego kraju, prosząc o udzielenie na nią pisemnej odpowiedzi w terminie sześciu miesięcy.

Badanie dopuszczalności i badanie merytoryczne skargi

Zanim zarzuty przedstawione w skardze zostaną merytorycznie rozpatrzone i Komitet Praw Człowieka rozstrzygnie, czy doszło do naruszenia Paktu, ocenia się, czy skarga jest dopuszczalna i bada się jej merytoryczność. Zazwyczaj badanie dopuszczalności i ocena merytoryczna zarzutów dokonywane są jednocześnie, jednak zdarza się, że prowadzone są oddzielnie, jeśli tak zdecyduje KPC lub poprosi o to zainteresowane państwo.

Do czego zobowiązane jest państwo, przeciw któremu skierowano skargę?

Komitet Praw Człowieka powołuje spośród swoich członków Grupę Roboczą ds. Zawiadomień. Bada ona skargi i podejmuje decyzje o ich dopuszczalności bądź niedopuszczalności. Decyzje te muszą być jednomyślne. Następnie Grupa przekazuje swoje stanowisko Komitetowi, który może ją zatwierdzić bez formalnej dyskusji. Jeśli jednak którykolwiek członek Komitetu wystąpi z wnioskiem o przeprowadzenie debaty, Komitet rozpatruje skargę na forum plenarnym i sam podejmuje decyzję w kwestii dopuszczalności.

Jeśli skarga zostanie uznana za niedopuszczalną, decyzja Komitetu jest niezwłocznie przekazywana skarżącemu i państwu, przeciwko któremu jest skierowana skarga.

Odrzucenie skargi nie zawsze jest definitywne. W pewnych sytuacjach na pisemny wniosek skarżącego decyzja o niedopuszczalności może zostać zmieniona.

Decyzja Komitetu Praw Człowieka

Gdy skarga spełnia warunki dopuszczalności, następuje merytoryczne rozpatrzenie zarzutów. Wówczas KPC wydaje rozstrzygającą opinię (nie wyrok). Decyzje zapadają większością głosów, ale najpierw podejmowane są próby osiągnięcia konsensusu (tzn. uzgodnienia stanowiska wszystkich członków Komitetu bez przeprowadzenia formalnego głosowania).

Opinia Komitetu zostaje przekazana stronom postępowania: autorowi skargi oraz zainteresowanemu państwu, które ma obowiązek w nieprzekraczalnym terminie 180 dni poinformować KPC o środkach zastosowanych w celu jej realizacji.

Środki tymczasowe

Jeśli skarżącemu grozi niebezpieczeństwo, np. w postaci trwałej, niedającej się naprawić szkody, Komitet Praw Człowieka może zwrócić się do państwa, którego skarga dotyczy, z wnioskiem o bezzwłoczne podjęcie przez nie wszelkich środków (tzw. środków tymczasowych) koniecznych do wyeliminowania zagrożenia (nieodwracalnej szkody).

Takie działanie Komitetu nie oznacza, że po merytorycznym rozpatrzeniu skargi KPC na pewno wyda rozstrzygnięcie korzystne dla skarżącego. Jednak zastosowanie środków tymczasowych pozwala zapobiec sytuacji, w której – jeśli dojdzie do ewentualnego stwierdzenia, że doszło do naruszenia Paktu – skarżący i tak nie będzie miał możliwości realizacji swoich praw.

Państwa z reguły spełniają prośby Komitetu. Jeśli jednak zalecone środki nie są wykonywane, KPC reaguje ostro i zdecydowanie. Wyraża swoją dezaprobatę dla postępowania władz danego kraju oraz prosi o wyjaśnienia na piśmie.

Jak długo może trwać rozpatrywanie skargi?

Od momentu wniesienia skargi do chwili wydania opinii przez Komitet upływa przeciętnie od 3 do 5 lat. Jeżeli postępowanie kończy się decyzją stwierdzającą, że skarga jest niedopuszczalna, czas ten ulega skróceniu do około 30 miesięcy.

Jakie są rezultaty postępowania?

Postępowanie skargowe może zakończyć się na trzy sposoby:

• uznaniem skargi za niedopuszczalną,

• umorzeniem z powodu wycofania skargi lub utraty kontaktu ze skarżącym,

• rozstrzygnięciem w postaci opinii, czy doszło do naruszenia praw i wolności wymienionych w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych, czy też nie.

Jeśli Komitet stwierdzi naruszenie praw, zazwyczaj wskazuje działania, jakie powinno podjąć zaskarżone państwo w celu usunięcia skutków naruszenia lub zapobieżenia podobnym naruszeniom w przyszłości.

Rekomendowane kroki mogą mieć charakter ogólny lub dotyczyć jedynie ofiary naruszenia.

Zalecenia ogólne KPC to m.in.:

• zmiana przez zaskarżone państwo ustawodawstwa wewnętrznego niezgodnego z postanowieniami Paktu lub dokonanie przeglądu praktyki w określonych sprawach;

• przeprowadzenie dochodzenia i pociągnięcie do odpowiedzialności osób odpowiedzialnych w sprawach związanych ze stosowaniem tortur, zabójstwami lub wymuszonymi zaginięciami.

Komitet Praw Człowieka stara się kontrolować, czy jego zalecenia są wykonywane. Zajmuje się tym Specjalny Sprawozdawca ds. Monitorowania Realizacji Opinii. Wysyła on do zainteresowanych państw noty z prośbą o szczegółowe informacje na temat wypełniania zaleceń Komitetu. Sprawozdawca przeprowadza też konsultacje z przedstawicielami rządów oraz badania na miejscu (w tym celu udaje się z wizytą do kraju, przeciwko któremu skierowana była skarga) pod warunkiem jednak, że zainteresowany kraj wyrazi na to zgodę.

Słownik