Na wielkość połowów morskich wpływa: położenie kraju w pobliżu zasobnych łowiskłowiskołowisk, zapotrzebowanie na ryby (żywność), zamożność kraju (wtedy można rozbudować flotę rybacką i poławiać na odległych łowiskach dalekomorskich), zanieczyszczenie wód morskich, przełowienie łowisk (przez co ławice tam występujących gatunków ryb nie są w stanie same się odnowić). Ważnym czynnikiem są też zmiany klimatyczne, warto wspomnieć również o wpływie pojawiającego się od czasu do czasu ciepłego prądu na wschodnim Pacyfiku – El NiñoEl NiñoEl Niño. Jest to zjawisko, które oddziałuje na klimat całej kuli ziemskiej, a także na wielkość połowów na Pacyfiku.

Wielkość połowów ryb zależy głównie od zasobności łowisk. W wodach przybrzeżnych jest coraz mniej ryb (z powodu przełowienia akwenów) – większe znaczenie zyskują połowy dalekomorskie. Jeżeli kraje korzystają z akwenów leżących daleko od portów macierzystych, muszą liczyć się ze wzrostem nakładów finansowych. Są zmuszone inaczej organizować połowy – łączyć je z przetwórstwem. Inwestują wtedy m.in. w statki przetwórnie i statki bazy, na których następuje wymiana załogi bez zawijania do portów. Wymaga to odpowiednich technologii i właściwej organizacji pracy.

Największe łowiska świata i przyczyny ich występowania:

• obszary Oceanu Spokojnego u zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej, przez które przepływa zimny Prąd Peruwiański i gdzie silny upwellingupwellingupwelling przybrzeżny unosi ku powierzchni oceanu ogromne masy planktonu głębinowego;

• obszary północnego Atlantyku (gdzie ciepły Prąd Zatokowy zderza się z prądami zimnymi – Labradorskim i Grenlandzkim), a zwłaszcza akweny mórz: Północnego, Norweskiego, Barentsa i Baffina oraz cieśnin w rejonie Grenlandii i Islandii;

• wody szelfowe Oceanu Spokojnego i Oceanu Atlantyckiego u wybrzeży Stanów Zjednoczonych i Kanady (upwelling i zimny Prąd Kalifornijski na Pacyfiku);

• wody mórz: Ochockiego, Japońskiego, Żółtego i Południowochińskiego oraz wody Pacyfiku u wybrzeży Japonii, Kuryli i Kamczatki (w tym rejonie zderzają się prądy morskie Kuro Siwo – ciepły – i Oja Siwo – zimny);

• wody szelfowe Zatoki Bengalskiej i Morza Arabskiego u wybrzeży Indii;

• wody mórz śródlądowych, np. Śródziemnego, Czarnego;

• zimne wody u wybrzeży Antarktydy.

Na połowy na odległych akwenach mogą sobie pozwolić kraje bogate, które stać na rozbudowę floty rybackiej dalekomorskiej. Do tych połowów wykorzystuje się też trawlery – statki rybackie, na których przetwarza się złowione ryby i inne organizmy morskie.

Do krajów o największych połowach morskich na świecie w 2015 r. należały:

1. Chiny – 15 314 tys. ton

2. Indonezja – 6 216 tys. ton

3. USA – 5 019 tys. ton

4. Peru – 4 786 tys. ton

5. Rosja – 4 172 tys. ton

6. Indie – 3 497 tys. ton

7. Japonia – 3 423 tys. ton

8. Wietnam – 2 607 tys. ton

9. Norwegia – 2 293 tys. ton

10. Filipiny – 1 948 tys. ton

11. Chile – 1 786 tys. ton

Kraje o największych połowach są położone w pobliżu głównych łowisk – część łowisk leży na ich wodach przybrzeżnych lub w ustalonej prawem międzynarodowym wyłącznej strefie ekonomicznejwyłączna strefa ekonomicznawyłącznej strefie ekonomicznej.

Chiny czy Indonezja zasoby poławianych ryb przeznaczają na rynek wewnętrzny. Niektóre, mimo dużych połowów, są importerami ryb, np. Japonia, USA (duża liczba ludności, chłonny rynek wewnętrzny). Z eksportu ryb czerpią korzyści państwa, które nie zawsze są w czołówce połowów światowych, np. Islandia, Mauretania czy kraje wyspiarskie Oceanii. Do dużych eksporterów należą przede wszystkim Norwegia, Chile i Peru.

Wiadomo już, że kraje położone w pobliżu wielkich łowisk mają lepsze warunki do połowu, jednak nawet one czasami, z różnych powodów, zmniejszają je. Np.: chłodne, zawierające substancje odżywcze wody Prądu Peruwiańskiego są bogatymi łowiskami, jednymi z najlepszych na świecie. Połowy w tych rejonach wykazują znaczne wahania w wyniku zmian w przebiegu zimnego Prądu Peruwiańskiego – zimne wody prądu są okresowo „zatapiane” przez ciepłe, ubogie w składniki odżywcze wody prądu El Niño.

El Niño jest zjawiskiem polegającym na utrzymywaniu się wyższej niż zazwyczaj temperatury na powierzchni, w równikowej strefie Oceanu Spokojnego. Ciepłe wody Pacyfiku są zapowiedzią konkretnych zjawisk pogodowych, wywołanych przez ogromne ilości ciepła, które z wód oceanicznych przeniosą się do atmosfery, ogrzewając ją znacząco. Wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej pasaty wiejące ze wschodu sprzyjają wypiętrzaniu chłodnych, bogatych w odżywcze składniki wód głębinowych (upwelling). Dzięki temu ławice ryb znajdują korzystne warunki do rozwoju. Co pewien czas (z bliżej nieznanych powodów) ze względu na zahamowanie upwellingu u wybrzeży Ameryki Południowej ciepła, uboga w składniki odżywcze woda pochodzenia tropikalnego zastępuje wody chłodne. Przeważnie ocieplenie wód występuje przez kilka tygodni lub nieco ponad miesiąc, po czym cyrkulacja poprawia się i połowy ryb wracają do normy. Jednak gdy El Niño trwa miesiącami, dochodzi do znaczniejszego ocieplenia wód i efekty ekonomiczne są bardziej odczuwalne. Konsekwencją zahamowania upwellingu jest wstrzymanie rozwoju łańcucha pokarmowego od planktonu przez ryby, ptaki aż do załamania przemysłu rybnego. Gospodarka Peru, która była i jest w znacznym stopniu zależna od wielkości połowów ryb, bardzo odczuwa negatywny wpływ El Niño. Peru zmniejsza wielkość połowów, ma mniejszy eksport ryb i mniejsze dochody. Podczas El Nińo w roku 1972 przemysł rybny został niemal doprowadzony do upadku, a w latach 1982‑1983 połowy spadły do 50 procent normalnej wysokości.

El Niño występuje w okolicach Bożego Narodzenia, dlatego jego występowanie podaje się na przełomie dwóch lat, np. występował na przełomie lat 1994/95, 1997/98, 2002/03, a także 2013/14. Zjawisko było wyjątkowo silne w latach 2015/16. El Niño występuje średnio co 2‑7 lat (w ostatnim czasie coraz częściej).

Jednym z największych zagrożeń dla populacji ryb jest przełowienie. Nadmierna eksploatacja łowiska powoduje, że następuje wyraźna redukcja pewnych gatunków ryb, poniżej poziomu umożliwiającego ich odtworzenie. Przyczynami przełowienia są ciągle udoskonalane techniki połowu oraz wzrost zapotrzebowania na ryby. Zwiększony popyt prowadzi do rozwoju akwakulturyakwakulturaakwakultury – obecnie prawie połowa światowej produkcji rybackiej pochodzi z akwakultur.

RAIaIeNWw18DN

Zdjęcie przedstawia górną część zbiorników przeznaczonych do hodowli ryb. Tworzą okręgi. W pobliżu zbiorników stoi statek rybacki.

Duże znaczenie dla wielkości połowów ma także czystość wód morskich i oceanicznych. Poziom zanieczyszczenia tych wód rośnie, a z nim spada zasobność oceanów. Każdego roku do mórz i oceanów trafiają miliony ton plastiku. Większe i mniejsze (tzw. mikroplastik) jego cząsteczki stanowią ogromne zagrożenie dla morskich ekosystemów. Wiadomo, że mikroplastik znajduje się w poławianych rybach, które spożywamy. Zanieczyszczenia (zwłaszcza ropopochodne – wycieki i katastrofy tankowców, platform wiertniczych) są przyczyną powolnego wyginięcia pewnych gatunków organizmów wodnych.

R1MJj2vMtB6hF

Zdjęcie przedstawia dwa żółwie pływające w wodzie. Żółwie znajdują się nad beczką, która leży na dnie morza.

Trudno ocenić wszystkie skutki obecności odpadów w wodach mórz i oceanów. Wyróżnia się dwa podstawowe negatywne skutki dla morskiej fauny i flory: przedostawanie się cząstek do przewodu pokarmowego i przypadki zaplątania się organizmów w utworzone przez odpady, pływające pułapki. Biorąc pod uwagę rozmiar i rozpowszechnienie odpadów, zwierzęta i ptaki morskie mylą śmieci z żywnością. Ocenia się, że odpady te dostały się do przewodów pokarmowych ponad 40% gatunków wielorybów, delfinów i morświnów, wszystkich gatunków żółwi morskich oraz około 36% gatunków ptaków morskich. Spożycie nie ogranicza się do jednego lub dwóch osobników – problem dotyczy całych ławic ryb i stad ptaków morskich. Na przykład ponad 90% fulmarów, które znaleziono martwe wzdłuż wybrzeża Morza Północnego, miało w żołądku plastik. Obecność niestrawnego plastiku w żołądku powoduje, że zwierzę przestaje spożywać pokarmy, a ostatecznie umiera z głodu. Substancje chemiczne zawarte w tworzywach sztucznych działają jak trucizna.

Słownik