Wojna trojańska jako fakt historyczny i wydarzenie kulturowe

Chociaż w wyniku wojny trojańskiej Grecy zdominowali północno‑zachodnią część Azji MniejszejAzja MniejszaAzji Mniejszej, to trwająca – zgodnie z tym, co twierdzą mity – 10 lat walka między zjednoczonymi siłami greckimi a armią Troi nie należy do szczególnie istotnych faktów historycznych w dziejach ludzkości. Wydarzenia, które historycy i archeologowie datują na ok. 1200 r. p.n.e., miały wymiar lokalny.

Natomiast trudno przecenić znaczenie kulturowe tej konfrontacji zbrojnej między Grecją a IlionemIlionIlionem. Stała się ona jedną z najsłynniejszych wojen w historii, a przyczyniły się do tego dzieła literackie, które upamiętniły walki toczone o piękną Helenę. Wśród nich poczesne miejsce zajmują eposyeposeposy Homera – Iliada i Odyseja. Grecki epik, tworząc oba obszerne dzieła, skorzystał z ustnych przekazów mitów ukazujących czyny uczestników wojny, która rozegrała się kilkaset lat przed jego narodzinami.

Bogowie, herosi i ludzie biorący udział w wojnie trojańskiej

Jednym z podstawowych wyróżników eposów homeryckich jest to, że wydarzenia rozgrywają się w nich na dwóch płaszczyznach fabularnych – w świecie bogów oraz świecie ludzi, przy czym obie te sfery przenikają się. W wojnie trojańskiej oprócz bogów uczestniczą więc herosi i ludzie. Do herosów Grecy zaliczali te osoby, które zrodziły się ze związków boga lub bogini z człowiekiem. Wśród najważniejszych herosów biorących udział w walkach pod Troją szczególne miejsce zajmował Achilles – syn Peleusa, władcy Ftyi, oraz nimfy morskiej Tetydy. Wszystkie wielkie czyny, których dokonał w krótkim życiu, miały miejsce właśnie w trakcie bojów o piękną Helenę. Nieco inaczej było z innym Grekiem – Odyseuszem. Ten władca Itaki okazał się najprzebieglejszym z ludzi walczących pod Troją. Jego losy Homer przedstawił w obu eposach, przy czym w Odysei skoncentrował się na relacji poświęconej trwającemu 10 lat powrotowi męża Penelopy do ojczyzny: wiele niezwykłych przygód wydarzyło się w trakcie tej podróży.

Poza wspomnianą dwójką Homer przedstawił też wielu innych wodzów i wojowników, m.in.:

• Menelaosa, herosa, króla Sparty i męża Heleny,

• Agamemnona, dowódcę wojsk greckich, który pełnił swoją funkcję m.in. dlatego, że Helena byłą żoną jego brata Menelaosa,

• Diomedesa, herosa, który był bliskim przyjacielem Odysa i nieustraszonym wojownikiem, niewahającym się atakować z bronią w ręku nawet bogów,

• Hektora, brata Parysa i najdzielniejszego z obrońców Troi, zabitego przez Achillesa.

Achilles – najsławniejszy wojownik

Eposy Homera upamiętniły wielu bohaterów, jednak do postaci najczęściej przywoływanych w późniejszych dziełach literackich należą – pokazywani jako wielcy wojownicy – Achilles, Odyseusz, Hektor i Eneasz. O pierwszym z nich mówi m.in. wiersz poety piszącego w epoce Młodej Polski, Kazimierza Przerwy‑Tetmajera (1865‑1940). Twórca nawiązał w nim do przepowiedni, zgodnie z którą Achilles miał do wyboru: żyć długo, lecz nie zaznawszy rozgłosu albo krótko, ale w glorii wielkiego herosa. Syn Tetydy, choć wiedział, że zginie podczas walk z Trojanami, wybrał sławę.

RbCU3T7D4kQUi

Zdjęcie przedstawia pomnij. Na postumencie znajduje się rzeźba siedzącego, młodego mężczyzny. Jego budowa ciała jest atletyczna. Mężczyzna wspiera się na lewej dłoni, prawą trzyma się za prawe udo. Ma głowę wzniesioną do góry. Jest nagi.

Ostatni wers zawiera zapowiedź wiecznej sławy Achillesa, ale można w nim dostrzec potwierdzenie faktu, że także inni bohaterowie Iliady i Odysei dokonali wielkich czynów – nie tylko w trakcie wojny trojańskiej i nie tylko w postaci zwycięstwa w militarnym pojedynku – dzięki którym zostaną upamiętnieni na zawsze.

Odys – najsprytniejszy wojownik

RvjtNd5cCbk2h

O ile Achilles uosabiał więc brawurę i dzielność, o tyle władca Itaki odznaczał się przede wszystkim rozwagą – obie te cechy pozwoliły im na trwałe wpisać się do historii kultury.

Słownik