Przeczytaj
Zapoznaj się fragmentem Traktatu poetyckiego Czesława Miłosza. Do jakich motywów pochodzących z filozofii Hegla nawiązuje wiersz?
III. Duch dziejów(Fragmenty)
Kiedy pozłota z ramion rzeźb opada,
Kiedy litera z ksiąg prawa opada,
Naga jak oko zostaje świadomość.Kiedy na metal i strzaskane liście
Ogniami lecą z tomów suche liście,
Nie ma okrycia drzewo zła i dobra.Kiedy w kartoflach gaśnie skrzydło z płótna,
Kiedy rozdziera się żelazo z płótna,
Jest tylko słoma chat i nawóz krowi.(...)
Gdzie wiatr zawiewa dymem z krematorium
I dzwoni w wioskach dzwon na Anioł Pański
Przechadza się Duch Dziejów, poświstuje.
Lubi te kraje obmyte potopem,
Bezkształtne odtąd i odtąd gotowe.
Mile mu błyska w opłotkach spódnica
Ta sama w Polsce, w Indiach i Arabii.(...)
Już go zobaczył i poznał poeta,
Gorszego boga, któremu poddany
I czas, i losy jednodniowych królestw.
Twarz jego wielka jak dziesięć księżyców,
Na szyi łańcuch z nieobeschłych głów.
Kto go nie uzna, dotknięty pałeczką,
Bełkotać zacznie i utraci rozum.
Kto mu się skłoni będzie tylko sługą.
Gardzić nim będzie jego nowy pan.
Lutnie i gaje i wieńce laurowe!
Damy, książęta z mitrą, gdzie jesteście!
Was można było ucieszyć pochlebstwem,
Zręcznie w podskoku złapać worek złota.
On żąda więcej. Żąda krwi i ciała.(...)
Czy ty, co nosisz rozsądny frak Hegla
I lubisz dzikie, wiatrom dane, strony,
Przybrałeś sobie tylko nowe imię?W zielonej torbie tajne biuletyny.
Poeta słyszy jego śmiech potężny:
Ja im za karę odebrałem rozum.
Nikt nie powstanie przeciw mojej woli.Jakim wyrazem sięgnąć w to, co będzie,
Jakim wyrazem bronić szczęścia ludzi
– Ono ma zapach ziarnistego chleba –
Jeżeli nie zna poetycka mowa
Miar, jakie późnym potomkom przypadły?
Nas nie uczono. My wcale nie wiemy
Jak w jedno złączyć Wolność i Konieczność.Dwa ostre brzegi we śnie zwiedza umysł.
Zguba nieziemskich, zguba promienistych,
Niebo szturmując, materią wzgardzili.
W niej ciepło, radość i zwierzęca siła.
Zguba rozważnych, zguba ociężałych.
Gwiazdę zaranną kłamstwami ogłuszą.
Dar, bardziej trwały niż śmierć i natura.Źródło: Czesław Miłosz, III. Duch dziejów, [w:] tegoż, Traktat poetycki.
Zastanów się, jaki jest stosunek Miłosza do koncepcji Hegla o nieuchronności cierpienia w historii.
Podstawy dialektyki Hegla
1. Dla Hegla dialektyka jest ruchem myśli („immanentnym ruchem samego pojęcia”). Dialektyczna gra przeciwieństw jest punktem wyjścia i podstawą systemu Hegla.
2. Pojęcie „czystego bytu” dotyczy bytu immanentnego, oddzielonego od innych bytów i nieokreślonego, gdyż każde jego określenie pozbawiłoby go „czystości” ze względu na wprowadzenie w relacje z innym bytem.
3. „Coś” i „Nic” są zatem dla Hegla pod względem logicznym tym samym.
4. Przechodzenie bytu w jego przeciwieństwo i zniesienie tego przeciwieństwa to kolejno etapy: tezy, antytezy i syntezy.
Słownik
(łac. dialectica, ars dialectica, ratio dialectica) w tradycji sztuka dyskutowania, sposób dochodzenia do prawdy drogą dialogu, dyskusji, ścierania się racji; dla Hegla dialektyka oznaczała ruch myśli, która, przechodząc drogę od tezy przez antytezę do syntezy, ujawnia zarazem samą istotę pojmowania rzeczy
(gr. to on - to co jest) podstawowa, najogólniejsza kategoria filozoficzna, oznaczająca wszystko to, co istnieje, czyli: wszystkie rzeczy w ogóle lub każdą poszczególną rzecz wyróżnioną ze względu na właściwe jej cechy