Kłopoty z klasyfikacją

Początki nowoczesnej literatury popularnej datuje się na przełom XVIII i XIX wieku, czyli epokę wielkiej rewolucji przemysłowej, która skutkowała wzrostem czytelnictwa, nowoczesnym, wysokonakładowym drukiem oraz samookreśleniem się nowożytnej publiczności mediów – najpierw proletariatu (XIX w.), potem konsumentów (XX w.), wreszcie prosumentówprosumentprosumentów (współcześnie). Były to publiczności uwikłane w dynamiczne przemiany społeczne i polityczne, które literatura popularna dostrzegała i utrwalała na kartach książek. Jej cechy charakterystyczne to: uproszczenie fabuły i posługiwanie się schematami fabularnymi, zubożenie wymiaru psychologicznego przy dbałości o stylistykę i kompozycję. Wiek XX zdynamizował czytelnictwo i ukształtował literaturę masową (komercyjną), czyli produkowaną na zamówienie rynku, powielającą coraz bardziej uproszczone schematy i język literatury popularnej.

Gatunki

Tradycję gatunków literatury popularnej można wyprowadzać z obiegowych publikacji pojawiających się już w XVI wieku. Romanse sprzedawane na jarmarkach drukowano w nakładach dorównujących Biblii i żywotom świętych. W XIX wieku, jako powieść brukowa, romanse staną się gatunkiem dominującym. Powieść brukowa opierała się na nieskomplikowanej akcji i sztampowych, czarno‑białych bohaterach, powielała klisze mitów, wątków i motywów. Sensacja, uproszczenie i wulgaryzacja języka oraz nieudolność językowa i narracyjna zdominowały w niej artyzm tekstów wysokich.

Definicja słownikowa

Biografie

R1QsSzyRfi12u1

Ilustracja czarno‑biała przedstawia portret młodej kobiety. Twarz kobiety jest spokojna, jej oczy są skupione na punkcie niedostępnym dla widza. Oczy kobiety są ciemne, nos prosty. Jej włosy są ciemne, upięte pod czarnym kapeluszem. Kobieta ubrana jest w czarną sukienkę z jasnym, koronkowym dekoltem. Na szyi kobiety znajduje się sznur białych pereł.

Helena Mniszkówna (1878–1943). Autorka romansów sentymentalno‑obyczajowych, nowel, powieści społeczno‑politycznych, biografii i baśni. W 1909 r. napisała Trędowatą – kultowy romans pierwszej połowy XX wieku. Wszystkie jej romanse – Ordynat Michorowski (1910), Panicz (1912), Gehenna (1914) – zyskały aplauz czytelników i kinomanów, ponieważ były chętnie ekranizowane. Prozę Mniszkówny dziś można by określić mianem bestsellerowej – Trędowata do 1939 roku miała 16 wydań.

R1WsLhmRvp5xh1

Ilustracja czarno‑biała przedstawia zdjęcie dojrzałego mężczyzny siedzącego w wysokim fotelu. Oczy mężczyzny są ciemne, nos prosty. Twarz skupiona. Włosy ciemne, zaczesane do tyłu. W lewej dłoni mężczyzna trzyma zapalonego papierosa. Prawą dłoń trzyma opartą na kolanach. Mężczyzna ubrany jest w szary garnitur, szarą koszulę i ciemny krawat. Fotel, na którym siedzi mężczyzna, obity jest ciemną tkaniną we wzorki, z boku wykończony drewnem.

Tadeusz Dołęga‑Mostowicz (1898–1939). Prozaik, felietonista, dziennikarz. Autor wielu bestsellerów, który otrzymał propozycję pracy scenarzysty w Hollywood. Debiutował głośną i bulwersującą środowiska polityczne powieścią Kariera Nikodema Dyzmy (1932, ekranizacja 1956, serial 1980), w której oskarżał środowiska związane z sanacją. Podobny charakter miała kolejna jego powieść Ostatnia brygada (1932, ekranizacja 1938). Autor pierwszego polskiego thrillera sądowego Prokurator Alicja Horn (wydanie i ekranizacja 1933). Bardzo szybko zekranizowano kolejne bestsellerowe powieści Dołęgi‑Mostowicza – Znachor (1937) i Profesor Wilczur (1938). We wszystkich utworach pisarz obnażał pruderię, hipokryzję i korupcję polskich elit. W jego twórczości, zaliczanej do nurtu literatury popularnej, często pojawiają się wątki romansowe, miłosne i sensacyjne, a bohaterowie dzielą się na dobrych i złych, ale warto zaznaczyć, że Dołęga‑Mostowicz był wnikliwym i bacznym obserwatorem relacji społecznych.

R1Sc2jiKx6JUq1

Ilustracja przedstawia zdjęcie mężczyzny w sile wieku. Mężczyzna jest uśmiechnięty. Jego włosy są siwe i krótkie. Na nosie ma okulary, do których przyczepiony jest czarny sznurek, pod nosem wąs. Oczy są ciemne, twarz okrągła. Mężczyzna ubrany jest w szary podkoszulek. Na szyi ma zawieszoną białą smycz.

Andrzej Sapkowski (ur. 1948). Ekonomista z wykształcenia. Prozaik, publicysta, tłumacz. Autor kultowej sagi o wiedźminie Geralcie. Jako autor opowiadań próbował sił także w horrorze i science fiction. Debiutował w 1986 roku, publikując na łamach „Fantastyki” opowiadanie Wiedźmin. Chętnie bawi się tradycją literacką, konwencjami i gatunkami. Pisze barwnym językiem, jego opisy bóstw i demonów sa niezwykle plastyczne, nie unika scen przemocy, ale także humoru sytuacyjnego i językowego. Postać Wiedźmina z sagi o bohaterze pojawia się w kilku tomach, m.in. w Krwi elfów (1994), Czasie pogardy (1995) czy Pani Jeziora (1999). Najbardziej znana postać Sapkowskiego, Geralt z Rywii, została bohaterem popularnej gry komputerowej oraz filmu i serialu.

Słownik